ඇය පි‍්‍රයකළ, ඇය වෙහෙසවුණු, ගොඩනැ ගීමට දායකත්වය ලබාදුන් මානව හිමිකම් අරගලයෙන් සමුගෙන 2018 සැප්තැම්බර් 09 වෙනි දිනට වසර 05ක් ගතවේ. ඇගේ අරගල සමහරක් ජයගෙන තිබෙන අවස්ථාවක එදෙස බලා සතුටුවන්නට ඇය නැත. ඇය සමග සිටි ගමන් සගයෝ අද එම සටනේ ඉදිරියෙන්ම සිටිති. ඇය විවේචනාත්මක සහය ලබා දුන් කි‍්‍රයාකාරකම් අද ඒ පන්නරයෙන් තවත් ඉදිරියට ගමන් කරමින් සිටියි. අඩුපාඩු මධ්‍යයේ වුවද ලංකාව අද මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම අතින් ජාත්‍යන්තරයේ ඉදිරියට පැමිණ සිටියි. 19 වෙනි සංශෝධනය ගෙනඒමෙන් පසු කි‍්‍රයාකාරීවූ මානව හිමිකම් කොමිසම දැන් වෙනදාට වඩා කි‍්‍රයාශීලීය. අතුරුදහන්වූ තැනැත්තන් වෙනුවෙන් පිහිටුවන ලද කාර්යාලය අද අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල් අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම ආරම්භ කර තිබේ. මේවා ඇය දුටු සිහිනය. ඈ ජීවත්ව සිටියා නම් මෙම පියවර ගැන විවේචනාත්මක සහායක් ලබා දෙනු ඇත.
සුනිලා කව්ද?
ඇය සුනිලා අබේසේකරය. ලංකාවේ සිටි පුරෝග ාමී මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරිනියකි. ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඉහළ ගෞරවනාමයක්, කීර්තියක් දිනාගත් මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරිනියකි. සිංහල වේදිකාවේ, සිනමාවේ රංගන ශිල්පිනියකි. හුදෙක් ගීත කිහිපයකින් තම හැකියාව ජාතික තලයේ තැබූ ගායිකාවකි. සිංහල, ඉංගී‍්‍රසි භාෂා දෙකම ඉහළින් හැසිරවිය හැකි නිවේදිකාවකි. ලංකාවේ ප‍්‍රවීණ, තරුණ සිනමා ශිල්පීන්ගේ චිත‍්‍රපට රැුසක ඉංගී‍්‍රසි උපසිරැසි ය‍දු දක්ෂ පරිවර්තිකාවකි. විශිෂ්ට ලේඛිකාවකි. නාගරික, ගැමි ජනතාව, කාන්තාව සවිගැන්වීමෙහිලා දක්ෂතාවක් දැක්වූ සම්පත්දායිකාවකි. විශේෂයෙන් ස්තී‍්‍ර අයිතීන් සම්බන්ධයෙන් හා ඔවුන් සවිබල ගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් ද්විභාෂාවෙන්ම කලා විචාර කළ විචාරිකාවකි.
1952 කොළඹදී උපන් සුනිලා බිෂොප් විද්‍යාලයේ අධ්‍යාපනය ලද අතර පියා කීර්තිමත් රාජ්‍ය නිලධාරියෙකුවූ චාල්ස් අබේසේකරයි. ඉගෙනුම ලබන කාලයේ සිටම කලාවට හා ගායනයට හැකියාවක් දැක්වූ සුනිලා මුලින්ම ක්ෂේත‍්‍රයට පිවිසියේ රංගන ශිල්පිනියක ලෙසිනි. ඕ ජයලත් මනෝරත්නගේ මුල්ම වේදිකා නාට්‍යය වූ ‘මහගිරිදඹ’, රංජිත් ධර්මකීර්තිගේ ‘මෝදර මෝල’, ‘අංගාරා ගඟ ගලාබසී’ නාට්‍යයන්ට රංගනයෙන් සහ ගායනයෙන් සම්බන්ධ වූවාය. පේ‍්‍රමසිරි කේමදාසගේ සංගීත මංජරියට කාලයක් ඇය නැතිවම බැරිවිය. ඔවුන්ගේ සම්බන්ධතාවෙන් බිහිවූ ගී නිර්මාණ අදද ජනපි‍්‍රයය. ඈ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ‘විමුක්ති ගී’ ගායිකාවකි. විමුක්ති ගීවලින් පසුව රජරට කේන්ද්‍ර කරගනිමින් ගොඩනැගුණු ‘ජනතා කලා කේන්ද්‍රයේ’ පුරෝගාමී සමාජිකාවක් වූවාය. නන්දන මාරසිංහ, සුනිල් විජේසිරිවර්ධන, ගුණදාස කපුගේ, ජයතිලක බණ්ඩාර එහි සගයෝ් වූහ. පසුව මර්ජ් සංවිධානයේ කි‍්‍රයාකාරී සමාජිකාවකවූ සුනිලා එහි කි‍්‍රයාකාරිත්වය වෙනුවෙන් මහත් වෙහෙසක් දරා වැඩකළාය. මර්ජ් සංවිධානයේ නිර්මාණයක් වූ පේ‍්‍රමසිරි කේමදාස සංගීතවත් කළ ‘නිදි නැති නදියේ නාදය’ කැසට්පටයට දායක වූවාය.
මානව හිමිකම්වලට ආදරය කිරීම
විවිධ ක්ෂේත‍්‍රවල හැකියාවන් රැසක් තිබුණද, රැුකියා උල්පතක් බඳු හැකියා තිබුණද ඇය අවසානයේදී තෝරාගත්තී හදවතින්ම කි‍්‍රයාකාරීව වෙහෙසිය හැකි මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයයි. 1971 කැරැල්ලෙන් ඇති කළ භීෂණය සුනිලාට දැනී තිබිණි. එහෙත් ඇය සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේ බර්නඞීන් සිල්වා සමග එක්ව ස්වේච්ඡුාවෙන් සිරගතවූ කැරලිකරුවන්ගේ පවුල්වලට උදව් කිරීම සඳහා ඉදිරිපත් විය. එය ඇයට නුහුරු අත්දැකීමක් විය. කොළඹ ඉපදී හැදීවැඩුණු ඇයට දුෂ්කර, ඈත ගම්මානවලට ඇවිද යන්නට සිදුවිණ. ඇය බර්නඞීන් සමග එක්ව මැගසින් බන්ධනාගාරයේ සිරකරුවන් බැලීමට පැමිණෙන පවුල්වලට නවාතැන්, පහසුකම් සොයාදෙන්නට ඉදිරිපත් වූවාය. බියෙන්, සැකෙන් පැමිණෙන ඔවුන්ගේ සහායට සිටියාය. සිරකරුවන් බැලීමට සිරගෙවලට ගියාය. ඒ පවුල් සමග ඇගේ තිබුණු සම්බන්ධතාවන් වර්ධනය විණ. සිරගතවී සිටි ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ සමාජිකයෝ ඔවුන්ගේ දේශපාලනය සමග එක්වන ලෙස ඈට ආරාධනය කළහ. ඒ වන විට ඇය වැඩි නැඹුරුවක් දැක්වූයේ සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයත් එක්ක වැඩ කිරීමටය. ඇගේ වැඩි ආකර්ෂණයක් ඇතිවුණේ සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරය ආරම්භ කර තිබුණු මරණ දණ්ඩනයට විරුද්ධ ව්‍යාපාරය වෙතය. ඒ වනවිට සිරගතව සිටි කරුණාසේන ජයලත්, ජයසේන ජයකොඩි වැනි ලේඛකයන් අත්අඩංගුවෙන් නිදහස් කරගැනීමේ ව්‍යාපාරයට ඇය පූර්ණ දායකත්වය ලබාදුන්නාය. ඇය පසුව බාලා තම්පෝ, රෙජී සිරිවර්ධන සමග එක්ව මානව හිමිකම් ව්‍යාපාරයේ වැඩකටයුතුවලට උරදෙන්නීය. ඔවුන් සමග මානව හිමිකම් සංවිධානය නමින් සංවිධානයක් ගොඩනගන්නීය.
80 දශකය
එක්දහස් නවසිය හැත්තෑ ගණන්වල අග භාගයේදී ඇතිවන ජනවාර්ගික ගැටුම් නිසා ඊට එරෙහිව පාලමක් සකස් කිරීමට ගොඩනැගෙන මර්ජ් හෙවත් ජාතීන් අතර සමානාත්මතාව සඳහා වූ ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධවන සුනිලා, 1980 වැඩවර්ජන පරාජයෙන් පසුව බිහිවන වැඩ වර්ජකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම සඳහා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අයිතීන් රැුකගැනීමේ ව්‍යාපාරය සඳහා දායකත්වය ලබා දුන්නාය.
යුද ගැටුම් 1983දී ආරම්භ වෙයි. 1971 කැරැුල්ල මෙන්ම 1983 ජූලි සිදුවීම්ද සුනිලා තුළ කම්පනයක් ඇති කළේය. සුනන්ද දේශපි‍්‍රය සමග කරන ලද සංවාදයකදී ඇය තමා මුහුණ දුන් එක් අත්දැකීමක් විස්තර කරන්නීය. ”ජූලි කලබල දවස් මැද්දේ මට දුරකථන පණිවිඩයක් ආවා කොටුව තරුණ කි‍්‍රස්තියානි සංගමයේ ගොඩනැගිල්ලේ පිහිටලා තිබුණු ශිෂ්‍ය කි‍්‍රස්තියානි ව්‍යාපාරයේ කුඩා කාර්යාලයේ හිටපු කාගෙන් හරි. ඒ දවස්වල මම ජීවත් වුණේ බත්තරමුල්ලේ. ඔවුන් කිව්වා ඉක්මනට එන්න, ඇවිත් කෙනෙක් අරන් යන්න තියෙනවා කියලා. මං ඒ වෙලාවෙම බස් එකකට නැගලා කොටුවට ගියා. මං ඒ ළමයා ගැන දැනගෙන හිටියේ නැහැ. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යයෙක්. සරමකුයි, ෂර්ට් එකකුයි ඇඳගෙන තමයි උන්නේ. මං කිව්වා හරි යමු කියලා. ඔහු අරගෙන ගිහින් බස් එකකට නග්ගා ගත්තා. මං හරියට බයවෙලා හිටියේ. මොකද කලබල අස්සේ කොටුවේ ඉඳලා බත්තරමුල්ලට යන එක ලේසි නැති නිසා.
තැන් ගණනාවකදීම කලහකාරී පිරිස් බස්එක නැවැත්තුවා. ප‍්‍රශ්න ඇහැව්වා. උත්තර දුන්නේ මං. ඔහු කටවත් ඇරියේ නැහැ. අත්තටම නම් ඔහු හිටියේ මටත් වඩා හොඳටම තිගැස්මෙන්. මං බයෙන් උන්නේ තදබල තිගැස්ම නිසා ඔහු වැඩිදුර හිතන් නැතුව මොනව හරි දෙයක් කරාවිද කියලා. කොහොම හරි කරදරයක් නොවී ඔහු අපේ ගෙදරට එක්ක ගියා. පස්සේ ඔහු වඩා ආරක්ෂිත ස්ථානයකට යවන්න අපට පුළුවන් වුණා. ඒ තමයි පසු කාලෙක ජනමාධ්‍යවේදියෙකු ලෙස ප‍්‍රසිද්ධ වූ සිවරාම්. එදා ඒ විදියට ජීවිතය බේරගත්ත ඔහු 2004 අපේ‍්‍රල් මාසයේදී රාජ්‍ය ඝාතකයන්ට බිලිවුණා.’
1979 සිට යාපනයේ හදිසි නීතිය පැනවීමත් සමග යාපනයේ තත්ත්වය වෙනස් විය. 1980 ගණන්වලදී ත‍්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත ගෙනඒමත් සමග තත්ත්වය වෙනස් විය. මේ සමගම ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමේ සටනට මානව හිමිකම් භාෂාව යොදාගැනීම ආරම්භ වෙයි. සුනිලා මේ කි‍්‍රයාකාරිත්වයේදී ඉදිරියෙන්ම සිටින්නීය. ඇය ගොඩනගාගත් සම්බන්ධතා නිසා ජනතා විමුක්ති පෙරමුණට සම්බන්ධ පිරිස් මෙන්ම ජනතා විමුක්ති පෙරමුණින් වෙන්ව ගිය පිරිසත් ඇගේ සහාය පතා ඇය හමුවීමට පැමිණෙති. ඇගේ මුළු කි‍්‍රයාකාරිත්වයම සමාජ සාධාරණයක් උදෙසා වූ අරගලයක් බවට මේ අවධියේදී පරිවර්තනය වෙයි.
ස්තී‍්‍ර දායකත්වයට මුල පිරීම
ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ හැඟීමක් ඇයට ඇතිවන්නේ 1970 ගණන්වල මුල් කාලයේදීය. කාන්තා වර්ෂය වෙනුවෙන් මෙක්සිකෝවේ තිබෙන සම්මන්ත‍්‍රණයකට ”ශී‍්‍ර ලංකාවේ කාන්තාවෝ” යන මැයෙන් සඟරාවක් ලංකාව සකස් කළේය. ඒ සඳහා ලිපියක් ලිවීමට සුනිලාට ආරාධනයක් ලැබිණ. ඒ කුමාරි ජයවර්ධනගෙනි. ඒ හරහා කුමාරි ජයවර්ධන හඳුනාගැනීමට ලැබීම ඇගේ ගමන්මග වෙනස් කිරීමටත් සමත්විය. 1975දී කාන්තා දිනය වෙනුවෙන් පති‍්‍රකාවක් ‘කාන්තා හඬ’ නමින් සකස් කරනු ලැබිණ. එම පති‍්‍රකාව මුද්‍රණය කර වමේ මැයි දින රැස්වීම්වල බෙදාහැරිණ. පසුව ඒ නමින්ම කාන්තා සංවිධානයක් බිහිවිය. එම සංවිධානය ‘කාන්තා හඬ’ නමින් සිංහල, දෙමළ, ඉංගී‍්‍රසි භාෂාවෙන් යුතු සගරාවක් ආරම්භ කළේය. රටේ ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් ගැන උනන්දුවක් ඇතිවෙමින් පැවතියේය. නිදහස් වෙළඳ කලාප ආරම්භවීමත් සමග විශාල ශ‍්‍රමිකයෝ සංඛ්‍යාවක් එහි රැුකියාවන් සඳහා පැමිණියහ. ශ‍්‍රමිකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් ගැන සාකච්ඡුාවන් ඇතිවිය. සුනිලා එහි ඉදිරියෙන්ම සිටියාය. ශ‍්‍රමිකයන්ගේ තත්ත්වය ගැන කෙරෙන පර්යේෂණවලට සුනිලා තවත් කාන්තාවන් සමග දායකත්වය සැපයුවාය. මේ අතර ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් ‘ස්තී‍්‍ර මධ්‍යස්ථානය’ ආරම්භ විය. පසුව ස්තී‍්‍ර ප‍්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් ස්තී‍්‍ර නායකත්වයෙන් යුතු කණ්ඩායම් රැුසක් බිහිවිය. මේ සියලූ කාර්යයන් පසුපස සුනිලාද සිටියාය. 1983දී ප‍්‍රථම වතාවට කාන්තා දිනයක් සමාජීය හා සාමයික කේන්ද්‍රයේදී පවත්වන ලදි. එහිදී කාන්තා කි‍්‍රයාකාරී කමිටුවක් නිර්මාණය විය. කාන්තා කි‍්‍රයාකාරී කමිටුව පංති සවිඥානික දේශපාලනය සහ ශී‍්‍ර ලංකාවේ සුළුතර අයිතිවාසිකම් සමග ස්තී‍්‍රවාදී දේශපාලනය සම්බන්ධ කළ මුල්ම සංවිධානය විය. එහි එක් එකගතාවක් වුණේ ස්වයං තීරණයට දෙමළ ජනයාට ඇති අයිතිය පිළිගැනීමයි. මර්දනකාරී අණපනත් අහෝසි කිරීමත් ඒ අතර තිබුණි. පසුව සමාන්තරව ”සාමය සඳහා කාන්තාවෝ” නමින් කුඩා එකතුවක් ආරම්භ කරනු ලැබිණ. ගුණාත්මක වැඩසටහන් කළත් එය දීර්ඝකාලීනව පවත්වාගැනීමට ඔවුන් හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැත. 1987න් පසුව ඝාතන රැුල්ල ආරම්භ විය. ඝාතනයට ලක්වූවන් හා අතුරුදහන්වූවන් ගැන සෙවීමටත්, ප‍්‍රචණ්ඩත්වයට විරුද්ධවත් ”ලක්බිමේ මව්වරු සහ දියණියෝ” සංවිධානය බිහිවෙයි. සුනිලා එයටද උපරිම දායකත්වය සපයන්නීය.
මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයේ මෙන්ම ඇගේ ස්තී‍්‍ර අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේත් කාර්ය බහුලම කාලය උදාවෙන්නේ 1980 ගණන්වලදීය. 1983දී ඇරඹෙන දෙමළ ජනතාවගේ ආයුධ සන්නද්ධ අරගලය, යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය වීමත්, 1987න් පසුව දකුණේ ඇරඹෙන ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ, දේශපේ‍්‍රමී ජනතා ව්‍යාපාරයේ ප‍්‍රචණත්වයත්, ඒ හා සමගම රජයේ හමුදාවන් හා රාජ්‍ය නොවන ආයුධ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් විසින් සිදුකරන ලද ඝාතන රැල්ලත් සුනිලා වටාවූ මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාධරයන්ට අභියෝගාත්මක, අවදානම් සහිත කාලයක් විය. ඔවුන්ගේ කි‍්‍රයාකාරිත්වය පුළුල් කිරීමට සිදුවිය. මානව හිමිකම් ව්‍යාපාරයේ සහායට පැමිණි විපක්ෂ දේශපාලකයන් වූ මහින්ද රාජපක්ෂ, මංගල සමරවීර ඇතුළු කණ්ඩායම් හා එක්ව පුළුල් සමාජ ව්‍යාපාරයක් ගොඩනැගීම සිදුවිය. එයින් සිදුවන මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන්ට එරෙහිව දේශීය වශයෙන්ද විදේශීය වශයෙන්ද බලපෑම් කිරීමට ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියාය. ඊට සමගාමීව ඉන්ෆෝම් ආයතනය බිහිවිය. ඒ 1989දී මානව හිමිකම් පිළිබඳ දත්ත රැුස් කරන ආයතනයක් ලෙසිනි. ලංකාවෙහි සිදුවූ අතුරුදහන්වීම් පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර වශයෙන් කළ පළමු පර්යේෂණයේදීද ඇය එම පර්යේෂකයන් සමඟ එක්ව කටයුතු කළ අතර ඊට අදාළ තොරතුරු සපයාදීමට ඉන්ෆෝම් ආයතනය සහය ලබාදී තිබිණි. 1987-1989 කාලයේදී සිදුවූ ඝාතන හා අතුරුදහන්වීම් පිළිබඳ වාර්තාව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කොමිසමට ඉදිරිපත් කිරීමට මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා විපක්ෂ මන්තී‍්‍රවරයෙකු වශයෙන් ඉදිරිපත් වුවද ඒ සඳහා විශාල අවදානමක් සහ කැපවීමක් සුනිලා කර තිබිණි. මුල්වරට ශී‍්‍ර ලංකාව තුළ සිදුවන මානව හිමිකම් ජාත්‍යන්තර අවධානයක් ලබාගන්නේ මෙම සිදුවීමත් සමගය. ඒ කාලය තුළ ඇය මව්වරුන්ගේ පෙරමුණ, අතුරුදහන්වූවන්ගේ මාපිය දුදරු සංවිධානය ආදි සංවිධාන රැසක කි‍්‍රයාකාරී සාමාජිකාවක් බවට පත්වූවාය. ඒ කාලයේදී මානව හිමිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටීම අසීරු දෙයක් විය. තර්ජන, අපහාස, නින්දා අතරින් ඇය ධෛර්යවත් ලෙස තම ගමන ගියාය.
විකල්ප අධ්‍යයනයන් සහ පොතපත හරහා විෂය දැනුම යාවත්කාලීන කරගත්තාය. 1994දී හේග් නුවර සමාජ අධ්‍යයනය සඳහාවූ ආයතනයේ සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් ශාස්ත‍්‍රපති උපාධියක් ලබාගත්තාය. ඒ සඳහා ඇගේ අධ්‍යයනය ක්ෂේත‍්‍රයන් වූයේ කාන්තාව සහ සංවර්ධනයයි.
ජාත්‍යන්තර අරගලය
1990දී පැවති එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුවේදීද ඇය කැපීපෙනෙන කාර්යභාරයක් කළාය. ඒ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලය මගින් 1325 වෙනි යෝජනා සම්මතය කි‍්‍රයාත්මක කර ගැනීම සඳහාය. සාම සාකච්ඡුාවලදී කාන්තාවන්ගේ සහභාගිත්වය පිළිබඳව මෙම යෝජනා සම්මතය මූලික පදනම වී තිබිණි. එසේම අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයෙහි රෝම ව්‍යවස්ථාව තුළට ස්තී‍්‍රපුරුෂ සමාජභාවය පිළිබඳ කරුණු අන්තර්ගත කිරීමෙහි තීරණාත්මක විවාදයන්හි ඇයද සමාජිකාවක් වූවාය. 1993දී වියානාවේ පවත්වන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සැසිය තුළ විශේෂ භූමිකාවක් නිරූපණය කළාය. 1995 කාන්තාවන් පිළිබඳ බීජීන් සමුළුවේදී හඬ නැගුවාය. එසේම ඇය කාන්තාවන්ගේ ජාත්‍යන්තර නායකත්වය සඳහා වූ මධ්‍යස්ථානයන් හා එක්ව දීර්ඝ කාලයක් පුරාවටම කටයුතු කළ අතර එකී මධ්‍යස්ථාන සමඟ එක්ව ස්තී‍්‍රවාදී ව්‍යාපාරයන්ද දියත් කළාය. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තුළ Women’s Rights are Human Rights යන තේමා පාඨය ගොඩනැගීමට ඇය සුවිශේෂ කාර්යභාරයක් කළාය. ඇයගේ පෞද්ගලික ආදර්ශ පාඨය බවට නිරන්තරයෙන්ම පත්වී තිබුණේ ්All human beings are inherently entitled to human rights යන්නයි. ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයේ ඈට හිමි ස්ථානය පැහැදිලි කරන අවස්ථාවන් ගණනාවක් වෙයි. එකක්, 2006 එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය විවෘත කළ අවස්ථාවේදී ඇයට දේශනයක් සඳහා ආරාධනය කිරීමයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට වසර 50ක් පිරීම නිමිත්තෙන්, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ ආසියානු සම්මානය මානව හිමිකම් ක්ෂේත‍්‍රයට දැක්වූ කැපීපෙනෙන දායකත්වය නිසා සුනිලාට එවකට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ මහලේකම් කොෆී අනන්ගෙන් ලැබිණ. හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය 2007දී ‘මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයා’ සම්මානයෙන් ඇය පිදුවේය. 2005දී නොබෙල් සාම ත්‍යාගය සඳහා යෝජනාවූ කාන්තාවන් දහය අතර ඇයද සිටියාය. කාන්තා මානව හිමිකම් ආරක්ෂකයෝ (WHRDs) ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඇති කිරීමට සුනිලා දායකවූවාය. හදිසි කි‍්‍රයාවන් සඳහා අරමුදල (Urgent Action Fund) සම්බන්ධයෙන්ද සුනිලා කි‍්‍රයාකාරී දායකත්වයක් සැපයූවාය. ශී‍්‍ර ලංකාව තුළ මෙන්ම ජාත්‍යන්තරවද ගැටුම් පරිණාමනය සහ කාන්තා අයිතීන් පිළිබඳ පුහුණුකාරිනියක ලෙස සේවය කළාය. මේ සම්බන්ධයෙන් ඇය ලිපි ගණනාවක්ම ලියා ඇත. පරිණාමනය හා ස්තී‍්‍ර පුරුෂ සමාජභාවය හා විපරිවර්තනය පිළිබඳ දකුණු ආසියානු ජාලය හා මානව හිමිකම් හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ආසියානු සංවාද මණ්ඩපය වන ෆෝරම් – ඒෂියා වැනි සංවිධාන හරහාද ඇය ඇයගේ දායකත්වය සපයා ඇත. කාන්තාවන්ට එරෙහි සියලූම ආකාරයේ වෙනස් කොට සැලකීම් මුලින් උපුටා දැමීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ කමිටුවෙහි (CEDAW) කටයුතුවලට සහයෝගය දක්වන අතරම රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල කාර්යයන් සඳහා ශක්තිය සපයන එක්සත් ජාතීන්ගේ කාන්තා සංවිධානයෙහි දීර්ඝ කාලීන හවුල්කාරිනියකි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනේ (UNDP) සිවිල් සමාජ උපදේශන කමිටුවේ ආරම්භක සමාජිකාවකි. එහි සමසභාපතිත්වයද දැරුවාය.
දේශද්‍රෝහී ලේබලය
තිස් වසරක යුද්ධය තුළ සිදුවූ සියලූ මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනයන්වලට එරෙහිව සටන් කළ ඇය ලංකාව තුළ රට පාවා දෙන ද්‍රෝහියෙකු ලෙස හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ එක්වරක් දෙවරක් නොවේ. ඇය රජයේ යුද කි‍්‍රයාදාමයේ විවේචනාත්මක විරුද්ධවාදිනියක් වූවාය. දෙමළ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් අතින් සිදුවන මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන්වලට එරෙහිවද ඇය සටන් කළාය. ඒවා මතුකළාය. රාජිනී තිරණාගම එල්ටීටීඊය ඝාතනය කළ අවස්ථාවේදී ඒ ගැන තම විරෝධය මතුකළාය. අයිතිවාසිකම් ආන්තීකරණයට ලක්වී ඇති ලිංගික සේවකයන්, එච්.අයි.වී. ඒඞ්ස්වලින් පෙළෙන පුද්ගලයන්, සමලිංගිකයන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන්ද සටන් කළාය.
2012දී ජිනීවාහි එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය හමුවේ සුනිලා හා අනෙකුත් මානව හිමිකම් කි‍්‍රයාකාරීන්ගේ අදහස් දැක්වීම පිළිබඳ ශී‍්‍ර ලංකාවේ රජය හා පෞද්ගලික මාධ්‍යවල ප‍්‍රතිචාරය ඉතා දරුණු විය. සමගිය ඇතිකිරීම හා යුද අපරාධ වාර්තා සම්බන්ධයෙන් වගවීම පිළිබඳ පැවති මෙම සාකච්ඡාවලට සම්බන්ධවීම නිසා අසත්‍ය තොරතුරු මත පදනම්වූ අපවාද හා තර්ජනවලට ලක්වූ අතර ඔවුහු දේශද්‍රෝහීන් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූහ.
දේශද්‍රෝහී ලේබලය නිසා කලක් විදේශගතව සිටි ඇය නැවත ලංකාවට පැමිණෙන විට බෙහෙවින් රෝගීව සිටියාය. දීර්ඝ කාලීන අරගලයක් අතරමග නතර කිරීමට සිදුවීම සම්බන්ධයෙන් ඇය තුළ කලකිරීමක් තිබෙන්නට ඇත. ඇය ඒ වන විටත් ගමන් සගයන් රැුසක් බිහිකර තිබිණි. ඔවුහු විවිධ ක්ෂේත‍්‍රවල සිටිමින් විවිධ අන්දමින් මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් සටන් කරමින් සිටිති.
(මෙම සටහන සකස් කිරීමේදී සුනන්ද දේශපි‍්‍රයගේ ‘සුනිලා අබේසේකර – දළ පියසටහන්’ නම් ලිපිපෙළින් සහ සමබිම ප‍්‍රකාශනයක් වූ ‘හඳුනාගත්තොත් සුනිලා – අලූත් පරපුරක ඇසින්’ පොත් පිංචෙන් කරුණු උපුටා ගන්නා ලදි.)
සුදේශ් ද සිල්වා
