ශ‍්‍රීලාංකේය ක‍්‍රීඩා ඉතිහාසය වර්ණවත් කළ ක‍්‍රීඩක/ක‍්‍රීඩිකාවෝ දහස් ගණනකි. විවිධ ක‍්‍රීඩා ඉසව් ඔස්සේ අතීතයේ මෙම ක‍්‍රීඩක/ක‍්‍රීඩිකාවන් සිය දහදියෙන් මෙන්ම කඳුළින්ද පෝෂණය කළ ලාංකේය ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රය අද වන විට විවිධ ඉසව් ඔස්සේ ජාතික මෙන්ම ජාත්‍යන්තර ජයග‍්‍රහණ රාශියක් උරුමකරගෙන සිටියි. ගෙවුණු වසර 75කට ආසන්න කාලයක් තුළ ජාත්‍යන්තර කෙළිබිම දිග්විජය කළ ක‍්‍රීඩක/ක‍්‍රීඩිකාවන් ගණනින් විශාල සංඛ්‍යාවකි. 1938 වර්ෂයේ ප‍්‍රථම ජාත්‍යන්තර ක‍්‍රීඩා පදක්කම ලෙස රන් පදක්කමකින් ලක්මව සැරසූ බානි හෙන්ඩි‍්‍රකස්, ප‍්‍රථම ඔලිම්පික් පදක්කම හිමිකර ගනිමින් ලාංකේය නම ඔලිම්පික් ඉතිහාසයට එක්කළ ඩන්කන් වයිට්, ප‍්‍රථම ලෝක කුසලානය මෙරටට හිමිකර දීමේ වරම උදාකර ගත් 1970 වර්ෂයේ ලෝක බිලියඞ් ශූරතාව දිනූ එම්.ජේ.එම්. ලාෆීර්, ප‍්‍රථමවරට ක‍්‍රිකට් ලෝක කුසලානය මෙරටට රැුගෙන ආ අර්ජුන රණතුංග ප‍්‍රමුඛ ක‍්‍රිකට් කණ්ඩායමද මේ අතර සුවිශේෂ ස්ථානයන් හිමිකර ගෙන සිටියි.
ඔලිම්පික් සහ හා පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක‍්‍රීඩා උළෙල (1950 වර්ෂය තෙක් අධිරාජ්‍ය ක‍්‍රීඩා උළෙල* හැරුණුකොට ලෝක අවධානය දිනාගත් කලාපීය ක‍්‍රීඩා උළෙලක් වන්නේ ආසියානු ක‍්‍රීඩා උළෙලයි. ලෝක සිතියමේ ස්ථානගතව ඇති රටවල් 212 අතරින් ආසියානු මහද්වීපයට අයත් රටවල් සංඛ්‍යාව 60කට අධිකය. එම රටවල් අතුරෙන් රටවල් 45ක් ආසියානු ඔලිම්පික් කවුන්සිලයේ සාමාජිකත්වය දරයි. ආසියානු මහද්වීපයේ ක‍්‍රීඩක/ක‍්‍රීඩිකාවන් අරභයා 1951 නව දිල්ලි ක‍්‍රීඩා උළෙලෙන් ආරම්භ වූ ආසියානු ක‍්‍රීඩා උළෙල මේ වන විට 18ක් පවත්වා ඇති අතර, ශ‍්‍රී ලංකාව මෙම සියලූ තරග සඳහා සහභාගි වීමෙන් සහභාගිත්වයෙන් වාර්තාවක්ද පිහිටුවා ඇත. එම සමස්ත තරග 18 තුළ ශ‍්‍රී ලංකාව දිනා ඇති පදක්කම් සංඛ්‍යාව 46කි. එයින් 27ක්ම අයත් වන්නේ මලල ක‍්‍රීඩා ඉසව්වලටය.
ආසියානු ක‍්‍රීඩා උළෙලක් නියෝජනය කරමින් මලල ක‍්‍රීඩාව සඳහා ශ‍්‍රී ලංකාව දිනාගත් ප‍්‍රථම ජාත්‍යන්තර පදක්කම මෙන්ම කාන්තා ඉසව්වක් නියෝජනය කරමින් ප‍්‍රථම ජාත්‍යන්තර පදක්කම සිය මව් රටට උරුමකර දීමේ භාග්‍යය යම් ක‍්‍රීඩිකාවක වෙත හිමිවන්නේ නම් ඇය සත්තකින්ම ඉතිහාසය රනින් සිත්තම් කළ ක‍්‍රීඩිකාවකම වන බව අතිශයෝක්තියක් නොවේ. එම දුර්ලභ අවස්ථාව දිනාගත් ශ‍්‍රී ලාංකේය ක‍්‍රීඩිකාව වන්නේ නිර්මලා දිසානායකයි. කොළඹ කාන්තා විද්‍යාලයෙන් සිප්සතර හදාරමින් පාසල් වියේදීම මලල ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රයට අවතීර්ණ වූ නිර්මලා එකල මලල ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රයේ කෙටි දුර ධාවනය දිග්විජය කළ අපේ කාලයේ සැබෑ වීරවරියක්ම වූවාය.
වර්තමානයේ මෙන් නොව 50 සහ 60 දශකයන් තුළ ශ‍්‍රී ලාංකේය ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රයේ කාන්තා සහභාගිත්වය අවම තත්ත්වයක පැවැතී ඇත. ප‍්‍රධානම හේතුව වී තිබුණේ කාන්තා නියෝජනයට අවහිරයක්ව පැවැති සංස්කෘතික බාධකයයි. කෙටි ඇඳුමින් සැරසී ධාවනයේ යෙදෙන හෝ ක‍්‍රීඩා තරගවලට සහභාගි වන තරුණියන් කෙරෙහි සංස්කෘතික කඩතුරාවක් බැඳ තිබුණු අවධියක එම කඩතුරා ඉරා දමමින් නිර්මලා දිසානායක වැනි ක‍්‍රීඩිකාවන් ක‍්‍රීඩාවට දැක්වූ දායකත්වය අගය කළ යුතුය.
නිර්මලා දිසානායක හැරුණු කොට ඇයට පෙර ජාත්‍යන්තර තරගාවලියක මලල ක‍්‍රීඩා අංශයක් නියෝජනය කළ එකම ක‍්‍රීඩිකාව වී තිබුණේ, 1954 මැනිලා ආසියානු තරගාවලිය නියෝජනය කළ ජුන්ද ක්‍රෙස්ට් ක‍්‍රීඩිකාවයි. ජුන් මැනිලා තරගාවලිය නියෝජනය කරමින් මීටර් 100 සහ 200 ඉසව් සඳහා තරග කළද අවාසනාවත්ත ලෙස පදක්කමක් දිනාගැනීමේ අවස්ථාව ඇය වෙතින් ගිලිහී ගොස් තිබුණි. 1962 ඉන්දුනීසියාවේ ජකර්තා නුවර පැවැති ආසියානු තරගාවලිය නියෝජනය සඳහා එතෙක් ශ‍්‍රී ලංකාව නියෝජනය කරමින් මලල ක‍්‍රීඩා ඉසව් සඳහා සහභාගි වුණු වැඩිම කාන්තා නියෝජනයක් ලෙස ක‍්‍රීඩිකාවන් තිදෙනෙකු සහභාගි වී ඇත. මීටර් 100 සහ 200 නියෝජනය කළ නිර්මලා දිසානායකත්, කඩුලූ පැනීමේ ඉසව් නියෝජනය කළ ලොරේන් රත්නම් හා ජිලිස්නා කල්දේරාත් එම ක‍්‍රීඩිකා ත‍්‍රිත්වය වූහ.
1962 අගෝස්තු 26 ඉන්දුනීසියාවේ ජකර්තා නුවර පැවති ආසියානු තරගාවලියේ කාන්තා මීටර් 200 ඉසව්වේ අවසන් මහ තරගය පැවත්වීමට නියමිතව තිබුණේ සවස 02.30ටය. අවසාන තරගය සඳහා ක‍්‍රීඩිකාවන් 8 දෙනෙකු සහභාගි වූ අතර 4වන මංතීරුව නියෝජනය කරමින් සහභාගි වූයේ නිර්මලා දිසානායකය. තරගය ආරම්භ වී නිමේෂයකින් ක‍්‍රීඩිකාවන් තිදෙනෙකු ඉදිරියෙන් ධාවනයේ යෙදුණ අතර තරගය අවසන් වූයේ පිලිපීනය නියෝජන කරමින් සහභාගි වූ මෝනා සුලෙයිමාන් වෙත රන් පදක්කමත්, සුකී යමසාකි ජපන් ක‍්‍රීඩිකාවට රීදි පදක්කමත්, තප්පර 25.8ක තරග නිමවීමේ කාලයක් සටහන් කළ ශ‍්‍රී ලංකාවේ නිර්මලා දිසානායකට මීටර් 200 තරගයේ ලෝකඩ පදක්කමත් උරුම කර දෙමිනි. එම පදක්කම ශ‍්‍රී ලාංකේය ක‍්‍රීඩිකාවක මලල ක‍්‍රීඩා ඉසව්වකින් දිනාගත් පදක්කමකට එහා ගිය විශිෂ්ටත්වයක් රැුඳුණු පදක්කමක්ම විය.
එදා මෙදා තුර ලාංකේය මලල ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රයේ පමණක් නොව සමස්ත ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රය තුළම කාන්තා තරග ඉසව්වකින් ප‍්‍රථම ක‍්‍රීඩා පදක්කම තම මව්බිමට හිමිකර දෙමින් නිර්මලා දිසානායක සිය නාමය රනින් සටහන් කර ඇත. ජකර්තා ජයග‍්‍රහණය තුළින් නිර්මලා තමාම කොළඹදී පිහිටුවා තිබුණු මීටර් 200 ඉසව්වේ වාර්තාව වූ තත්පර 26.1 අබිබවා යමින් නව ශ‍්‍රී ලාංකා වාර්තාවක්ද පිහිටුවීමට සමත් වී ඇත.
හැටේ දශකයේ මුල් කාලයේ ශ‍්‍රී ලංකා මලල ක‍්‍රීඩාවේ කෙටිදුර ධාවන ශූරිය වූ නිර්මලා 1965-1966 වර්ෂයන්හි ශ‍්‍රී ලංකා ආධුනික මලල ක‍්‍රීඩා සංගමය විසින් කොළඹදී සංවිධානය කරන ලද ජාතික මලල ක‍්‍රීඩා උළලේදී මීටර් 100 – 200 ඉසව් දෙකම ජයග‍්‍රහණය කිරීමට සමත් වූ අතර, 1963 වර්ෂයේ පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාල ක‍්‍රීඩාංගණයේදී පවත්වන ලද අන්තර් විශ්වවිද්‍යාල ජවන හා පිටිය තරගාවලියේදී මීටර් 100, 200, උස පැනීම සහ මීටර් 80 කඩුලූ පැනීමේ ඉසව්වලින් ප‍්‍රථම ස්ථානය දිනාගත්තා පමණක් නොව, ඒ සෑම ඉසව්වක් සඳහාම නව තරග වාර්තා පිහිටුවීමටද සමත් වී ඇත.
1962 ජකර්තා ආසියානු ක‍්‍රීඩා උළෙලට සහභාගි වූ තවත් ක‍්‍රීඩිකාවක සම්බන්ධව සටහනක් තැබීම ඉතා සුදුසුය. ඒ මීටර් 80 කඩුලූ පැනීම සහ මීටර් 100 ධාවන තරගය සඳහා සහභාගි වූ ලොරේන් රත්නම් ක‍්‍රීඩිකාව මෙම ඉසව් දෙකෙන්ම 4 වන ස්ථානයට පත්වීමය. ඉතා සුළු කාල පරාසයක් තුළ ඇය සිව්වන ස්ථානයට පත්වීම සිදු වූ බව කනගාටුවෙන් සඳහන් කළ යුතුව ඇත. ලොරේන්ට අමතරව 1958 ටෝකියෝ තරගාවලියේදී උස පැනීමේ රන් පදක්කම ජයග‍්‍රහණය කළ ශ‍්‍රී ලංකාව බිහිකළ තවත් අතිදක්ෂ මලල ක‍්‍රීඩකයෙකු වු යාපනය හින්දු විද්‍යාලයෙන් බිහිවූ නාගලින්ගම් එදිරිවීරසිංහම් ක‍්‍රීඩකයා මෙම තරගාවලියේදි රිදී පදක්කමක් හිමි කරගත් අතර ජිලිස්කා කල්දේරා (මීටර් 80 කඩුලූ පැනීම, ලක්ෂ්මන් ද අල්විස් (මීටර් 200 හා මීටර් 400, විජිත විජේසේකර (රිටි පැනීම, ඩැලර් ලීවස් (මීටර් 400 ද ජකර්තා ආසියානු තරගාවලිය නියෝජනය කළ සෙසු ක‍්‍රීඩක/ක‍්‍රීඩිකාවෝ වූහ.
මලල ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රයේ කාන්තා නියෝජනය අවමව පැවැති අවධියක තාක්ෂණයෙන් ලැබෙන සහායද නොමැතිව කෘත‍්‍රිම ධාවන පථවලින් තොරව ගල්, බොරලූවලින් සමන්විත ක‍්‍රීඩාපිටිවල දස්කම් දක්වමින් ආසියානු ක‍්‍රීඩා උළෙල වැනි උළෙලක මීටර් 200 වැනි අතිශයින් තරගකාරි ක‍්‍රීඩා ඉසව්වක් නියෝජනය කරමින් තම මව්බිමට කාන්තා ඉසව්වකින් පළමු පදක්කම රැුගෙන ආ නිර්මලා දිසානායක ක‍්‍රීඩිකාවට ජාතියේ උත්මාචාරය හිමිවිය යුතු බව සඳහන් කරමින් මෙම සටහන අවසන් කරමි.x
x ප‍්‍රියන්ත ජයකොඩි
