මත්ද්‍රව්‍ය නොගනිමි. මත්ද්‍රව්‍යය මම වෙමි.

විසි වන සියවසේ මුල් භාගයේදී ස්පාඤ්ඤ දරුවෙකුගේ විකාරරූපී ඇවතුම් පැවතුම්, අමුතු අදහස් සහ චිත‍්‍ර ඇඳීමේ හැකියාව ඔහුගේ මවගේ අවධානයට ලක් විය. ඈ ඔහු සිතුවම් ඇඳීමට උනන්දු කළ අතර චිත‍්‍ර කලාව ගැඹුරින් උගත් ඔහු මැඞ්රිඞ්හි ලලිත කලා ඇකඩමියට ඇතුළු විය. එහෙත් ඔහු කිසිදා උපාධිය ලබා ගත්තේ නැත. අවසන් වාචික පරීක්ෂණය පැවැත්වූ මහාචාර්යවරුන් තිදෙනාට වඩා තමන්ගේ දැනුම ඉහළ බව පවසමින් පරීක්ෂණය ප‍්‍රතික්ෂේප කළ ඔහු පැබ්ලෝ පිකාසෝ හමු වීම සඳහා පැරීසිය බලා ගියේ ය.

මේ හිතුවක්කාර සිත්තර දාර්ශනිකයාගේ නම ඩාලි ය. සැල්වදෝර් ඩාලි. සැබැවින් ම ඔහු නූතන චිත‍්‍ර කලාවේ ප‍්‍රගමනයට ප‍්‍රබල දායකත්වයක් සැපයූවෙකි; අධියථාර්ථවාදයේ Surrealism) * ප‍්‍රමුඛයෙකි; කලාතුරකින් පහළ වන ගණයේ අතිශය නිර්මාණශීලි කලාකරුවෙකි. නූතන දෘශ්‍ය කලා ඉතිහාසයේ ජනප‍්‍රිය මොඩලයක් බවට පත්ව ඇති සැල්වදෝර් ඩාලි 1904 වසරේ ඉපිද 1989 දී මිය ගියේ ඉතා ම සුවිශේෂ අග‍්‍රගණ්‍ය සිතුවම් සහ මූර්ති ඇතුළු නිර්මාණ රාශියක් ඉතිරි කරමිනි. ඔහු ප‍්‍රකටව ඇත්තේ ස්වභාවිකත්වය සහ සම්ප‍්‍රදායන් බිඳිමින් දේවල් සහ වස්තුවල අසම්මත පිහිටුවීම් ඔස්සේ ඉතා රමණීය වූත්, ගැඹුරු වූත් කලාත්මක සන්නිවේදනයක් කළ සැලසුම් කලා රචකයෙකු ලෙසිනි. අදටත් පැරීසිය පුරා ස්ථාන රැුසක ඩාලිගේ නිර්මාණ ප‍්‍රදර්ශනය කෙරෙන කුඩා කලාගාර ගණනාවකි.

—Dali Paris˜   ” එවැන්නකි. ඒවායේ ඇති නවීන ආකාරයේ කලා ආකෘතීන් සහ සිතුවම් සෑම එකක් ම ඩාලිගේ අනභිභවනීය අමුතු චින්තනය පැහැදිලි කරනු වැන්න.

නිර්මාණ සේ ම ඔහුගේ ජීවිතය ද අමුතු, අනන්‍ය ස්වභාවයක් දැරී ය. 1942 දී පළ කළ ” The Secret Life of Salvador Dalí˜ නම් චරිතාපදානයෙන් ඔහු සිය ජීවිතයත්, තමාගේ පාරිශුද්ධ නොවූ ඇවතුම් පැවතුම් ආදියත් එක හෙළා හෙළිදරව් කළේ ය. ඔහුගේ කලා කෘති වැළඳ ගන්නා ලෝකය ම බොහෝ විට ඔහුගේ ජීවිතය දකිනුයේ සදාචාරයට පටහැනි එකක් හැටියට ය. විශේෂයෙන් මිනිස් සංහාරක හිට්ලර්ට බෙහෙවින් ප‍්‍රිය කළ ඩාලි අනෙකුත් අධියථාර්ථවාදී කලාකරුවන්ගේ දැඩි විවේචනයන්ට ලක් විය.

Metamorphosis of Hitler’s Face into a Moonlit Landscape with Accompaniment˜ නම් නිර්මාණයේදී ඩාලි, හිට්ලර්ගේ මුහුණ සඟවා ඉදිරිපත් කරන්නේ ඔහුගේ දර්ශනය හුදකලා වූ ඔරුවක් දියත් කළ හැකි තොටමුණක් බව අඟවමිනි. ඔහුගේ නිර්මාණ තුළ බොහෝ විට ජීවී සහ අජීවී වස්තු ද්විඝටනයකින් සංකේතාත්මක අරුත් සංරචනය කෙරෙනු දැකිය හැකි ය. සිත තුළ දෘශ්‍ය රූපය ඉහිරී ගොස් වෙනත් රූපයක් ප‍්‍රතිජනනය වන තෙක් යම් වස්තුවක් දෙස එක දිගට ම බලා සිටීමේ එළඹුමකින් යුතු Paranoiac-Critical Method හඳුන්වාදෙන ලද්දේ ද ඩාලි විසිනි.

තුරුලතා හෝ ගොඩනැගිලි ලෙස පෙනී යන මිනිස් මුහුණු, නැව් නැග යන සමනලූන්, ජිරාෆ් පාද සහිත අලි ඇතුන්, අහසින් පැමිණෙන ව්‍යාඝ‍්‍රයන් ආදි ලෙස ඔහුගේ සිතුවම්වල නිරූපනය වනුයේ යථාර්ථය ඉක්මවා ගිය සිහිනමය දෘශ්‍යාර්ථයන් ය. ඔහුගේ නිර්මාණ ලෝකය මෙම සිහිනමය රූපය සමග අත්‍යන්තයෙන් බැඳී තිබේ. එහෙත් එම සිහිනය මත්තෙන් රසිකයා නැවතත් පියවි ලොවට පෙරළා දැමෙන ආකාරයේ ප‍්‍රබල සංකේතාත්මක යටි අරුතක් ගැබ්ව පැවතීම විශේෂත්වයකි.

ඉහත කරුණ සනාථ කිරීමට ඩාලිගේ ඕනෑ ම නිර්මාණයක් භාවිත කළ හැකි වුව ද, එය වඩාත් පහසු වනු ඇත්තේ ඔහුගේ විශිෂ්ටතම සහ ජනප‍්‍රියතම සිතුවම වන The Persistence of Memory˜ කියවීම යැයි මම සිතමි. කාහටත් නවමු දසුනක් නොවන ඒ චිත‍්‍රයේ දැක්වෙන්නේ කාන්තාර පසුබිමක තැන් තැන්වල වැටී ඇති ඔරලෝසු කිහිපයකි. ඩාලි එම ඔර්ලෝසු දක්වා ඇත්තේ ඝන වස්තු ලෙස නොව දියවී වැගිරෙන ස්වරූපයකිනි. එක් ඔර්ලෝසුවක මුහුණත කුහුඹුවන්ගෙන් වැසී ඇත. තවෙකක මුහුණතෙහි ලැග සිටින්නේ මිනිස් හෙවණැල්ලක් ඇති මැස්සෙකි. සැලකිල්ලෙන් බලන විට සිතුවම මධ්‍යයේ යම් සැඟවුණු මුහුණක් ද දැක ගත හැකි ය. මෙම අධියථාර්ථවාදී සිතුවම කුමක් අරබයා නිමවූවක් ද යන්න ඩාලි කිසිදා ප‍්‍රකාශ නොකළේ ය. එය අයින්ස්ටයින්ගේ සාපේක්ෂතාවාදයෙන් කුළුගැන්වුණු නිර්මාණයකැයි ඇතැමෙක් අදහස් කරති.

ඇත්තෙන් ම මෙය සිහිනමය විකාරරූපී දසුනකි. ඔර්ලෝසු මතින් සංකේතවත් කරන ‘කාලය’ නම් සාධකය සිහිනමය තීර්ථයකදී තව දුරටත් ස්ථිරසාර සාධකයක් නොවන බව චිත‍්‍ර ශිල්පියා ප‍්‍රකාශ කරනු වැන්න. යථාර්ථ ලෝකයේ දී සැලසුම් කරමින්, සියලූ කටයුතු සඳහා කාලය වෙන් කර ගනිමින් තරගයකට දුවන මිනිසා සහ සමාජය නින්දේදී හෝ මනඃකල්පිත ස්වප්න තලයකදී කාලයේ රැුහැනින් මිදුණු පාළු නිම්නයක හුදකලා වේ. ඩාලි සිය නිර්මාණවලට නිතර ම කුහුඹුවන්ගේ රූප භාවිත කරන්නේ ක්ෂය වීම සහ දිරායාම සංකේතවත් කිරීමට ය. ඒ අනුව සැබෑ ලෝකයේදී හමුවන දෘඪ බව සහ කාල්පනික ලෝකයේ ඇති මෘදු බව දියවෙන ඔර්ලෝසු ඔස්සේ නිර්මාණාත්මකව ග‍්‍රහණය කර ගැනීම කෙතරම් ගැඹුරු ආස්ථානයක්දැයි අපට වටහා ගත හැකි ය. ඩාලිගේ නිර්මාණ විමසන්නන් ඒවා යම් මත්බවකින් යුතුව කළ ඒවාදැයි සැක කළ ද ඔහු කිසිදා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත නොකළේ ය. ”තමා මත්ද්‍රව්‍ය පාවිච්චි නොකරන බවත්, සැබෑ මත්ද්‍රව්‍ය වනුයේ තමා ම බවත්” ඔහු ප‍්‍රබල යටි අරුතක් සහිතව ප‍්‍රකාශ කළේ ය.

ඩාලිගේ කලා කෘති පිළිබඳව කතා කළ හැකි සහ කතා කළ යුතු දේ බොහෝ ය. එසේ ම ඔහුගේ සිතෙහි හට ගත් අමුතු කල්පනා ද කදිම ය. ඒවා අතරින් කෙටි කල්පනා දෙක තුනක් ගෙන අද සමුගැන්ම සටහන් කරමි.
”පරමාර්ථයකින් තොර බුද්ධිය පියාපත් නොමැති විහෙඟකි.”
”වැඩ කිරීම සඳහා දවසකට පැය දෙකක් මට දෙන්න. ඉතිරි පැය විසි දෙක සිහිනවල තිබුණාවේ.”

”උන්මන්තකයෙකු සහ මා අතර ඇත්තේ එක් වෙනස්කමකි. තමා යහපත් සිහිය ඇති බව උන්මන්තකයා සිතයි. එහෙත් මා පිස්සෙකු බව මම දනිමි.”

ලක්ශාන්ත අතුකෝරල