1978 ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව වූකලි සම්පූර්ණයෙන්ම ජේආර් ජයවර්ධන මහතාගේ සිහිනයකි. කවදා හෝ රටේ ඒකාධිපති නායකයා වන බවට ජයවර්ධන මහතාගේ සිතේ තිබුණු හැඟීම නීතියක් බවට පෙරළුණේ 78 ව්‍යවස්ථාව හරහාය. රාජනීතිඥ එච් ඩබ්ලිව් ජයවර්ධන, මාර්ක් ප‍්‍රනාන්දු ඇතුළු ජේආර්ගේ නීති සගයෝ ඒ ඒකාධිකාරී සිහිනය සැබෑ කරගන්නට ව්‍යවස්ථාව නිර්මාණය කර දුන්නෝය. ඒ ව්‍යවස්ථාව නීතිය බවට පත්කරන්නට අවශ්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ හයෙන් පහක බලයක්ද ජේආර් ජයවර්ධනට තිබුණේය. ඒ නිසා, හිතන පහසුවෙන් අලූත් ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන ආවා පමණක් නොව, තමා සිතන සිතන වේලාවක ඒ ව්‍යවස්ථාවට ඕනෑම ආකාරයක සංශෝධන ගෙන එන්නටද හැකියාවක් ජේආර් ජයවර්ධනට තිබිණ. වර්තමාන ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවට එකතුකර ඇති සංශෝධන 19න් 16ක්ම එලෙස ජේආර්ගේ වුවමනා එපාකම් අනුව, ඔහුගේ පාලන කාලය තුළ කරන ලද සංශෝධන වීමෙන්ම ඒ බව තහවුරු වෙයි. (පේ‍්‍රමදාස පාලන කාලයේදී ව්‍යවස්ථාවට සංශෝධන එකතු නොවුණු අතර, චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග පාලන කාලයේදී 17වැනි සංශෝධනය එකතු විය.*
රටේ ප‍්‍රධාන ආයතන තුන වන ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය හා අධිකරණය තමාට වුවමනා විදියට හැසිරවිය හැකි ආකාරයට ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන ඇතුළු කිරීමට ජේආර්ට වුවමනා විය. පූර්ණ බල ඇති විධායක ජනාධිපති ධුරයක් නිර්මාණය වන්නේ ඒ වුවමනාව වෙනුවෙනි. ඇමති මණ්ඩලය ඇතුළු විධායකයේ සම්පූර්ණ පාලනය තමා වෙත ලැබෙන ආකාරයටත්, අධිකරණයේ පත්කිරීම්, ඉවත්කිරීම් ඇතුළු අවසාන පාලනය තමා වෙත ලැබෙන ආකාරයටත්, ව්‍යවස්ථාදායකය අවශ්‍ය ඕනෑම වේලාවක විසුරුවා හැරිය හැකි බලයක් තමා වෙත ලැබෙන ආකාරයටත් ඒ ව්‍යවස්ථාවට විධිවිධාන ඇතුළත් කෙරිණ.
අගවිනිසුරු, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන්, අභියාචනාධිකරණයේ සභාපති ඇතුළු විනිසුරුවරුන්, පොලිස්පති, නීතිපති ඇතුළු රජයේ මර්මස්ථාන නියෝජනය කරන වැදගත් තනතුරු සියල්ලටම පත්කිරීම් කරන ලද්දේ ජනාධිපති ජේආර් ජයවර්ධනගේ අභිමතය හෙවත් තනි කැමැත්ත මතය. ඒ තනි කැමැත්ත මත, ඕනෑම විනිසුරුවරයකු හෝ ඉහළම රජයේ නිලධාරියකු හෝ ධුරයෙන් ඉවත්කිරීමටද ජනාධිපතිවරයාට හැකියාව තිබිණ.
78 ව්‍යවස්ථාව සම්මත වීමත් සමගම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ හා අභියාචනාධිකරණයේ එතෙක් දැරූ විනිසුරු තනතුරුවල කාලය අවසන් වුණ අතර, 1978 ව්‍යවස්ථාව යටතේ යැයි කියමින් අලූත් විනිසුරුවරු පත්කරන ලදහ. අගවිනිසුරු ධුරය හිමිවුණේ ජේආර්ගේ යහළුවකු වූ නෙවිල් සමරකෝන්ටය.
එහෙත් මොකක්දෝ හේතුවකට, ජනාධිපති ධුරයේ එක් පුද්ගලයකුට සිටිය හැකි වාර ගණන දෙකකට සීමා කිරීමට ජේආර් කල්පනා කර තිබිණ. ඒ නිසා, මේ එක් පුද්ගලයකුගේ ආඥාදායක පාලනය, අඩුගණනේ අවුරුදු දොළහකට පමණක් සීමාවන තත්ත්වයක් තිබිණ.
විධායක ජනාධිපති ධුරය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීම හෝ එහි බලතල අඩුකිරීම ගැන සාකච්ඡුාව, 1978 ව්‍යවස්ථාව ආරම්භවීමේ අවස්ථාව දක්වාම හෝ ඊටත් වඩා හෝ පැරණිය. එය අහෝසි කළ යුත්තේ ඇයි යන්නට හේතු මේ වන විට ඒ ගැන උනන්දුවක් දක්වන්නන්ගේ සාමාන්‍ය දැනීම බවට පත්ව තිබේ.
චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග මහත්මිය ජනාධිපති ධුරයට පත්වීමේදී විධායක ජනාධිපති ක‍්‍රමය අහෝසි කරන බවට එකඟ වුණත්, එය සිදු නොවීය. සිදුවුණු එකම දේ නම්, ඇගේ දේශපාලන බලයට අභියෝගයක් එල්ලවී තිබුණු අවස්ථාවක, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ ඇය රැුකගන්නට ඉදිරිපත්වීම හරහා බිහිවුණු පරිවාස ආණ්ඩුවෙන්, 17 වැනි සංශෝධනය 2001 ඔක්තෝබර් 3වැනිදා ව්‍යවස්ථාවට එකතු කිරීමයි.
17වැනි සංශෝධනය වූකලි, රාජ්‍ය ප‍්‍රතිසංස්කරණ හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී මූලධර්ම සම්බන්ධයෙන් වැදගත්ම පියවරක් තැබූ අවස්ථාවකි. එහි අරමුණ වුණේ ජනාධිපතිගේ බලතල සීමා කිරීමයි. විශේෂයෙන් ඔහුගේ අත්තනෝමතික බලතල ප‍්‍රකාශයට පත්වන ඉහළ තනතුරුවලට නිලධාරීන් පත්කිරීමේ ක‍්‍රියාදාමය, තවදුරටත් තනි කැමැත්තට ඔහුට කළ නොහැකි වන පරිදි සීමාවන්ට යටත් කිරීම 17න් සිදුවිය.
ඒ අනුව, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නමැති ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවක් අලූතෙන් ඇතිකරන ලද අතර, ජනාධිපතිවරයා එතෙක් භුක්ති විඳි, තනි කැමැත්තට ධුරවලට පත්කිරීමේ නිදහස, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව හරහා සීමා කරනු ලැබිණ.
අගමැති, කතානායක, විපක්‍ෂ නායක, ජනාධිපතිගේ නියෝජිතයකු, අගමැති හා විපක්‍ෂනායකගේ නාමයෝජනාව මත ජනාධිපති පත්කරන 5 දෙනකු, පාර්ලිමේන්තුවේ සුළුතර පක්‍ෂවල යෝජනාවෙන් පත්කෙරෙන එක් අයකු යනාදි ලෙස දස දෙනකුගෙන් ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව සංයුක්ත විය.
ඒ සභාවට කාර්යයන් දෙකක් ව්‍යවස්ථාවෙන් පැවරිණ.
එකක්, 17 වැනි සංශෝධනය යටතේ අලූතෙන් පිහිටුවන ලද සභාද ඇතුළු ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල සභාපති ඇතුළු කොමසාරිස් තනතුරුවලට පුද්ගලයන් නිර්දේශ කිරීමයි. ව්‍යවස්ථා සභාවේ නිර්දේශ මත ජනාධිපතිවරයා ඒ අය පත්කරයි.
දෙවැන්න, අගවිනිසුරු, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන්, නීතිපති ආදි වැදගත් තනතුරු සඳහා, ජනාධිපතිවරයා නාමයෝජනා කළ විට, ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව ඒ නම් අනුමත කිරීමයි. ඒ අනුමැතියෙන් පසු ජනාධිපතිවරයා ඒ තනතුරුවලට ඒ පුද්ගලයන් පත්කරයි.
මේ විධිවිධාන හරහා, ජනාධිපතිවරයාගේ අත්තනෝමතික පත්කිරීමේ බලය සීමාකරන ලද අතර, එය ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව සමග බෙදාහදා ගැනීමට සිදුවිය. එය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය පැත්තෙන් හා ඒකාධිපතිත්වයට එරෙහිව හොඳ ඉදිරි පියවරකි.
මහින්ද රාජපක්‍ෂ, මේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ක‍්‍රමය පිළිකුල් කළේය. නැතහොත් එයට ද්වේෂ කළේය. ඔහුට අවශ්‍ය වුණේ, තමන්ට වුවමනා පරිදි පුද්ගලයන් තනතුරුවලට පත්කෙරෙන පරණ වැඩවසම් ක‍්‍රමයේ පාලනයකි. ‘ගමේ පොලිසියට මට වුවමනා ඕඅයිසීකෙනෙකු පත්කරගන්නවත් බැරි නම් මේ ජනාධිපතිකමෙන් මොකටදැ’යි යන්න ඒ දිනවල මහින්ද රාජපක්‍ෂ නිතර අසන ප‍්‍රශ්නයක් විය. තමාගේ ජනාධිපති ධුරයට අභියෝගයක් වන ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවත් ස්වාධීන කොමිෂන් සභාත් අහෝසි කරන්නේ හෝ බල රහිත කරන්නේ හෝ කෙසේදැ’යි, කවදාදැ’යි මහින්ද රාජපක්‍ෂ කල් බැලූවේය. ඊට අගනා අවස්ථාවක්, තිස් අවුරුදු යුද්ධය අවසන් කිරීමෙන් පසු උදාවිය.
අවි බලයෙන්ම යුද්ධය අවසන් කොට, ඉන් මහජනතාව තුළ හටගත් ආනන්දය අපයෝජනය කොට, මහින්ද රාජපක්‍ෂ 2010 සැප්තැම්බර් 9 වැනිදා 18 වැනි සංශෝධනය නීතිගත කරවා ගත්තේ ඒ වුවමනාව සඳහාය.
එතෙක් ධුර කාල 2කට පැවැති සීමාව ඉවත්කොට,
කැමති මොහොතක ජනාධිපතිවරණ පවත්වමින්, එහෙත්, ඒ එක් එක් ධුරකාලයට අයත් අවුරුදු හයම ගතකරමින්, මරණය දක්වා ජනාධිපති ධුරයේ විරාජමාන වීම, 18 හරහා මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ සිහිනය විය.
ඒ බලතල භුක්ති විඳීමට නම්, ව්‍යවස්ථාදායකය හා අධිකරණය යන ආයතනවල පාලනය, ජේආර් ජයවර්ධන මෙන්ම තමා අතට ගත යුතු විය.
අද ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය ගැන කිඹුල් කඳුළු හෙළන, ජීඑල් පීරිස් ඇතුළු ඊනියා ව්‍යවස්ථා විශේෂඥයන් විසින් සකස්කර දෙන ලද්දේ මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ ඒ ඒකාධිපති අවශ්‍යතාවයි.
18 වැනි සංශෝධනය යටතේ, එතෙක් පැවැති ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට සිදුවුණේ කුමක්ද?
එය ඉවත් කරන ලදි. ඒ හොඳ පැත්තට නොව විනාශයේ පැත්තටය. ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වෙනුවට 18 වැනි සංශෝධනයෙන් නීතිගත කරන ලද්දේ ‘පාර්ලිමේන්තු සභාව’ නමැති රූකඩ සභාවකි. අගමැතිවරයා මෙන්ම කතානායකවරයාද, විපක්‍ෂ නායකයාද ඊට ඇතුළත්වුණු අතර, අගමැති හා විපක්‍ෂ නායකගේ අනුමැතියෙන් පත්කරන 5ක්, සුළුතර පක්‍ෂවලින් 2ක් හා ජනාධිපති පත්කරන නියෝජිතයෙක් ආදි වශයෙන් වූ පස් දෙනකුගෙන් එම සභාව සංයුක්ත විය.
ජනාධිපතිවරයා, පත්කිරීම් සම්බන්ධයෙන් අවසාන බලධාරියා විය. පාර්ලිමේන්තු සභාවට කළ හැකිව තිබුණේ, ජනාධිපතිවරයා කරන්නට හදන පත්කිරීම් ගැන සිය ‘නිරීක්‍ෂණ’ ඉදිරිපත් කිරීම පමණෙකි. ඒ නිරීක්‍ෂණ වුවද නොසලකා තමාට වුවමනා පත්කිරීම් කරන්නට ව්‍යවස්ථාවෙන්ම ජනාධිපතිට බලය දී තිබුණි. 17 සංශෝධනයේ තිබුණු ව්‍යවස්ථා සභාවේ ‘අනුමත කිරීම’ හා 18 වැනි සංශෝධනයේ ‘නිරීක්‍ෂණ’ අතර වෙනස අහසට පොළව මෙන් විය. වෙන විදියකට කිවහොත්, පාර්ලිමේන්තු සභාව සම්පූර්ණයෙන්ම මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිගේ රූකඩයක් වුණු අතර, ඔහු කරන පත්කිරීම්වලට ‘ව්‍යවස්ථානුකූල’ සුදු තීන්ත තැවරීමේ වගකීම පැවරුණු ආයතනය පමණක් විය.
ඒ මහින්ද රාජපක්‍ෂ පාලනයේ ස්වභාවයයි. ජේආර් ජයවර්ධන 1978 ව්‍යවස්ථාවෙන් බලාපොරොත්තු වුණාටත් වඩා අධිකාරයක් 18 හරහා මහින්ද රාජපක්‍ෂ අත්පත් කරගත්තේය.
2015 ජනාධිපතිවරණයේදී පුරවැසි සමාජයෙන් මෙන්ම දේශපාලන පක්‍ෂවලින්ද මේ අත්තනෝමතික බලතල සීමා කිරීමේ වුවමනාව ඉදිරියට එන්නේ, රාජපක්‍ෂ පන්නයේ පාලනය අවසන් කිරීමේ අටියෙනි. එහි ප‍්‍රතිඵලය 19 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයයි.
19න් ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව යළි පිහිටුවන ලදි. 2015 මැයි 15වැනිදා නීතිගත වුණු 19 සංශෝධනය අනුව, ව්‍යවස්ථා සභාවේ සාමාජිකයෝ 10 දෙනෙකි. ඉන් අගමැති, කතානායක, විපක්‍ෂ නායක හැරුණු විට ඉතිරි හත් දෙනාම පුරවැසි සමාජයේ නියෝජිතයන් විය යුතු යැයි මුල් කෙටුම්පතේ සඳහන් විය. එහෙත්, රාජපක්‍ෂවරුන්ට එය රුචි නොවීය. රාජපක්‍ෂ ප‍්‍රකාශකයන් වූ වාසුදේව නානායක්කාර, දිනේෂ් ගුණවර්ධන ඇතුළු පිරිසගේ වුවමනාව වුණේ, සභාවේ දහදෙනාම පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන් විය යුතුය යන්නයි. 19 සම්මත කරගැනීමට ඔවුන්ගේ බලපෑමට කන් දිය යුතු විය. ඊට අනුව දියාරු කරන ලද සංශෝධනය අනුව, පුරවැසි සමාජයේ නියෝජිතයන් සංඛ්‍යාව 3කට සීමා විය. ඒ තුන්දෙනා සහ මන්ත‍්‍රීවරුන් දෙදෙනකු ඇතුළු පස්දෙනකු පත්කෙරෙන්නේ අගමැතිගේත් විපක්‍ෂ නායකගේත් නාමයෝජනා අනුවය. ජනාධිපතිගේ නියෝජිතයකුත්, පාර්ලිමේන්තුවේ සුළුතර පක්‍ෂවල නියෝජිතයකුත් එකතු වුණු විට සභාවේ සාමාජිකයන් ගණන 10ක් විය.
19 නීතිගත කිරීම පැහැර හරින්නට මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ කණ්ඩායම සෑම වෑයමක්ම දැරීය. ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේනම කියූ විදියට, එක් එක් මන්ත‍්‍රීවරයා වෙන වෙනම කැඳවා 19ට කැමැත්ත ගන්නට ඔහු වෙහෙස වුණු අතර, සමහරුන් අල්ලා ගැනීමට පාර්ලිමේන්තු කැන්ටිමටද යන්නට ඔහුට සිදුවිය. ඒ අතර, 19 පාර්ලිමේන්තුවේ විවාදයට ගන්නා දින, මාදුළුවාවේ සෝභිත හිමියන් පෙරටුකර ගත්, දසදහසක පමණ පුරවැසි ජනතාවක් මහා පාගමනකින් ගොස්, පාර්ලිමේන්තු මාර්ගය අවහිර කර, කෙසේ හෝ 19 සම්මත කරගන්නා ලෙස බලකර සිටියේය.
19 සම්මත කර ගැනීමට තමා ගත් ඒ වෙහෙස ගැන ඒ කාලයේ ජනාධිපතිවරයා කතා කළේ උද්දාමයෙනි. ජනාධිපතිගේ ධුර කාලය අවුරුදු හයේ සිට අවුරුදු හතර දක්වා අඩු කරන්නට තරම් තමා පරිත්‍යාගශීලී වුණු බවද, අවුරුදු පහකට පමණක් එය සීමා කළේ රනිල් වික‍්‍රමසිංහ මහතාගේ අනුදැනුම මත බවද ජනාධිපතිවරයා කීවේය.
මේ විදියට, 19 සංශෝධනය වෙනුවෙන් මහත් කැපවීමක් කළ ජනාධිපතිවරයාට, අද 19 මේ තරම් විස වී ඇත්තේ ඇයි?
එකක්, හැම ජනාධිපති කෙනකුටම මෙන්, තමාට වුවමනා විදියට පාලනය ගෙනයන්නට 19 සංශෝධනයෙන් ඉඩක් නැති බව ඔහුට පමාවී පසක් වීම නිසාය. ජනාධිපති කියන විදියට, තමා යවන විනිසුරුවරුන්ගේ නම් ව්‍යවස්ථා සභාව අනුමත නොකර සිටීම වරදකි. 19 යටතේ, ව්‍යවස්ථා සභාවට එසේ අනුමත කිරීමට හෝ නොකර සිටීමට හෝ බලය දුන්නේ තමාගේම කැමැත්තෙන් බව ඔහු අද නොකියයි.
අනෙක, අඩි හයක් යට තමා වළලන්නට සූදානම් වුණු පරණ හතුරා සමග ජනාධිපතිවරයා ඇතිකරගෙන තිබෙන අලූත් පයුරුපාසානයයි. තමාට දේශපාලන අනාගතයක් ඇත්නම් ඇත්තේ මහින්ද රාජපක්‍ෂගේ අන්තේවාසිකයකු හැටියට ගතකිරීම තුළ පමණක් බව ජනාධිපති සිරිසේන අවබෝධ කරගෙන තිබේ. ඒ නිසා, පැරණිතම ශ‍්‍රී ලංකා නිදහස් පක්‍ෂය, ඊයේ පෙරේදා පටන්ගත් පොදුජන පෙරමුණට කොහොම හරි හේත්තු කිරීමට ඔහු සූදානම්ය. මහින්ද රාජපක්‍ෂට විරුද්ධව යමින් තමා සමග ශ‍්‍රීලනිපයට එකතු වුණු මහින්ද සමරසිංහ, ෆයිසර් මුස්තාපා වැන්නන්ගේ සිට පහළට ශ‍්‍රීලනිප දේශපාලන නායකයන්ගේ අනාගතය ගැන අබමල් රේණුවකවත් තැකීමක් ජනාධිපතිට නැත. ඔහු දකින එකම සිහිනය, ශ‍්‍රීලනිප, පොදුජන පෙරමුණු හවුලකින් ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වන්නේ කෙසේද යන්න පමණෙකි. ඒ සඳහා මහින්ද රාජපක්‍ෂ කැමති දේ කළ යුතුය. කැමති දේ කිව යුතුය.
තමාගේම වුවමනාවට මෙතෙක් කාලයක් ප‍්‍රමාද කළ පළාත් සභා ඡුන්දය, ඉක්මනින් පැවැත්වීමට ජනාධිපතිවරයා නින්දෙන් අවදිවූවකු මෙන් මේ දිනවල කතාකරන්නේ රාජපක්‍ෂ සතුටුකිරීමේ ඒ වුවමනාව නිසාය. ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව, මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව වැනි ගෞරවනීය ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවලට පහර දීමේ කොන්ත‍්‍රාත්තුව ඔහුම බාරගෙන ඇත්තේද ඒ සඳහාය.
මහින්ද රාජපක්‍ෂ හැමදාම සිටියේ ස්වාධීන කොමිෂන් සභා විරෝධියකු හැටියටය. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍ර විරෝධී අත්තනෝමතික පාලකයකුට ස්වාධීන කොමිෂන් සභා නයාට අඳුකොළ මෙන්ය. ඔහු අදත් වෙනස්වී නැත. වෙනස් වී ඇත්තේ, අවුරුදු හතරකට පෙර ඒවා වෙනුවෙන් පෙනීසිටි ජනාධිපති සිරිසේනය. ඒ වෙනස්වීම පහදාගත යුත්තේ, ‘මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන රාජපක්‍ෂ ගැත්තකු වීම’ නිසා ලෙසය. එහි ප‍්‍රතිඵලය මහින්ද චින්තනය මෛත‍්‍රීපාලගේ මුවින් වැගිරීමයි. අද ප‍්‍රසිද්ධ වේදිකාවල ජනාධිපතිවරයා කියන දේවල තිරපිටපත ලියා ඇත්තේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ විසින් බව, කනගාටුදායක, එහෙත් ඇත්තක් වන කාරණයකි.
