මැතිවරණ කොමිසම දැන් සමහරුන්ට අරහං වී තිබේ. බැලූ බැල්මට පෙනෙන්නේ, ආපදාවට පත් මිනිසුන්ට සහන සැලසීමේදී දේශපාලන වාසි නොගන්නා ලෙස කොමිසම පසුගියදා දේශපාලනඥයන්ට කළ අවවාදය ඒ තරහට හේතු වී තිබෙන බවයි. කිපුණු ආණ්ඩුවේ වාචාල ඇමතිවරු, මැතිවරණ කොමිසමට පාතාල චණ්ඩින් සේ අවලාද කියති.
කොමිසම කළ අවධාරණය වැරදිද? කොරෝනා ව්යසනය උදව්වක් කරගෙන, තමන්ගේ දේශපාලන ප්රචාරය වෙනුවෙන් ආණ්ඩුවේ මැති ඇමතිවරුන් පිරිස වැඩ කරන බව හොඳින්ම පෙනෙන්නට තිබෙනවා නොවේද?
උදාහරණ කිහිපයක් දැක්විය හැකිය. අත්යවශ්ය ද්රව්ය බෙදාහැරීම සඳහා පත්කළ කමිටුවේ ප්රධානත්වය දුන්නේ පොදුජන පෙරමුණේ ජාතික සංවිධායක බැසිල් රාජපක්ෂටය. රාජපක්ෂ මහතාට ඒ තනතුර දීම රටේ නීතියටත්, රාජ්ය කළමනාකරණයටත් මුළුමනින්ම විරුද්ධ දෙයකි. බැසිල් රාජපක්ෂ පොහොට්ටු පක්ෂයේ ප්රධානියකු මිස රාජ්ය යාන්ත්රණයේ කිසිම තැනක ස්ථානගතවී සිටින්නෙක් නොවේ. බැසිල් රාජපක්ෂ ජනාධිපති හා අගමැතිගේ පක්ෂයේ ප්රධානියා මෙන්ම සහෝදරයෙක්ද වෙයි. එනිසා එම පත්වීම තනිකරම දේශපාලන පත්කිරීමකි. නොකළ යුතුව තිබුණු දෙයකි.
බැසිල් රාජපක්ෂ මහතා යටතේ තිබෙන කමිටුව කටයුතු කරන්නේ පොහොට්ටු පක්ෂයේ ප්රාදේශීය දේශපාලන ස්තරය මත පදනම්ව බව රට හැම පැත්තකින්ම ලැබෙන තොරතුරු අනුව පෙනේ. සහනාධාර බෙදීමේදීත්, අත්යවශ්ය ද්රව්ය බෙදාහැරීමේ යාන්ත්රණය ක්රියාත්මක කිරීමේදීත් බර තබා තිබෙන්නේ පොදු ජන පෙරමුණේ ප්රාදේශීය දේශපාලන තන්ත්රය වෙතය.
ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, මාධ්ය ඉදිරියේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයේ සිට ස්වාධීන, කාර්යක්ෂම යාන්ත්රණයක් මවා පෑවත්, බිම් මට්ටමේදී සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ක්රියාත්මක වන්නේ පොදුජන පෙරමුණේ දේශපාලන යාන්ත්රණයයි. එහි ඇති ඛේදජනකම තත්ත්වය නම්, සිය දේශපාලන වුවමනාවන්ට අනුව පුද්ගලයන්ට ආධාර ලැබෙන නොලැබෙන බව සමහර විට තීරණය වීමයි.
මැතිවරණයක් ප්රකාශයට පත්කර තිබෙන අවස්ථාවක, කොරෝනා වැනි ව්යසනයක් එළැඹුණු විට, දේශපාලන බලයේ සිටින පක්ෂය හෝ පක්ෂ, රාජ්ය බලය සමග තමන්ගේ දේශපාලන වුවමනාවන් අනුව ක්රියාත්මක වීම සාමාන්ය දෙයකි.
ඒ තත්ත්වය නියාමනය කිරීම භාරවෙන්නේ මැතිවරණ කොමිසම නමැති ස්වාධීන ආයතනයටයි. එය මහජනතාව වෙනුවෙන් පැවරෙන වගකීමකි. ඒ වගකීම කොමිසම ඉටුකිරීමේදී දේශපාලකයන්ට තරහ යන්නට පිළිවන. මැතිවරණ කොමිසමට අවලාද නගන්නටත් පිළිවන. හරියට කියනවා නම්, එය අබ කෑ එකාගේ නාහේ දනවා වැනි දෙයකි. එහෙත්, පැහැදිලිව කිව යුත්තේ රටේ සාමාන්ය ජනතාව සිය අයිතිවාසිකම්වල මුරබල්ලකු ලෙස මැතිවරණ කොමිසම සලකන බවයි.
මැතිවරණ කොමිසමේ සභාපති මහින්ද දේශප්රිය, අප්රේල් 8 වැනිදා සිය ෆේස්බුක් පිටුවේ සටහනකින්, තමන් විවේචනය කරන දේශපාලකයන්ට පිළිතුරු දුන්නේ මෙසේය.
‘.. එම ප්රකාශය මෙන් ඒ ටෝන් එකෙන් උත්තර දෙන්න මේ වෙලාවෙදි මැකොස සභාපති ලෙස මට බැහැ. මැකොස කිසිවිටක කියා නැහැ, ජනතාවට සහන සැලසීමට දේශපාලනඥයින් සම්බන්ධ නොවිය යුතු බව. අප කියා ඇත්තේ මේ ක්රියාමාර්ග හරහා දේශපාලනඥයින් / අපේක්ෂකයන්, ස්වකීය පක්ෂය හෝ අපේක්ෂකත්වය ප්රවර්ධනය නොකළ යුතු බවයි.
එය ඡන්ද විමසීම් කාලයකදී පමණක් නොව ශිෂ්ට රටකදී සාමාන්ය තත්වය යටතේ වුවද නොකළ යුතු බවයි අපේ මතය. යහපත් පුරවැසියන් සියලු දෙනාම එයට එකඟ බව අප දන්නවා.
අප පෙර සඳහන් ප්රකාශ කළේ සහන ලබාදීම හරහා දේශපාලනමය ප්රවර්ධන සිදුකරන අපට පැමිණිලි ලැබීම නිසා… බොහෝ පැමිණිලි එක්තරා පක්ෂයක දේශපාලනඥයින් හා සබැඳිවයි ලැබෙන්නේ. ඒ පැමිණිලි වැඩි සංඛ්යාවක්, එම පක්ෂයේම අපේක්ෂකයන් වෙතින් ලැබීම විශේෂිත තත්වයක්.
..රාජ්ය දේපළ හරහා ලබාගන්නා ආධාර, විශේෂයෙන්ම පළාත්පාලන ආයතනවල දේපළ පාලන බලය හිමි ප්රධානියාගේ අභිමතය පරිදි තමා කරන දෙයක් සේ පෙන්වමින්, ජනතාවට බෙදා හරිමින් අයුතු වාසියක් ලබා ගැනීම සම්පූර්ණයෙන්ම වැරදියි. අනීතිකයි.
..දේශපාලනඥයින්ට, ජනතාවට ආධාර කරන්න ඕන නම් වඩාත්ම හොඳ ක්රමය තමයි, ඒ ආධාර, රාජ්ය යාන්ත්රණය හරහා ලබා දෙන එක. අපේක්ෂකයින් ආධාර දෙන ඡායාරූප, වීඩියෝ ප්රදර්ශනය නොකරනවා නම් තමයි හොඳ.
ආධාර දීමට වඩා බරපතළ දෙයක් තමයි, රාජ්ය යාන්ත්රණය හරහා සිදුකෙරෙන සහන සැලසීමේ වැඩපිළිවෙළට දේශපාලනඥයින් මැදිහත්වී බලපෑම් කිරීම. අප්රේල් 06 දා අපට සිද්ධවුණා, මේ ලැයිස්තු සැකසීම ගැන නියෝග දීමට ග්රාමනිලධාරීන් ස්වකීය නිවසට කැඳවා රැස්වීමක් තැබීමට දේශපාලනඥයකු දැරූ තැතක් වැළැක්වීමට.
..මැකොස කිසිම පක්ෂයක්, කණ්ඩායමක් හෝ අපේක්ෂකයකු ප්රවර්ධනයට හෝ, අගතියට පත්කිරීමට ක්රියාකරන්නේ නැහැ. අප ඒ කිසිවකුට පක්ෂපාතිත්වයක් නැහැ. අපේ පක්ෂපාතිත්වය ජනතාවට, ප්රජාතන්ත්රවාදයට හා ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට පමණයි. කෝවිඩ් 19 පරදවමු, නිදහස් හා සාධාරණ ඡන්ද විමසීමක් පැවැත්වීමට යහපත් වාතාවරණයක් උදා කරගනිමු. ප්රජාතන්ත්රවාදයේ මහෝත්සවය ඡන්ද විමසීමයි.’
මැතිවරණ කොමිසමේ අවවාදයෙන් කිපුණු සමහරුන් දැන් කොමිසමේ ස්වාධීනතාව ගැනද ප්රශ්න කරමින් සිටිති. තමන්ගේ වංකභාවය ප්රශ්න කෙරෙන විට, ආපිට ඇඟිල්ල දිගුකොට මැතිවරණ කොමිසම ගැන ප්රශ්න කිරීම පරණ ක්රමයකි. ඒ වාගේම, කොමිසමේ ස්වාධීනත්වය ගැන කිපුණු මේ දේශපාලකයන් හා වෙනත් අය කියන කතා, කොමිසමේ ස්වාධීනත්වයට කිසිසේත් අදාළ නැත.
උදාහරණයක් හැටියට, 2018 ඔක්තෝබර කුප්රකට ව්යවස්ථා කුමන්ත්රණයේදී පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය විට, ඊට එරෙහිව මැතිවරණ කොමිසමේ එක් කොමසාරිස්වරයෙක් මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කෙළේය. ඔහුගේ ඒ ක්රියාව, ‘පෙන්නන්නට බැරි’ වුණේ, ඒ කුමන්ත්රණය හේතුවෙන් පත්වුණු ව්යවස්ථා විරෝධී ආණ්ඩුවේ අගමැති, ඇමති ඇතුළු විවිධාකාර තනතුරු ලැබූ දේශපාලකයන්ට හා නිලධාරීන්ටය. කොමිසමේ සාමාජිකයා මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමෙන් ප්රශ්න කෙළේ, ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීම නීත්යනුකූලද නැද්ද යන්නයි. ඒ ප්රශ්නය මැතිවරණ කොමිසමේ විෂය පථයට ඇතුළත් දෙයක් නොවේ. ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට අනුව, කොමිසමේ කාර්යභාරය වන්නේ, රටේ නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ පැවැත්වීමය.
යම් හෙයකින්, ජනාධිපති සිරිසේන විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිනු ලැබීම සාධාරණය කොට, මැතිවරණය පැවැත්වීම නීත්යනුකූලයැයි ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කළා නම්. ඒ කොමසාරිස්වරයාද, එම මැතිවරණය නිදහස් හා සාධාරණ ලෙස පැවැත්වීමට කටයුතු කිරීමට වගකීමෙන් බැඳීසිටියි. කොමිසමේ සභාපතිවරයාගෙන් ඒ ගැන ප්රශ්න කළ අවස්ථාවක ඔහුද කියා සිටියේ, පුද්ගලයන් හැටියට එක් එක් අය විවිධ අදහස් දැරිය හැකි නමුත්, තමන්ට පැවරී තිබෙන රාජකාරිය වන කොමිසමේ කටයුතුවලදී කොමසාරිස්වරුන් තිදෙනාම එක්ව කටයුතු කරන බවයි. පසුගිය කාලයේ කොමිසම පැවැත්වූ මැතිවරණවලදී ඒ බව පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබුණු බව රහසක් නොවේ. කොමිසමක සාමාජිකයකු වූ පමණින්, එහි විෂය පථයට අදාළ නොවන කාරණයක් ගැන පුරවැසියකු හැටියට සිය අයිතිවාසිකම් පාවිච්චි කිරීමට කිසිවකුට තහනමක් නැත.
කොමිසම ගැන පොහොට්ටු දේශපාලකයන්ට ඇතිවී තිබෙන අරෝවට වෙනත් වැදගත් හේතුවක් තිබේ. එය නම්, තුනෙන් දෙකක් ලබාගැනීමේ අටියෙන් රාජපක්ෂ සන්ධානය ලහිලහියේ තබන්නට හැදූ මහමැතිවරණය කොමිෂන් සභාව විසින් දින නියමයක් නැතිව කල් දැමීමයි.
පසුගිය අවුරුද්දේ දෙසැම්බරයේ චීනයෙන් ඇරඹුණු කොරෝනා වසංගතය ලෝකය පුරා ශීඝ්රයෙන් පැතිර යද්දී වුවත් ලංකාවේ මහමැතිවරණය තියාගන්නට ජනාධිපතිවරයාගේ සිට ආණ්ඩුවට ඕනෑ විය. ඒ සඳහා රට ලොක්ඩවුන් නොකර, විවෘතව තබාගැනීමට ජනාධිපතිවරයා ක්රියා කෙළේය. රටේ තත්ත්වය නරක අතට හැරෙද්දීත් ඇඳිරි නීතිය ලිහිල් කොට, මැතිවරණ නාමයෝජනා ලබාගත්තේය. කොරෝනාවෙන් ආරක්ෂා වීමට පනවා තිබුණු ඇඳිරි නීතිය, නාමයෝජනා ලබාගැනීම සඳහා ලිහිල් කිරීම බිහිසුණු විපාක දුන්නේය. පනවා තිබුණු යුද්ධය කළ හැටි මතක් කරමින්, අච්චර මැරෙද්දී නොකළා නම් දැන් කොහොමටත් රට ලොක්ඩවුන් නොකරන බව ජනාධිපතිවරයා අවධාරණයෙන් කිව්වේ ඒ අභිලාෂයෙනි. මාර්තු 15 දා සාක් රාජ්ය නායකයන්ගේ දූරකථන සාකච්ඡාවේදීද රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා අවධාරණය කරන්නේ ලංකාවේ මැතිවරණය නියම කරගත් පරිදි පවත්වන්නට හැකිවන බවයි. එහෙත්, ඒ වින විටත්, ලෝකය පුරා කොරෝනා වෛරසය තදට පැතිරෙමින් තිබිණ. ලංකාවට එය නොඒවියැයි කිසිම පූර්ව විශ්වාසයක් තිබුණේ ද නැත. මැතිවරණය පැවැත්වීමට තරම් සාමාන්ය තත්ත්වයක් රටේ තිබෙන බව හුවා දැක්වීමට දිගටම ආණ්ඩුව කටයුතු කෙළේය. ගුවන් තොටුපොල සාමාන්ය පරිදි ක්රියාත්මක විය. ඉන් ඇතුළු වන මගීහු නිදහසේ රට තුළට ගියහ. අනෙක් රටවල කොරෝනා තිබුණත් ලංකාව ආරක්ෂිත බැවින් ලංකාවට එන්නැයි ජනාධිපතිවරයාම සංචාරකයන්ට ආරාධනා කෙළේය. තමන්ගේ පක්ෂය දිනන බව සහතික නිසා, මැතිවරණය කල් නොදැමිය යුතුයැයි ආණ්ඩු පක්ෂයේ මැති ඇමතිවරුම කීහ. කොරෝනා පැතිර යද්දී ජාතිය ඇමතූ ජනාධිපතිවරයා අවසානයේදී අවධාරණය කළේද තමන්ට මහමැතිවරණයේදී පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලයක් ලබාදෙන ලෙසය.
එහෙත් මේ රෝස සිහිනය බින්දේ මැතිවරණ කොමිසමේ සභාපතිවරයාය.
නාමයෝජනා භාරගත් වහාම ඔහු අප්රේල් 25 වැනිදා, මහමැතිවරණය කිසිසේත් නොපැවැත්වෙන බව අවධාරණය කළේය. යළි පැවැත්වෙන දිනය සලකා බලන්නේ මාර්තු 25 වැනිදා බවත් කීවේය. ආණ්ඩුවේ උදවියට රිදෙන්නට පටන්ගන්නේ එතැනිනි. අප්රේල් 1 වැනිදා, ජනාධිපති ලේකම්ට ලියුමක් යවමින් කොමිසම කිව්වේ, මැයි මස අවසන් සතිය තුළවත් මහමැතිවරණයක් පැවැත්වීමට නොහැකි බවත්, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා ලූ මාර්තු 2වැනිදා සිට මාස තුනක් ඇතුළත පාර්ලිමේන්තුවට රැස්විය නොහැකි බවත් තමන්ගේ නිරීක්ෂණය වන නිසා මෙවැනි අවස්ථාවකදී කළ යුත්තේ කුමක්ද යන්න ගැන ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් මතය විමසන ලෙසය. කොමිසමේ මේ පියවර, ඕනෑවට වැඩි දෙයක් ලෙස පොහොට්ටුවේ කට්ටිය තේරුම් ගෙන ඇති බව පැහැදිලිය. ‘මැතිවරණ කොමිසම දේශපාලනය කරන බවට’ හිටපු පොහොට්ටු ඇමතිවරයකු තදින් කිපී දෝෂාරෝපණය කළේ එබැවිනි.
ඊළඟ මැතිවරණයෙන් තුනෙන් දෙකක බලයක් ලබාගෙන ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීමට සිහින දකිමින් සිටින රාජපක්ෂ කඳවුරේ දේශපාලකයන්ට මෙවැනි මැතිවරණ කොමිසමක් ගැන තරහ ඉපදීම පුදුමයක් නොවේ නේද?
එහෙත්, රාජපක්ෂ ගැතිකමෙන් ඇස් අන්ධ නොකරගත් රටේ විචාරශීලී මහජනතාව නම්, සිය අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂකයකු හැටියට මැතිවරණ කොමිසම සලකන බව කිව යුතුය. කොවිඩ් පරදන තුරු මහමැතිවරණයක් පැවැත්විය නොහැකි බව ඡන්දයෙන් අගතියට පත් ආණ්ඩුවේ දේශපාලනඥයන්ට වඩා ඒ මහජනතාව දනිති.