‘ඉද රාජා කෝට්ටෙයි, ඉද රාණි කෝට්ටෙයි.’ දෙපැත්තේ ගොඩනැඟිලි දෙක පෙන්වමින් කාන්තාවක් තම දරුවන්ට කියා දෙනවා. රාජා සහ රාණි යැයි දෙමළින් කියන්නේ රජුට සහ රැුජිණට. කෝට්ටෙයි කියන්නේ බලකොටුවට හෝ මාළිගාවට. ඒත් අපි හිටියේ බලකොටුවක් ඉදිරිපිට නෙවෙයි. අප හිටියේ රජෙක් හෝ රැුජිණකට අයත්ව තිබූ පුරාවිද්‍යා ගොඩනැඟිල්ලක් ඉදිරිපිට නෙවෙයි.

අප සිටියේ සිලාවතුරේ ඩොරික් බංගලාව ඉදිරිපිට. බංගලා කතාවට කලින් කෝට්ටෙයි යන යෙදුම ගැන කතාවක් කියා සිටිය යුතුයි. ඇත්තටම ඩොරික් බංගලාව දෙමළ ජාතිකයන් විසින් ‘අල්ලිරාණි කෝට්ටෙයි’ කියන යෙදුමෙන් හඳුන්වනවා. ඩොරික් බංගලාව ගැනත්, ඒ ආශ‍්‍රිතව තිබුණු අභිමානවත් මුතු කර්මාන්තය ගැනත් පාසල් පෙළපොතකින්වත් ඉගෙනගන්නට ලැබී නැති නිසා බොහෝවිට ඩොරික් බංගලාව නරඹන්නට පැමිණෙන සුළුතරයක් වූ සංචාරකයන් පවා එය නරඹන්නේ එහි වටිනාකම හඳුනාගෙන නොවෙයි.

කෝට්ටේ නගරයට නම ලැබුණේත් මේ දෙමළ යෙදුම නිසායි. කෝට්ටේ නගරය ඉදිකළ ඓතිහාසික නායකයන් සියළුදෙනාම දෙමළ ආ භාෂයක් ඇති අය. ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවද පිහිටා තියෙන, පරිපාලන අගනගරය යැයි හඳුන්වන නගරයක් දෙමළ නාම පදයක් ඇසුරෙන් නාමකරණය වී තිබීමෙන් ලංකාවේ ඉතිහාසයට දෙමළ සංස්කෘතියේ බලපෑම කෙතරම්ද යන්න පෙනී යනවා.

ඩොරික් බංගලාවේ මාතෘකාවට අපි නැවත හැරෙනවා. මන්නාරමට පහළින් හා සිලාවතුර නගරයට මඳක් උඩින් ඩොරික් බංගලාව පිහිටා තිබෙනවා. බංගලාවෙන් අඩක් දැන් මුහුදට ඛාදනය වෙමින් තිබෙනවා. ඩොරික් බංගලාව ඛාදනය වෙමින් පවතින බව ලියන පළමුවැනි හෝ අවසාන පුවත්පත් ලිපිය මෙය නොවෙයි, ඩොරික් බංගලාව සම්පූර්ණයෙන් මුහුදට කඩාවැටෙන තෙක්ම පුවත්පත්වලින් ඒ ගැන අකුරු කරනු ඇති. ඒ නිසා අපේ අරමුණ බංගලාව කඩාවැටෙන බව ලිවීම නොවෙයි. උතුරු අර්ධද්වීපයේ ඇති මෙවැනි පුරාවස්තු අත්හැර දමන්නට ජනවාර්ගි ක දේශපාලනය හේතුවී ඇතිද යන ප‍්‍රශ්නය සටහන් කර තැබීමයි. ඉතිහාසය සම්පූර්ණයෙන්ම දේශපාලනික විෂයක්. ඉතිහාසයේ එක කොටසක් අධිනිශ්චය වෙද්දී, තවත් කොටසක් යටපත්ව යන්නේ වර්තමානයේ දේශපාලනය නිසායි. ඩොරික් බංගලාව සමඟ ඛාදනය වෙන්නේ උතුරු අර්ධද්වීපයේ ඉතිහාසයයි.

ඩොරික් බංගලාව ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තයට සම්බන්ධ ගොඩනැඟිල්ලක්. ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තය පිළිබඳව අද පාසල් පාඩම් පොතක පවා ඇත්තේ ඉතාම සුළු විස්තරයක්. මන්නාරමේ තිබුණු දැවැන්ත මුතු කර්මාන්තය පිළිබඳව අපි එදිනෙදා කතා කරන්නේ බොහොම අඩුවෙන්.

මේ වෙද්දී මන්නාරම ආශ‍්‍රිත මුහුදු තීරය ලංකාවේ ජන ඝනතත්වය අඩුම ප‍්‍රදේශ අතරින් එකක් ලෙස සැලකිය හැකියි. අනෙක් අතට මේ ප‍්‍රදේශය ලංකාවේ දිළිඳුම ප‍්‍රදේශයක්. එහෙත් එක් කලෙක ලංකාවේ ජනාකීර්ණම ප‍්‍රදේශයක් ලෙස මන්නාරම් මුහුදු තීරය පැවතුණා. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේ වැදගත් වරායක් වීම සහ මුතු කර්මාන්තය මන්නාරමේ ශුෂ්ක පරිසරය සශ‍්‍රීක කරන්නට හේතු වී තිබුණා. බොහෝ සංක‍්‍රමණිකයන් ලංකාවට ආවේත් මේ මුහුදු තීරයේ වරායන් වලින්. ක‍්‍රි.පූ. 540 දී ලංකාවේ මුතුවලින් විජය රජු ත්‍යාග යැවූ බව පුරාවෘත්තවල සඳහන් වෙනවා. ක‍්‍රි.ව. 360 දී දේවානම්පියතිස්ස රජු අශෝක රජුට යැවූ ත්‍යාග අතර මුතු විශේෂ තැනක් ගෙන තිබුණු බව සඳහන් වෙනවා. ලංකාවේ මුතු පිළිබඳව ලෝකයේම ප‍්‍රකට වී තිබුණු බව කියැවෙනවා. ඇතැම් විට ලංකාවට ඉන්දියන් සාගරයේ මුතු ඇටය වැනි යෙදුමක් ඇතිවෙන්නට මුතු කර්මාන්තයත් හේතු වෙන්නට ඇති.

එහෙත් අනුරාධපුරය ජනශූන්‍ය කළ යුගයේදීම මන්නාරම ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශත් ජනශූන්‍ය වී තිබෙනවා. අප අද මන්නාරම් තීරය හරහා යද්දී එදා තිබුණු පෞඪත්වයේ සලකුණු කිසිවක් පෙනෙන්නට නැහැ. එවැනි පුරාවිද්‍යා ඉදිකිරීම්වල සාධක තිබුණත් ඒවාට වැඩි වැදගත්කමක් ලැබී නැහැ. කෙසේ වෙතත් 1800 සියවස මුල් භාගයේදී ලංකාවට පැමිණි බි‍්‍රතාන්‍යයන් පවා ලියා තබන්නේ මන්නාරමේ පැරණි ජනාවාසවල සලකුණු එකල පවා ඉතිරිව තිබුණු බවයි.

කොහොම වෙතත් මුතු කැණීම් සිදුවෙද්දී මන්නාරම් තීරය සැණකෙලි සිරිය මවාගත් අයුරු බොහෝ ලිඛිත මූලාශ‍්‍රවල සඳහන්ව තිබෙනවා. සිලාවතුරෙයි, මරිච්චිකට්ටු, කොණ්ඩච්චි ආදී ගම්මාන පිළිබඳව එවැනි මූලාශ‍්‍රවල සඳහන් වෙනවා. ලංකාවේ විවිධ ප‍්‍රදේශවලින් මෙන්ම විදේශ රටවලින්ද මුතු සොයා කිමිදීම පිණිස කිමිදෙන්නන් පැමිණි බව එවැනි මූලාශ‍්‍රවල තිබෙනවා.

මාර්කෝ පෝලෝ ක‍්‍රිස්තුවර්ෂ 1294 දී විතර මුතු කර්මාන්තය නරඹා ඒ ගැන ලියා තියෙනවා. ඉන්පස්සේ 1330 දී ජෝඞ්න්ස් නම් ගවේෂකයා ලියන්නේ ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තයෙහි බෝට්ටු 8000 ක් පමණ යොදවා ඇති බව.

ක‍්‍රි.ව. 1600 න් පමණ පසුව පෘතුගීසි, ලන්දේසි සහ ඉංග‍්‍රීසි පාලකයන් ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තයෙන් හැකි උපරිම ලාභ ලැබීමේ අරමුණෙන් කටයුතු කළා. ඒ වුනත් මේ පාලන තුනේදීම මුතු කර්මාන්තයෙහි නොයෙදී වසර ගණන් ගත කිරීම සිදුවුණා. විශේෂයෙන්ම ලන්දේසීන් පාලනය කළ සුළු කාලය තුළ ඔවුන්ට මුතු කර්මාන්තයෙන් ලාභ ලැබිය නොහැකි වුණා. කෙසේ වෙතත් බි‍්‍රතාන්‍ය පාලනය ලංකාවේ ස්ථාවර කිරීමට විශාල කාර්යභාරයක් ඉටුකළ ෆ්‍රෙඩික් නෝත් ආණ්ඩුකාරවරයා මුතු කර්මාන්තය ගැන සුවිසල් බලාපොරොත්තු තැබුවා. ඒ කටයුතු සඳහා තම පහසුව පිණිස ඩොරික් බංගලාව ඉදිකළා.

දැවැන්ත ගඩොල් බිත්තිවලින් තැනූ ඩොරික් බංගලාව 1804 දී පමණ තැනූ ඉදිකිරීමක්. ලංකාවේ බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරයෙක් වන ෆෙඩ‍්‍රික් නෝත් විසිනුයි ඩොරික් බංගලාව නිර්මාණය කළේ. ඩොරික් බංගලාව ග‍්‍රීක් ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය අනුව නිර්මාණය කර තිබෙනවා. ඩොරික් බංගලාව නිර්මාණය කරන්නට හේතුව ලංකාව අතීතයේදී ලොව ප‍්‍රසිද්ධ කරන්නට හේතු වූ මුතු කර්මාන්තයයි. 1807 දී පමණ ජෙම්ස් කෝඩිනර් විසින් ලියූ ‘අ ඩිස්ක‍්‍රිප්ෂන් ඔෆ් සිලෝන්’ කෘතියේ දෙවැනි වෙළුමෙහි ඩොරික් බංගලාව ගැනත් මුතු කර්මාන්තය ගැනත් සඳහන් වෙනවා.

ඩොරික් බංගලාව පිළිබඳව සඳහන් කරමින් ඔහු ලියන්නේ එය ලංකාවේ ඇති සුන්දරම නිවස බවට කිසිදු සැකයක් නැති බවයි. මෙම බංගලාවෙහි ඉදිකිරීම සම්පූර්ණයෙන්ම ඩොරික් සම්ප‍්‍රදාය අනුව ඉදිකර ඇති බවත් ඔහු ලියනවා. බංගලාවෙහි සිතුවමක්ද ඔහු තම කෘතියට එකතු කරනවා. මුහුදු සුළෙඟන් නිවස අභයන්තරය සිසිල් වෙන අන්දමට ඉදිකර ඇති බවත් කියනවා. නිවස අසල තල් කොළ සහ ලෑලිවලින් තැනූ තාවකාලික නිවාස තිබුණු බවත්, ඩොරික් නිවසෙහි රැුෙක්‍ෂන්නට ඉඩ මදි වූ පිරිස එම තාවකාලික නිවාසවල පදිංචිවූ බවත් ඔහු ලියනවා.

එකදු සිංහලයෙකුවත් කිමිදෙන්නෙකු නොවූ බව ඔහුගේ කෘතියෙහි ලියනවා. කිමිදෙන්නන් සියලූ‍දෙනාම පාහේ මුස්ලිම් සහ හින්දු භක්තිකයන් බවයි ඔහු කියන්නේ. සිංහලයන් මත්ස්‍ය කර්මාන්තයෙහි යෙදුණු බව කියනවා. එහෙත් මුතු කර්මාන්තයේදී හා ධීවර කර්මාන්තයේදී සිංහලයන් වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කළ බව කියනවා.

ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තයට අදාල ඉතිහාස කතා බොහෝවිට ලංකාවේ පෞඪ ඉතිහාසය ගැන සිදුකරන සාකච්ඡුාවලදී මතුවෙන්නේ නැති තරම්. ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තය නතර වුණේ එල්.ටී.ටී.ඊ. ක‍්‍රියාකාරකම් නිසායි. 1983 දී පමණ එය නතරවුණා. ඉන්පසුව තිබුණේ තිස් අවුරුදු යුද්ධය. මුතු කර්මාන්තයේදී එක්තරා වැදගත් කාරණයක් තමයි වසර කිහිපයක් මුතු කැඞීම නවත්වා පුරන් වෙන්නට ඉඩ හැරීම. ලංකාව සූරාකෑමට ආ සුදු ජාතික ආණ්ඩු පවා වසර ගණන් මුතු කැණීම නවත්වා තිබුණේ වඩා වැඩි අස්වැන්නක් ලැබීමට එය අත්‍යාවශ්‍ය වූ නිසා. මේ වෙද්දී වසර 30ක් තිස්සේ පුරන් වෙන්නට ඉඩ හැර ඇති මන්නාරම් මුහුදු තීරයෙහි දියුණු තාක්ෂණය සමඟ මුතු කැණීම ආරම්භ කිරීම ලංකාවට මෙන්ම මන්නාරම් මුහුදු තීරයේ සිටින දිළිඳු ජනතාවටද විශාල සහනයක් වේවි. නාරා ආයතනය 2017 සිට ලංකාවේ මුතු කර්මාන්තය නැවත ඇරඹීම පිළිබඳව අධ්‍යනයන් සිදු කරමින් ඉන්නවා. මුතු කර්මාන්තය නැවත ආරම්භ කළහොත් එය ලංකාවට විශාල ආදායමක් වේවි.

ඩොරික් බංගලාව ලාංකික පුරාවිද්‍යා ඉතිහාසයේ වැදගත්ම ගොඩනැඟිල්ලක්. ඒත් ලංකාවේ පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව නම් ආයතනය ඇත්තේ පන්සල් ආරක්ෂා කරන්නට හා පුරවිද්‍යා ස්ථානවල පස්ස පැත්ත පෙන්වූ අය පිළිබඳව සොයන්නට පමණයි. උතුරු අර්ධද්වීපයට අයත් පුරාවිද්‍යාත්මක ඉදිකිරීම් බොහොමයක් පිළිබඳව පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට ඇත්තේ අඩු සැලකිල්ලක්. නාගදීපය හෝ ත‍්‍රිකුණාමලය ආශ‍්‍රිතව ඇති පැරණි විහාර කිහිපයක් හැර අනෙක් පුරාවස්තු ආරක්ෂා කිරීම ඔවුන්ට අමතක වී තිබෙනවා.

පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව ලංකාවේ ඇති දැඩි සිංහල බෞද්ධ ආයතනයක් වන නිසාම ඩොරික් බංගලාව වැනි පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමක් ඇති ස්ථාන අමතක කර දමන්නට එවැනි ආයතන පෙළැඹී සිටිනවා. ඩොරිංක් බංගලාවේ කිසිදු පුරාවිද්‍යා නිලධාරියෙක් නැහැ. ගොඩනැඟිල්ල ඇතුලේ බිඳීගිය මත්පැන් බෝතල් බොහොමයක් තිබෙනවා. බිත්ති ලිවීමෙන් විනාශ කර තිබෙනවා. අප එහි යද්දීත් ගොඩනැඟිල්ල අසල ආහාර ගෙන ඒ ආහාර ගොඩනැඟිල්ල අවටට විසිකරන සංචාරක පවුල් දකින්නට ලැබුණා. මේ වෙද්දීත් ගොඩනැඟිල්ලෙන් බාගයක් මුහුදට කඩා වැටී හමාරයි. අනෙක් කොටස් කඩාවැටීම ඉක්මන් කරන්නට මෙන් එතැනට පැමිණ සිටින දේශීය සංචාරකයන් ගොඩනැඟිල්ලේ මුහුද අද්දර කොටස මත නැඟ සිටින අයුරු දකින්නට ලැබුණා.

උතුරු අර්ධද්වීපයේ පුරාවස්තුවලට ලැබෙන මේ අඩු සැලකිල්ල ඩොරික් බංගලාවට අදාළව පමණක් නිරීක්ෂණය කළ එකක් නොවෙයි. යාපනය ආශ‍්‍රිත පුරාවිද්‍යා ස්ථාන රැුසක් මේ ඉරණමට මුහුණදෙනවා. මීට පෙර සංකිලි රජුගේ මාළිගාව, රජුන් ස්නානය කළ පොකුණ ආදී පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානවලට ගිය අපට දකින්නට ලැබුණේ කිසිදු සංරක්ෂණයක් නොමැතිව ඒ ඉදිකිරීම් දිරාපත්වෙන ආකාරය. යාපනයේ කෝවිල් රැසක් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ නොසැලකිල්ල නිසා අත්හැර දමා තිබෙනවා. මේ වෙද්දී යාපනයේ ලන්දේසි කොටුවෙහි ඇති පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකම කසල බඳුනට දමා, යාපනය බලකොටුවේ හමුදාව ගාල් කරන්නටත් ලංකාවේ ආණ්ඩුව දැන් සූදානමින් සිටිනවා.

ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව යනු රටේ ඇති වඩාත්ම අකාර්යක්ෂම ආයතනයක් බව මීට පෙරත් අපි පෙන්වා දී ඇත්තෙමු. රටක රජයක් විසින් විවිධාකාර ආයතන සහ සේවා පවත්වාගෙන යනු ලබයි. විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය සහ අධිකරණය යන ආයතන ත‍්‍රිත්වය හරහා ඒ සේවාවන් ක‍්‍රියාත්මක වෙයි. මේ ආයතන තුනෙහිම ඉහළම තනතුරු වෙනුවෙන් වඩාත්ම සුදුසු අය පත්වීමත්, එවැනි අය දූෂණයෙහි යෙදීම වැළැක්වීම වෙනුවෙන් ඉහළම ගෙවීම් සිදු කිරීමත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ක‍්‍රමයක් පවත්වාගෙන යෑම වෙනුවෙන් අත්‍යවශ්‍ය කටයුත්තක් ලෙස සැලකෙයි. ඉතින්, ව්‍යවස්ථාදායකය වන පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත‍්‍රීවරුන් වෙනුවෙන් සාපේක්ෂව ඉහළ වැටුපක් සහ දීමනාවක් ගෙවීමේ ගැටලූ‍වක් නැත. පාර්ලිමේන්තුව නම් ආයතනය පවත්වාගෙන යෑමට විශාල වියදමක් දැරීමේ ගැටලූ‍වක්ද නැත. ගැටලූ‍ව ඇත්තේ එතරම් වියදමක් දරා පවත්වාගෙන යන ආයතන විසින් තම කාර්යභාරය ඉටු කරනවාද යන්නයි.

පුරවැසියෙකු විසින් තොරතුරු දැනගැනීමේ ඉල්ලූ‍ම්පතක් හරහා ලබාගත් තොරතුරු අනුව 2017 සම්පූර්ණ වර්ෂයේදී පාර්ලිමේන්තු රැුස්වීම් පැවැත්වීම සඳහා වියදම් වී ඇති සම්පූර්ණ වියදම රුපියල් 2,443,534,315 කි. එනම් රුපියල් මිලියන 2443 කි. පාර්ලිමේන්තුව දින 95ක් රැුස්වී ඇත. එක් දිනයක් පාර්ලිමේන්තුව රැුස්වීම සඳහා වැය වූ මුදල රුපියල් 25,721,413 ක් හෙවත් රුපියල් මිලියන 25 කි.

අගෝස්තු පළමුවැනිදා වෙද්දී තෙල් මිල අනුව කොළඹ දිස්ත‍්‍රික්කයේ මන්ත‍්‍රීවරයෙකුට මසකට තෙල් සඳහා වියදම ලෙස රුපියල් 33,504 ක් ලැබෙයි. ගම්පහ සහ කළුතර මන්ත‍්‍රීවරුන්ට රුපියල් 41,958 ක් තෙල් වියදම ලෙස ලැබෙයි. කෑගල්ල, කුරුණෑගල, රත්නපුර, ගාල්ල සහ මහනුවර දිස්ත‍්‍රික්කවල මන්ත‍්‍රීවරුන්ට රුපියල් 50,309 ක් ලැබෙයි. මාතලේ, පුත්තලම්, මාතර, නුවරඑළිය දිස්ත‍්‍රික්කවල මන්ත‍්‍රීවරුන්ට රුපියල් 58,660 ක තෙල් වියදමක් මාසිකව හිමිවෙයි. පොළොන්නරුව, බදුල්ල, හම්බන්තොට, වන්නි, මොණරාගල, අනුරාධපුර, ත‍්‍රිකුණාමලය දිස්ත‍්‍රික්කවල මන්ත‍්‍රීවරුන්ට රුපියල් 67,113ක් ඉන්ධන වියදම් ලෙස ලැබෙයි. මඩකළපුව, දිගාමඬුල්ල, යාපනය දිස්ත‍්‍රික්කවල මන්ත‍්‍රීවරුන්ට රුපියල් 75,464 ක ඉන්ධන දීමනාවක් ලැබෙයි. ජාතික ලැයිස්තු මන්ත‍්‍රීවරුන්ට ලැබෙන මුදල රුපියල් 49,531 කි.
අනෙක් වියදම් පිළිබඳව මීට පෙර අනිද්දා පුවත්පතේ වාර්තා කර ඇත. මත්ත‍්‍රී වැටුප රුපියල් 54,285 කි. සංග‍්‍රහ දීමනාව රුපියල් 1000 කි. රියැදුරු දීමනාව රුපියල් 3500 කි. පාර්ලිමේන්තු රැුස්වීමකට සහභාගීවීමට එක් දිනකට රුපියල් 2500 බැගින් හිමිවෙයි. කාරක සභා රැුස්වීම් දීමනාද ලැබෙයි. පාර්ලිමේන්තු රැුස්වීමක් නොමැති දවසක කාරක සභා රැු ස්වීමක් වෙනුවෙන් දිනකට රුපියල් 2500ක් හිමිවෙයි.

අලූ‍තෙන් කාර්යාල දීමනාවක්ද හඳුන්වාදී ඇත. ඒ අනුව මසකට කාර්යාලයක් පවත්වාගෙන යෑම සඳහා රුපියල් 100,000 බැගින් හිමිවෙයි. මෙය අලූ‍තෙන් හඳුන්වාදී ඇති දීමනාවකි. දුරකථන බිල්පත් සඳහායැයි කියමින් රුපියල් 50,000 ක බිල්පත් දීමනාවක්ද හිමිවෙයි. කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයන් සිව්දෙනෙකු සඳහායැයි කියමින් මසකට රුපියල් 10,000ක දීමනාවක් ලැබෙයි. මීට අමතරව සම්පූර්ණ වර්ෂයටම නිදහස් තැපැල් දීමනාව ලෙස රුපියල් 350,000 ක් වටිනා මුද්දර ලබාදෙයි.

පුරවැසියන්ගේ බදු මුදලින් පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන්ට පන්න පන්නා දීමනා ලබාදෙයි. එහෙත් ඔවුන් රටට වැදගත් පනත් ආදිය සම්මත කරගන්නවාද? රට දියුණු කරන ආකාරය පිළිබඳව උණුසුම් වාද විවාද සිදුකරනවාද යන්න අප විසින් විමසිය යුතු කාරණයයි. පසුගිය සතියෙහි අප පුවත්පතෙන්ම වාර්තා කළ ආකාරයට නව ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳ සාකච්ඡුා කිරීමට පාර්ලිමේන්තුවේ සාමාජිකයන් හැකි තරම් ඉක්මනින් රැුස්විය යුතුව ඇතත් ඔවුන් රැුස්වීමට නියමිතව සිටින්නේ ලබන ජනවාරියේය. අවුරුදු හතරක් තිස්සේ පළාත් පාලන මැතිවරණ ක‍්‍රමයක් නිර්මාණය කරගැනීමට පාර්ලිමේන්තුවේ සාමාජිකයෝ අසමත් වූහ. රුපියල් මිලියන 2443ක් වැය කළ 2017 අවුරුද්ද තුළදී නිශ්චිත පළාත් සභා මැතිවරණ ක‍්‍රමයක් ඇති කරගැනීමට ඔවුහු අසමත් වූහ. රටේ මුදල් නාස්ති වූ අවස්ථා පිළිබඳව තීරණයක් ගැනීමට අසමත් වූහ. තමන්ගේ වගකීම් ඉටු කිරීමට තබා පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණීමට තරම්වත් ඔවුන්ට වගකීමක් නොවීය.

පාර්ලිමේන්තු වෙබ් අඩවියේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන්ගේ පැමිණීම පිළිබඳව තොරතුරු සඳහන්ව ඇත. ඒ තොරතුරු අනුව 2018 වර්ෂයේ ඔක්තෝම්බර් මස 1 වැනිදා තෙක් පාර්ලිමේන්තුව පැවැත්වූ දින ගණන 58 කි. ඒ කාලය ඇතුළත පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත‍්‍රීවරුන් අතරින් මන්ත‍්‍රීවරුන් 200කට වඩා පැමිණ ඇත්තේ එකම එක දිනයක් පමණි. පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රීවරුන් 150කට වඩා පැමිණ ඇත්තේ දින 19ක් පමණි. ඒ අනුව දින 29ක්ම පාර්ලිමේන්තුව රැුස්ව ඇත්තේ මන්ත‍්‍රීවරුන් 150ක්වත් නැතිවමය. මේ ඇත්තේ පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණ පැමිණීීම සටහන් කළ මන්ත‍්‍රීවරුන් පිළිබඳ තොරතුරුය. පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණීමෙන් පසුව මන්ත‍්‍රීවරුන් සභා ගර්භයෙහි රැඳී සිටින්නේද ඉතා අඩු කාලසීමාවකි. පාර්ලිමේන්තු වාර්තාකරුවන් කියන අන්දමට විශේෂ අවස්ථාවලදී හැර, සාමාන්‍යයෙන් පාර්ලිමේන්තු සභාගර්භයෙහි රැුඳී සිටින්නේ මන්ත‍්‍රීවරුන් 20ක පමණ ප‍්‍රමාණයකි. ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ පැමිණීමේ තත්ත්වය එයයි. ලංකාවේ සිදුවන නාස්තිය සහ දූෂණය සම්පූර්ණයෙන්ම සංකේතවත් වෙන නිසා පාර්ලිමේන්තුව යනු ලංකාවේ නාස්තිකාරම ආයතනය යැයි සරලව කිව හැකිය.

අනුරංග ජයසිංහ

ඔක්තෝබර් 22 වැනිදා සමස්ත ලංකා කුලී රථ හිමිකරුවන්ගේ සහ රියැදුරන්ගේ අයිතිවාසිකම් සුරැුකීමේ සංවිධානය විසින් ස්මාට් ටැක්සි සේවාවන්ට (උබර්, පික් මී ආදි සේවාවන්ට) විරෝධය දක්වමින් පැවැත්වූ උද්ඝෝෂණය පිළිබඳව රටේ කතාබහක් ඇතිවිය.

මේ විරෝධයට පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනතාව කතාකළේ කේන්තියෙනි. එයට හේතු අමුතුවෙන් පැහැදිලි කළ යුතු නැත. ලංකාවේ මෙතෙක් පැවති සියලූ ත‍්‍රීවීල් හා ටැක්සි සේවාවන්ගෙන් අය කළ මිලගණන්වලට වඩා අඩු මිලට සේවා සැපයීම ස්මාට් ටැක්සි සේවා විසින් ආරම්භ කර ඇත. සාමාන්‍ය ජනතාව මේ විරෝධය දැක්කේ ඒ සේවාවන්ට එරෙහිව සිදුකරන ලද විරෝධතාවක් ලෙසය.

අප ඉහත කී සංගමයේ සභාපති චරිත් අත්තනපොලගෙන් උද්ඝෝෂණයෙහි අරමුණ විමසද්දී ඔහු කීවේ මෙම උද්ඝෝෂණය කළේ ස්මාට් ටැක්සි සේවාවන් විසින් රියැදුරන්ගේ ශ‍්‍රමය සූරාකන නිසා එයට එරෙහිව බවයි.

‘පික් මී ආයතනයේ ටැක්සියක් පදින්න නම් ඇතුල්වීමේ ගාස්තුව රුපියල් 24,000ක්. හැම හයර් එකකින්ම 15% ක් කොමිස් විදියට ගන්නවා. දිනකට රුපියල් 100 බැගින් මාසෙට 3000ක් අය කරනවා. මේක ඉතාම අසාධාරණ අය කිරීමක්. උබර් සමාගමට ඇතුළත්වීමේ ගාස්තු නැහැ. ඒත් එයාලා 25%ක කොමිස් මුදලක් අය කරනවා. අනෙක් සමාගම් පවා 15% ඉඳන් 25% දක්වා වෙන කොමිස් මුදලක් ගන්නවා. ස්මාට් තාක්ෂණය ගැන අපට විරෝධයක් නැහැ. අපේ විරෝධය සූරාකෑම ගැන.’

එසේ වුව මෙම උද්ඝෝෂණයට ත‍්‍රීවීල් රියැදුරන් ඇතුළු බොහෝ අය එක්ව සිටි අතර ඔවුන්ගේ අරමුණ ස්මාට් සේවාවන්හි ශ‍්‍රම සූරාකෑමට එරෙහි වීම නොව සම්පූර්ණයෙන්ම ස්මාට් ටැක්සි සේවාවන්ට එරෙහි වීම බව පෙනෙන්නට තිබුණි. මෙය අලූ‍ත් තත්වයක් නොවේ. පික් මී, උබර් වැනි ආයතන ක‍්‍රමයෙන් ලාංකිකයන් අතර ජනප‍්‍රිය වෙන්නට පටන්ගත් පසුව ත‍්‍රීවිලර් සහ ටැක්සි කාර් රියැදුරන් අතර ඇතිවූ පීඩනයක් පුපුරායෑමකි.

මුලින්ම එක් කාරණයක් පැහැදිලි කරගත යුතුය. ලංකාවේ ටැක්සි ( ත‍්‍රීවීලර් සහ මෝටර් රථ ඇතුළුව) රියැදුරන් ප‍්‍රමාණය අවශ්‍යතාව මෙන් කිහිපගුණයක් ඇත. මගීන් සංඛ්‍යාව වැඩි ත‍්‍රීවීල් ප‍්‍රමාණයක් අතර බෙදී යද්දී එක් හයර් එකකින් උපයන ආදායමද වැඩි විය යුතුය. ඒ නිසා ලංකාවේ ත‍්‍රීවීලර් සංස්කෘතිය එක්තරා ආකාරයකට මගීන් සූරාකන සේවාවක්ය යන අදහස සමාජගත වී ඇත.

ස්මාට් ටැක්සි සේවාවලින් ඒ සේවාව විධිමත්, ලාබදායී සහ ආකර්ෂණීය එකක් බවට පත් කරමින් සිටියි. නව ක‍්‍රමය අනුව එක් ගමන් වාරයකින් ලබන ආදායම අඩුය. එහෙත් ස්මාට් ඇප් හරහා එක් ගමන් වාරයක් අවසන් වෙද්දී තවත් මගියෙකු ඇප් එක හරහා පහසුවෙන් සොයාගත හැකිය. එක් මගියෙකුගෙන් අයකරන මුදල අඩු වුවද මගීන් වැඩිපුර ලැබෙන නිසා දවසේ වැඩි කාලසීමාවක් වෘත්තියෙහි යෙදෙන කෙනෙකුට සාධාරණ ආදායමක් ඉපැයිය හැකිය. ලංකාවේ ඕනෑ වෘත්තියක් අඩු තරමේ පැය අටක් වැඩ කිරීමෙන් පසුව සාධාරණ ආදායමක් ඉපැයිය යුතුය. ස්මාට් ටැක්සි සේවාවලට සම්බන්ධ වී සිටින රියැදුරන් කියන අන්දමට පැය අටක් පමණ වෘත්තියෙහි යෙදුණොත් සාධාරණ ආදායමක් ඉපැයීමේ හැකියාවක් ඇත.

උද්ඝෝෂණය කරන ටැක්සි රියැදුරන් අමතක කරන්නේ මෙවැනි ස්මාට් ටැක්සි සමාගම් සහ ටැක්සි රියැදුරන් අතර ඇති සම්බන්ධතාවේ ස්වභාවයයි. මෙවැනි සමාගම් විසින් රියැදුරන්ටත් සපයන්නේ සේවාවකි. සමාගම් විසින් රියැදුරන්ට පාරිභෝගිකයන් සොයා දෙයි. ඒ වෙනුවෙන් සමාගමක් රියැදුරෙකුගෙන් කොමිස් මුදලක් අය කරගනියි. රියැදුරන් වැඩි පිරිසක් සිටින සමාගමකට වැඩි කොමිස් මුදලක් නියම කිරීමට හැකියාවක් ඇත. එවැනි සමාගමකට සම්බන්ධවීමෙන් වැඩි පාරිභෝගිකයන් පිරිසක් සොයාගත හැකි නිසාය.

වෙළෙඳපොළ විවෘතය. ඒ නිසා වෘත්තිකයන් උත්සාහ කළ යුත්තේ දැනට ක‍්‍රියාත්මක වෙන සමාගම්වලට බලපෑම් කිරීම නොව, වෘත්තිකයන්ට වැඩි වටිනාකමක් මෙන්ම මගියාටද අඩු මුදලක් වැයවෙන ස්මාට් ටැක්සි සේවාවක් සකස් කිරීමය. ඒ සඳහා සමාගමක් අවශ්‍ය නොවේ. ඇප් එකක නිර්මාණය කිරීම සහ එය නඩත්තු කිරීම පමණක් ප‍්‍රමාණවත්ය.

ඒ අස්සේ රජය උත්සාහ කරන්නේ මීටර් අනිවාර්ය කිරීමටය. ඉදිරියට පැමිණෙන්නේ ස්මාට් සේවාවන් පැමිණෙන අස්සේ මීටර් ක‍්‍රමය සම්පූර්ණයෙන්ම අත්හැර දැමිය යුතු කාලයකි. ලංකා ස්වයං රැකියා වෘත්තිකයන්ගේ ජාතික සේවා සංගමයේ සුනිල් ජයවර්ධන කලෙක පටන් මීටර් ක‍්‍රමයෙහි ඇති අඩුපාඩු පෙන්වාදෙන්නේය. ඔහු මෙසේ කියයි.

‘මම ප‍්‍රසිද්ධියේම කියනවා එක කාරණයක්. මේක ත‍්‍රීවීල් වෘත්තිකයන් හොඳට දන්න දෙයක්. බොහෝ ත‍්‍රීවීල්වල 800ක් යද්දී කිලෝමීටරය වැටෙනවා. තවත් අය මීටර් 900ක් යද්දී කිලෝමීටරය වැටෙනවා. සැක නම් ඔබට ත‍්‍රීවීල් එකක යද්දී ස්මාට් ෆෝන් එකක ගූග්ල් ඇප්වලින් දුර මැනලා බලන්න පුළුවන්. ඒකෙන් මගියාව මංකොල්ලකනවා. ඉන්දියාවෙන් සහ චීනයෙන් ලංකාවට මීටර් ගෙන්වන සමාගම් අටක් විතර තිබෙනවා. ඒත් ඒවා කිසිම ප‍්‍රමිතියකින් යුතු ඒවා නොවෙයි. ෆෝන් එකේ වගේ තමයි. සෙටින්ග්ස් වෙනස් කරන්න පුළුවන්. මම කියන්නෙ ත‍්‍රීවීල් මීටරය ප‍්‍රමිති ආයතනය, පාරිභෝගික සේවා අධිකාරිය වැනි ආයතන සමඟ සම්බන්ධ විය යුතුයි. ලංකාවේ තරාදි පිළිබඳව පරික්ෂා කරනවා. වසරෙන් වසර පරීක්ෂා කරනවා. ඒත් මේ වෙද්දී ප‍්‍රමිති ආයතනයට ප‍්‍රවාහන ඇමතිවරයා මීටරය සම්බන්ධ ප‍්‍රමිති සහතිකයක් දෙන්න කියලා බාරදීලා තියෙනවා. ඒත් ඒක වෙලා නැහැ.’

ත‍්‍රීවීලරයක සවි කරන මීටරයෙන් දුර මනින්නේ රථයේ රෝදයට සවිකෙරෙන උපාංගයක් හරහාය. රෝදය කැරෙකන දුර අනුව ගමන් කරන දුර මනිනු ලබයි. එහෙත් ස්මාට් ක‍්‍රමය හරහා දුර මනින්නේ වඩා දියුණු ජී.පී.එස්. තාක්ෂණය හරහාය. එයින් වංචා කිරීම අසීරුය. මීටරයක් සහ ස්මාට් තාක්ෂණයට වැයවෙන පිරිවැයේ වෙනසක්ද නැත. ත‍්‍රීවීලරයක සවි කරන මිටරයක මිල රුපියල් 15,000ක් පමණ වෙයි. ත‍්‍රීවීලරයකට මීටරයක් ලෙස ක‍්‍රියාකිරීම සඳහා අවශ්‍ය ධාරිතාවක් ඇති ස්මාට් ජංගම දුරකථනයක් ඊට අඩු මිලකට මිලදී ගත හැකිය. අවශ්‍ය වෙන්නේ ඉහත කී ආකාරයේ ඇප් එකක් නිර්මාණය කිරීම පමණි. අවශ්‍ය නම් අයි.සී.ටී.ඒ. වැනි රජයේ ආයතනයකට මීටර් වෙනුවට ස්මාට් ඇප් එකක් හඳුන්වාදිය හැකිය.

කර්මාන්ත ආරක්ෂා කිරීමේ වුවමනාවක් අප කිසිවෙකුට නැත. එසේ කර්මාන්ත ආරක්ෂා කරන්නට ගියා නම් තවම රික්ෂෝ සේවාව, අශ්ව කරත්ත සේවාවද ආරක්ෂා කරගැනීමට සිදුවෙනු ඇත. මේ වෙද්දී ටැක්සි සේවාවන් දැවැන්ත පරිවර්තනයකට ලක්වෙමින් තිබෙයි. උදාහරණයක් ලෙස දැන් ස්මාට් ටැක්සි සේවා පාවිච්චි කරන පුද්ගලයන්ද ත‍්‍රීවීලර් වෙනුවට පුංචි කාර් හරහා ගමන් ගන්නට හුරුවෙමින් සිටියි. ත‍්‍රීවීලර් සංස්කෘතිය අවසාන වෙමින් පවතියි. එයට මුහුණදීම හැර මේ උද්ඝෝෂකයන්ට කිසි විකල්පයක් නැත.

1956 දී පමණ ජපානයේ මිනමාටා විල ආශ‍්‍රිතව හඳුනා නොගත් රෝගයක් හටගත්තා. දරුවන්ගේ සිරුරු අඩපණ වීම, අංශභාගය, කෝමා ඇතිවීම වැනි රෝග ලක්ෂණ ඇතිවුණි. පසුව සොයාගත්තේ, මිනමාටා විලට මර්කරි එකතුවීම නිසා මේ රෝගය ඇතිවී තිබෙන බවයි. චිසෝ කෝපරේෂන් නම් සමාගමේ අපජලය 1932 සිට 1968 දක්වා කාලය තුළ මිනමාටා විලට එකතුවීම නිසා මිනමාටාහි වැසියන්ට ඉහත කී රෝගය වැළඳී ඇත. ඉන්පසුව ලෝකයේ විවිධ ප‍්‍රදේශවලින් මර්කරි නිසා මෙම රෝගය වැලඳුණු රෝගීන්ව හමුවී ඇති අතර පොදුවේ මෙම රෝගී තත්වය මිනමාටා රෝගය ලෙස හඳුන්වයි.

මිනමාටා තත්ත්වයට අමතරව විද්‍යුත් අපද්‍රව්‍යවලින් පරිසරයට එක්වී, පරිසරයෙන් ශරීරයට එක්වන විද්‍යුත් ආසනික් එකතුවීමෙන් වැළඳෙන රෝග රැුසකි. දැනට හඳුනාගෙන ඇති අන්දමට සිරුරට බේරියම් එකතුවීමෙන් මස්පිඬු වේදනා, හෘදයට හා අක්මාවට හානි සිදුවීම, දිගු කාලීනව රුධිර පීඩනය වැඩිවීම සිදුවිය හැකිය. කැඞ්මියම් එකතුවීමෙන් වකුගඩු රෝග, උණ, හිසරදය, මස්පිඬු වේදනා, පෙනහළු පිළිකා ඇතිවිය හැකිය. සී.එෆ්.සී. එකතුවීමෙන් සමේ රෝග හා ජාන විකෘති ඇතිවිය හැකිය. ක්‍රෝමියම් එකතුවීමෙන් ඇසේ සහ සමේ රෝග ඇතිවිය හැකිය. ඊයම් එකතුවීමෙන් වමනය, අතීසාරය, කම්පනය, අධිමූර්ඡුාව හෝ ඇතැම්විට මරණය ඇතිවිය හැකිය. රසදිය එක්වීමෙන් මොළයට හා අක්මාවට හානි සිදුවිය හැකිය. පී.සි.බී. වර්ග එක්වීමෙන් ස්නායු රෝග හා පිළිකා එක්විය හැකිය.

ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය නිසා රෝග වැළඳීමට ඇති අවදානම සහ ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍යවල භයානක බව පිළිබඳව විසිවැනි සියවස මැද භාගය වෙද්දී ලෝකය හඳුනාගෙන තිබුණත් ලංකාවේ ආණ්ඩු විසින් ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය පිළිබඳව හඳුනාගත්තේද 2008 දීය. ඒ 2008 දී මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය විසින් ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳ ජාතික ප‍්‍රතිපත්තියක් සකස් කිරීම හරහාය. එම ජාතික ප‍්‍රතිපත්තියට අමතරව 2008 අංක 1 දරන ජාතික පාරිසරික නියෝගයන්හි 15 නියෝගය නිකුත් කරන ලදි. ඒ අනුව මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය විසින් සකස් කරන නිශ්චිත නියෝග හා ප‍්‍රමිතියට අනුව මිස විද්‍යුත් අපද්‍රව්‍ය ලෙස හඳුනාගත් අපද්‍රව්‍ය උත්පාදනය කිරීම, එකතු කිරීම, ප‍්‍රවාහනය කිරීම, ගබඩා කිරීම, නිෂ්කර්ෂණය කිරීම, ප‍්‍රතිචක‍්‍රීකරණය කිරීම හෝ අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම සඳහා ස්ථානයක් පිහිටුවීම හෝ ස්ථාන සැපයීම සිදු නොකළ යුතු බව දැනුම්දී ඇත. මේ ප‍්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමට පුරෝගාමීව කටයුතු කළේ එසමයෙහි මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියේ සභාපතිවරයාව සිටි වත්මන් පාර්ලිමේන්තු මන්ත‍්‍රී උදය ගම්මන්පිලය. කෙසේ වෙතත් එම ප‍්‍රතිපත්තියේ වැඩිදියුණු විය යුතු තැන් බොහෝ තිබුණි.

එසේ 2008 දී හඳුන්වාදුන් ජාතික ප‍්‍රතිපත්තිය නීතියක් ලෙස සම්මත කරගැනීම සඳහා එය කෙටුම්පත් කොට මහවැලි හා සංවර්ධන හා පරිසර අමාත්‍යාංශයට බාරදී තිබුණත් එතැන සිටි අය මේ ප‍්‍රතිපත්තියෙහි වැදගත්කම පිළිබඳව දැන සිටියේ නැත. වසර දහයක් ගෙවී ගියත් ඒ කටයුත්ත ලත් තැන ලොප් වී ඇත. ලංකාව ටිකෙන් ටික විද්‍යුත් අපද්‍රව්‍යවල භයානක ප‍්‍රතිඵල සඳහා සූදානම් වෙමින් සිටියි.

2017 දෙසැම්බරයේ විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය පිළිබඳව විශේෂ විගණකාධිපති වාර්තාවක් නිකුත් කළේය. ඒ හරහා ලංකාවේ විද්‍යුත් අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ ප‍්‍රතිපත්තියේ අඩුපාඩු පිළිබඳව පෙන්වාදී ඇත. ඒ වාර්තාව මත පදනම් වී 2018 නොවැම්බර් 09 වැනිදා පාර්ලිමේන්තුවේ ගිණුම් කාරක සභාව විසින් ඉලෙක්ට්‍රොනික් අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳව මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය ඇතුළු ආයතන කිහිපයක ප‍්‍රධානීන්ව ගෙන්වා ප‍්‍රශ්න කිරීමට නියමිතය.

ලංකාව වාර්ෂිකව ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය මෙටි‍්‍රක් ටොන් 92,000ක් පමණ ජනනය කරයි. එම අපද්‍රව්‍ය අතර ප‍්‍රධාන තැනක් ගන්නේ සී.එෆ්.එල්. බල්බ, ජංගම දුරකථන, රූපවාහිනී, බැටරි හා පරිගණක යනාදියයි. ඒ අපද්‍රව්‍ය අතරින් බහුතරය අපහරණය කරන්නේ නිසි කළමනාකරණ ක‍්‍රමවේදයකින් තොරවය. විගණනය නිරීක්ෂණය කරන අන්දමට 2020 වෙද්දී ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය මෙටි‍්‍රක් ටොන් 120,000ක් පමණ නිෂ්පාදනය කරනු ඇත.

විද්‍යුත් හා විදුලි උපකරණ භාවිතයෙන් පසුව ඒවායේ අපද්‍රව්‍ය එකතු කිරීම සම්බන්ධයෙන් නිරීක්ෂණය කිරීමේ වගකීම ඇත්තේ මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියටය. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය යටතේ ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය එකතු කරන ආයතන ලංකාවේ ඇතත් මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියේ නීරීක්ෂණයට යටත් නොවී අවිධිමත් ලෙස ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය එකතු කරන ආයතන රැුසක් ලංකාවේ ඇත. ඔවුන්ව කිසිදු ආයතනයකින් නිරීක්ෂණය වෙන්නේ නැත. අපේ නිවෙස්වලට පැමිණ අපද්‍රව්‍ය එකතුකරන එවැනි අවිධිමත් අපද්‍රව්‍ය එකතු කරන්නන් අත්හරින ලද විද්‍යුත් උපකරණ අපෙන් මිලට ගෙන, ඒවායේ ඇති යළි පාවිච්චි කළ හැකි කොටස් ගලවා අලෙවි කොට ඉතිරි කොටස් ගිනිතැබීම, බිම් පිරවීම ආදිය සඳහා යොදවයි. පැරණි ඉලෙක්ට්‍රොනික් අපද්‍රව්‍ය ගොඩගසා ඇති වෙළෙඳසැල් කොතෙකුත් දැකිය හැකිය. ඒ සියල්ල පරිසරයට බරපතළ ලෙස අපද්‍රව්‍ය එකතු කරමින් සිටියි.

ලෝකයේ බොහෝ රටවල් මේ වෙද්දී ඉලෙක්ට්‍රොනික නිෂ්පාදනවල අපද්‍රව්‍ය සම්බන්ධ වගකීම නිෂ්පාදකයන් සහ බෙදාහරින්නන්ට පවරමින් සිටියි. ඒ වෙනුවෙන් නීති හා රෙගුලාසි සකස් කරමින් සිටියි. ලංකාවේද උදය ගම්මන්පිල සභාපතිවරයා විසින් මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය යටතේ අබාන්ස්, සිංගර් වැනි ආයතන විසින්ම අපද්‍රව්‍ය එකතු කොට අපහරණය කිරීම සඳහා අපනයනය කිරීමේ වැඩසටහනක් ආරම්භ කර තිබුණි. එසේ වුව එය නීති සකස් කිරීමෙන් නිෂ්පාදකයන් හා බෙදාහරින්නන්ගේ වගකීමක් බවට පත්ව තිබුණේ නැත.

ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය අපහරණය පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනතාව දැනුවත් කිරීම රජය කළ යුතුම කටයුත්තකි. උදාහරණයක් ලෙස සී.එෆ්.එල්. බල්බයක් බිඳුණු විගස ගතයුතු පියවර රැුසක් ඇත. සියලූ දොර ජනෙල් විවෘත කිරීම, වායු සමීකරණ යන්ත‍්‍ර ඇතිනම් විනාඩි 15ක් ඉක්මවන තෙක් ක‍්‍රියා විරහිත කිරීම, සියලූ අපද්‍රව්‍ය ප්ලාස්ටික් බෑගයකට දමා සීල් කිරීම, ඉතිරිවෙන කුඩු වැනි ද්‍රව්‍ය ඇලවෙන කඩදාසියක් පාවිච්චි කරමින් ඉවත් කිරීම, තෙත රෙදි කැබැල්ලකින් බිම පිසදමා එය ප්ලාස්ටික් බෑගයට දැමීම වැනි උපදෙස් රැසකි. එම පිරිසිදු කිරීමෙන් පසුව ඇඳසිටි ඇඳුම් වහා ඉවත් කිරීම හා පා ආවරණ තෙත තුවායකින් පිස දමා එම තුවායද සීල් කළ ප්ලාස්ටික් බෑගයට දැමීම සිදුකළ යුතුය. කොසු හෝ වැකුම් ක්ලීනර් වැනි උපකරණ හරහා සී.එෆ්.එල්. බල්බයක අපද්‍රව්‍ය ඉවත් නොකළ යුතුය. සී.එෆ්.එල්. බල්බයක් බිඳීගිය පසුව රසදිය වාෂ්පයන් ඇත. මේ තොරතුරු සාමාන්‍ය ජනතාව අතරට යැවීම අත්‍යවශ්‍ය කටයුත්තකි. සී.එෆ්.එල්. බල්බයක අපද්‍රව්‍ය පස් යට වැළලීම වැනි ක‍්‍රියාකාරකම් අතිශය බරපතළ ප‍්‍රතිඵල ඇති කළ හැකිය.

ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය පිළිබඳව සාකච්ඡුාව වඩාත් දීර්ඝ සහ විස්තරාත්මක එකක් විය යුතුය. මේ එම සාකච්ඡාවට ආරම්භක සටහනක් පමණි. දැනට අප අවබෝධ කරගත යුතු බරපතළ කාරණාව වන්නේ ලංකාවේ පුරවැසියන් ඉලෙක්ට්‍රොනික අපද්‍රව්‍ය සම්බන්ධයෙන් බරපතළ අවදානම් තත්වයක සිටින බව පමණි. ලංකාවේ ආණ්ඩුව හෝ පරිසර අමාත්‍යවරයා වන ජනාධිපතිවරයාද ඒ අවදානමට සූදානම්වීම සඳහා කිසිවක් නොකිරීම බරපතළ තත්ත්වයකි.

‘මී ටූ ව්‍යාපාරය’ යනු මේ වෙද්දී අමෙරිකාවෙන් පටන්ගෙන ලෝකය පුරා පැතිර ගිය සමාජ මාධ්‍ය ප‍්‍රවණතාවයක් ලෙස සරලව හැඳින්විය හැකිය. එය මුලින්ම 2006 දී පමණ ඇතිවූ අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයක් වුවද සමාජ මාධ්‍ය ප‍්‍රවණතාවයක් ලෙස එය ලොවපුරා පැතිර ගියේ 2017 ඔක්තෝම්බර් මාසයේය. මීට හරියටම වසරකට පෙරය. තමන්ව අහවල් පුද්ගලයා විසින් ලිංගික බලහත්කාරයට ලක් කළ බව කාන්තාවන් විසින් සමාජ මාධ්‍ය හරහා ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රකාශ කිරීම‘මී ටූ ව්‍යාපාරය’ හරහා සිදුවෙයි. මෙහිදී ලිංගික බලහත්කාරය යන යෙදුම පාවිච්චි කරන්නේ ලිංගික අල්ලස් ඉල්ලා සිටීම, අතවරයට ලක් කිරීම, ලිංගික වශයෙන් පීඩාවට ලක්වෙන අන්දමේ ප‍්‍රකාශ සිදුකිරීම මෙන්ම දූෂණයට ලක්කිරීම දක්වා සිදුවීම් නියෝජනය කරනු පිණිසය.

විශේෂයෙන්ම වෘත්තිය ස්ථානයේදි සිදුවන අත්දැකීම් පිළිබඳව මී ටූ ව්‍යාපාරය හරහා හෙළිදරව් කෙරුණි. එහි මූලික අරමුණ වී තිබුණේ ලිංගික බලහත්කාරයට මුහුණදුන් කාන්තාවන්ට ඉදිරියට පැමිණ එය ප‍්‍රකාශ කිරීම සඳහා නිදහස් පසුබිමක් සකස් කිරීමය. ‘ඔබේ අත්දැකීම ඉදිරියට පැමිණ ප‍්‍රකාශ කරන්නට බිය නොවන්න. මේ අත්දැකීමට මමත් මුහුණ දී ඇත්තෙමි.’ යන හැඟීම කාන්තාවන් අතර ගලායෑමට ඉඩ හැරීම එහි ප‍්‍රධාන අරමුණ විය. මීට මාසයකට පමණ පෙර සිට ඉන්දියාවේ මී ටූ ව්‍යාපාරය වේගයෙන් පැතිර යන්නට විය. පසුගි ය මාසයේ ඉන්දියාවේ ප‍්‍රධානම සාකච්ඡා මාතෘකාව වී තිබුණේ එයයි, ඉන්දියාවේ මෙය විශාල කැළඹීමක් ඇති කළේය.

මේ සමග ප‍්‍රශ්නයක් නැෙඟයි. ඉදිරියේදී හෝ ලංකාවේ කාන්තාවන් ඉදිරියට පැමිණ කතාකරනු ඇතිද? යන්නයි. ලංකාවේ මී ටූ ව්‍යාපාරය ආරම්භ විය යුතු බව අපගේ අදහසය. ලංකාවේ කාන්තාවන් කතා නොකරන්නේ තමන් අත්දැකීම්වලට මුහුණදී නැති නිසා නොවේ. එවැනි අත්දැකීම් ගැන කොතෙකුත් කතා අපට අසන්නට ලැබී ඇත. මේ සටහන ලංකාවේ පුවත්පත් ක්ෂේත‍්‍රයේදී මාධ්‍යවේදිනියන්ට මුහුණදෙන්නට සිදුව ඇති අත්දැකීම් පිළිබඳ කතාවකි.

මෙහි එන සිදුවීම් අතරින් කිහිපයක්ම බැලූ බැල්මට සුළු සිදුවීම් ලෙස සලකා අත්හැර දැමිය හැකි සිදුවීම් යැයි කෙනෙකුට කිව හැකිය. ලෝකයේ ඕනෑම තැනක මානසික හිංසනය සැහැල්ලූ‍වට ගනු ලබයි. එහෙත් කාන්තාවකට මුහුණදෙන්නට ඉඩ ඇති අමිහිරිම අත්දැකීම ශාරීරික වශයෙන් දූෂණයට පත්වීම පමණක් නොවේ. සිය දහස් වතාවක් තමන්ව මනසින් දූෂණය කරන පිරිමින් සිටීමත්, එවැනි පිරිමින් ඒ බව හැඟවීමත් කාන්තාවකට මහත් පීඩා ගෙනදෙන කරුණකි. මී ටූ ව්‍යාපාරය ආරම්භ විය යුත්තේ එවැනි සිදුවීම් ප‍්‍රසිද්ධියේ ප‍්‍රකාශ කරමින්ය. වඩා භයානක, වඩා අමිහිරි ශාරීරික හිංසනය පිළිබඳ අත්දැකීම් ඉදිරියට එනු ඇත්තේ ඉන් පසුවය.
සිදුවීම්වලට මුහුණදුන් මාධ්‍යවේදිනියන්ගේ නම්, සිදුවීම වූ කාලසීමාව ආදී තොරතුරු සඳහන් නොකරන්නේ ඒ මාධ්‍යවේදිනියන්ව අපහසුතාවයට පත් නොකරනු පිණිසය. එහෙත් මේ සිදුවීම් සටහන් කරද්දී ඒ ඒ ආයතනවල සිටින අය සිදුවීම කුමක්දැයි හොඳින් සිහිපත් කරගනු ඇත. ඒ ඒ ආයතනවල ප‍්‍රධානීන්ට මෙවැනි සිදුවීම් ගැන පැමිණිලි කර ඇතත් නිසි විභාගයක් සිදුව නැති බවද වින්දිත මාධ්‍යවේදිනියන් කියන්නීය.

ස්පර්ශ කිරීම්
මාධ්‍යවේදිනියන්ව අපහසුතාවයට පත්වෙන අන්දමේ ස්පර්ශ කිරීම් සහ මාධ්‍යවේදිනියන්ව අපහසුතාවයට පත්කෙරෙන අන්දමේ අදහස් ප‍්‍රකාශ කිරීම් මාධ්‍ය ආයතනවල කොතෙකුත් සිදුවෙයි. අප සමඟ අදහස් දැක්වූ කාන්තා මාධ්‍යවේදිනියන් සියලූ‍දෙනාම පාහේ එවැනි අත්දැකීම්වලට මුහුණදී ඇත. එක්තරා පුවත්පතක පිටු සැකසීම් අංශයේ සේවය කරන පුද්ගලයන් විසින් ආයතනයට පැමිණෙන නවක මාධ්‍යවේදිනියන්ට එවැනි වාචික බලහත්කාරය පැටවීම පිළිබඳව නම් දරා ඇත. නවක මාධ්‍යවේදිනියන් කිහිපදෙනෙක් ඒ හේතුව නිසාම මාධ්‍ය වෘත්තිය අත්හැර දමා ඇත. ස්පර්ශ කිරීම ගැන එක් මාධ්‍යවේදිනියක් මෙසේ කීවාය.

‘ගොඩක් වෙලාවට අපි විවෘතව කතාබහ කරලා විවෘතව වැඩ කරද්දී තමයි ඔය තත්ත්වය එන්නෙ. ඒ කියන්නෙ අපි අපේ මිතුරු මාධ්‍යවේදියෝ එක්ක හිනාවෙලා කතාකරනවා. අවශ්‍ය වෙලාවක වැළඳගන්න වුණත් ඉඩ තියෙනවා. ඒක මිත‍්‍රත්වය මත සිද්ධවෙන දෙයක්. ඒත් අපි එක්ක ලොකු මිත‍්‍රත්වයක් නැති කෙනෙක් ඇවිල්ලා එකවරම වැළදගන්නවා. සමහර වෙලාවට එහෙම වැළඳගෙන රහස් අංග ස්පර්ශ කරනවා. ඒකෙන් අපි ලොකු අපහසුතාවයකට පත්වෙනවා. අපි ඒකට විරුද්ධ වුණොත් අහනවා ඇයි අහවලාව බදාගත්තෙ කියලා. වැරදිලා අත ගෑවුණ බව කියනවා. ඒ වගේ වෙලාවක වැරදිකාරයා වෙන්නෙ යාළුවන් එක්ක විවෘතව ආශ‍්‍රය කරපු අපි.’

කැමරාවක්
එක් ප‍්‍රසිද්ධ මාධ්‍ය ආයතනයකි. එම මාධ්‍ය ආයතනයේ කාන්තා වැසිකිළියක වැසිකිළි බඳුනේ සවිකර තිබුණු කැමරාවක් හසුවිය. ඒ 2016 දීය. කැමරාව හසුවී තිබුණේ මාධ්‍යවේදිනියකටය. එහෙත් ඒ පිළිබඳව පැමිණිලි කළ විගස ආයතනයේ පිරිමි ප‍්‍රධානීන් දෙදෙනෙකු කැමරාව තම භාරයට ගෙන තිබුණි. එම ප‍්‍රධානීන් සැලකිය යුතු කාලසීමාවක් තම කාර්යාලයේ එම කැමරාව තබාගෙන සිට ඇත. ආයතනයේ සේවය කළ මාධ්‍යවේදිනියන් සැක කරන්නේ එම ප‍්‍රධානීන් විසින් කැමරාවේ පටිගත වී තිබුණු වීඩියෝ නරඹන්නට ඇති බවයි. ප‍්‍රධානීන්ගේ මේ ක‍්‍රියාව පිළිබඳව ආයතනයේ පිරිමි මාධ්‍යවේදීන් පවා කතාබහ කළේ නැත. බරපතළ වරදක් වන මේ ක‍්‍රියාව සම්බන්ධයෙන් නීතිමය පියවරක් නොගත් අතර නවක ලිපිකරුවෙකු සිදුවීමට වැරදිකරුවායැයි ආයතනය විසින් නම් කොට ඔහුව සේවයෙන් ඉවත් කර තිබුණි. එසේ වුව කැමරාවේ තිබුණු දත්තවලට සිදුවූයේ කුමක්දැයි එම ආයතනයේ එකල සේවය කළ මාධ්‍යවේදිනියන් මේ මොහොතේදී පවා හරිහැටි දන්නේ නැත. ‘මම බයෙන් ඉන්නෙ මොන වෙලාවෙ මගේ නිරුවත් වීඩියෝවක් ඉන්ටර්නෙට් එකට යයිද කියලා.’ එක් මාධ්‍යවේදිනියක් එසේ කියමින් හඬා වැටෙන්නීය.

ලිංගික යෝජනා
‘මම මුලින්ම සේවය කළේ පුවත්පතක වෙබ් අඩවියක. මම එතැන හිටපු හැමෝම එක්ක ඉතාම සමීපව වැඩ කළා. ඒ අය ඉතාම සමීපම මා එක්ක ගණුදෙනු කළා. මමත් එයාලා එක්ක එක්ක සමීප මිත‍්‍රත්වයක් තියාගත්තා. මේ වෙද්දී ලංකාවෙ මාධ්‍ය ආයතනයක ප‍්‍රධාන තනතුරක ඉන්න කෙනෙක්. ඉතාම හොඳ නමක් ගොඩනගාගෙන ඉන්න කෙනෙක්. ඒ කාලේ මම වැඩකරපු වෙබ් සයිට් එකට අදාළ පත්තරයේ හිටියා. ඒ මාධ්‍යවේදියා මාත් එක්ක වැඩිපුර කතාබහ කරපු කෙනෙක් නෙවෙයි. ඒත් දවසක් මගේ ළඟට ඇවිත් කතාකරපු ඒ මාධ්‍යවේදියා එකපාම මගෙන් ඇහුවා රූම් එකකට යමුද කියලා. එහෙම අහපු නිසා මම සෑහෙන බය වුණා. මම මුලින්ම එතැන හිටපු මාධ්‍යවේදිනියන් එක්ක ඒ සිද්ධිය කිව්වා. ඊට පස්සේ මානව සම්පත් කළමනාකරණ අංශයට කිව්වා. ඒත් ඒකෙන් පස්සේ ප‍්‍රශ්නය ආවේ මට මිසක් ඒ මාධ්‍යවේදියාට නෙවෙයි.’ මෙසේ පවසන්නේ මේ වෙද්දී පිටු සංස්කාරකවරියක් ලෙස කටයුතු කරන වසර කිහිපයක අත්දැකීම් ඇති මාධ්‍යවේදිනියකි.
ඒ මාධ්‍යවේදිනියම ඒ සිදුවීම්වලින් පසුව තවත් පුවත්පත් ආයතනයක සේවයට ගියාය. නැවත ඇයට මුණගැසුණේ හිංසනයයි. ‘මම පත්තරයේ අතිරේකයකට කොටස් දහයකින් කතාවක් ලීවා. ඒ කතා දහයටම අදාළව ලියුම් දහයක් පත්තරයේ ලිපිනයට මට ආවා. සති දහයක් තිස්සේ ඒ ලියුම් ආවා. ඒ ලියුම්වලින් එවලා තිබුණේ චිත‍්‍ර. මම ලියපු හැම කතාවටම අදාළ සිදුවීම් චිත‍්‍රකතා විදියට ඇඳලා එව්වා. ඒ චිත‍්‍ර කතාවල ඇඳලා තිබුණෙ කතාවේ චරිතයක් විසින් මාව දූෂණයට ලක් කරන සිදුවීම්. මගේ මුහුණ ඒ විදියටම ඇඳලා තිබුණා. ඇඳපු කෙනා අතිදක්ෂ චිත‍්‍ර ශිල්පියෙක්. ඒ විතරක් නෙවෙයි, මගේ මුහුණේ හැඩය බලාගෙන අඳින්න පුලූ‍වන් තරම් මට සමීපව ඉන්න කෙනෙක්. බොහෝවිට කාර්යාලයේ. ‍ඒ නිසාම මම වචනයෙන් කියන්න බැරි තරම් බියට පත්වුණා.’

ෆේස්බුක්
තෙවැනි කතාව කියන්නේ ලංකාවේ සිටින දීප්තිමත්ම අනාගතයක් ඇති මාධ්‍යවේදිනියකි. එහෙත් ඇයට මාධ්‍ය වෘත්තිය අත්හැර යන්නට තරම් තම අත්දැකීම් පීඩාකාරී වී ඇත. ‘මම අපේ ආයතනයේ ඉන්න ලාබාලම මාධ්‍යවේදිනිය. ආයතනයෙ ඉන්න ගොඩක් අය මට වඩා ගොඩක්ම වයසෙන් වැඩි අය. එයාලා මට ෆෙස්බුක් මැසෙන්ජර් හරහා අසභ්‍ය ෆොටෝස් එවනවා. මේ ගැන මම ආයතනයේ ප‍්‍රධානියාට පැමිණිලි කළා. ප‍්‍රධානියා මට බැන්නා බොරු කියන්න එපා කියලා. ඒකෙන් පස්සේ මම ඔෆිස් එකේ මානව සම්පත් කළමණාකරණ අංශයට මේ ගැන කිව්වා. මම මේ ෆෙස්බුක් මැසේජ්වල ස්ක‍්‍රීන් ෂොට් සමග තමයි පැමිණිලි කළේ. ඒත් එතැන හිටපු පිරිමි නිලධාරින් හිනාවෙවී මම දුන්න ඒවා රසවින්දා විතරයි. පරීක්ෂණයක් සිද්ධවුණේ නැහැ. මම ඒ ගැන පැමිණිල්ලක් කළාට පස්සේ තමයි මම දැනගත්තේ ආයතනයේ තවත් මාධ්‍යවේදිනියන්ට ඒ වගේම මැසේජ් එවලා තියෙන බව. ඒ අයත් මට අත්දැකීම් කීවේ ඉන් පස්සේ.’

ඒ සිදුවීමෙන් පසුව ඇයට තවත් වේදනාකාරී අත්දැකීමකට මුහුණදෙන්නට සිදුව තිබුණි. ‘අලූ‍ත් අවුරුද්දට අපේ පුවත්පත දවස් දෙකක් මුද්‍රණය කළේ නැහැ. ආයතනයට නිවාඩු දුන්නා. නිවාඩු දුන්න දවසේ මම ඔෆිස් එකේ තිබුණු වැඩ නිසා ඔෆිස් එකෙන් යන්න ? වුණා. එදා ? මම ටොයිලට් එකට යද්දී මගෙත් තවත් ගෑණු ළමයෙකුගේත් නම් ලියලා නිරුවත් චිත‍්‍ර ඇඳලා තිබුණා. ඒ ගැන පැමිණිලි කළාම මානව සම්පත් කළමනාකරණ අංශයෙන් කළේ ඇවිල්ලා බිත්ති හෝදලා ඒ චිත‍්‍ර මකපු එක විතරයි. ඒත් ඒ චිත‍්‍ර මැකෙන්නේ නැහැ. අන්තිමට අමාරුවෙන් ඒවා මැකුවා. ඊට පස්සේ වොෂ් රූම් එකේ දොර වැහුවාමයි මම දැක්කේ කෙනෙක් දොරේ මගේ නම ලියලා තිබුණු බව. මගේ නම විතරක් නෙවෙයි, මා එක්ක සේක්ස් කරන්න කැමති බව ඉංග‍්‍රීසියෙන් ලියලා තිබුණා. ඒ වෙලාවේ මට ඇඬුණා. අඬ අඬා මම ඒක මැකුවා.’ ඇය ඒ සිදුවීම සිහිපත් කරමින් හඬා වැටුණාය. ‘මම මේ ඔක්කෝම දරාගෙන ඉන්නේ මේ වෘත්තියට කැමති නිසා. ඒත් මට හිතාගන්න බැහැ මේවා කොතැනින් නැවතේවිද කියලා. මම පෙම්වතා එක්ක මේ කතාව කිව්වාම ඔහු සැහැල්ලූ‍වට ගන්නවා. ඔහු දෙන්නෙ තවම ඔයාව රේප් වුණේ නැහැනේ. වගේ උත්තර.’ ඇය එසේ කියන්නීය.

වින්දිතභාවය
ලංකාවේ කාන්තාවන් තමන්ට මුහුණදෙන්නට සිදුවූ අත්දැකීම් ප‍්‍රසිද්ධීයේ කියන්නට පටන්ගතහොත් අනිවාර්යයෙන්ම එයට ඇතිවිය හැකි ප‍්‍රතිචාරයක් ඇත. ඒ මෙය පිරිමින්ට එරෙහි ව්‍යාපාරයක්ය යන්නයි. මී ටූ ව්‍යාපාරය පිරිමින්ව බිලිගන්නා ව්‍යාපාරයක්ය යන්නයි. කාන්තාවක් ඉදිරියට පැමිණ පිරිමි අයව බිලිගැනීමට ඉඩ ඇති බවයි.

මී ටූ ව්‍යාපාරය සමග ඇමෙරිකානු ජනාධීපති ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් කී කතාවකි. ඔහු කීවේ මේ යුගය පිරිමින්ට ජීවත්වෙන්නට සිදුව ඇති භයානකම යුගයක් බවයි. ‘පිරිමියෙක් වෙන්න භයානකම කාලයක් මේක. නරකම කාලය. කොයි මොහොතේ හෝ කාන්තාවක් ඇවිත් කියන්න ඉඩ තියෙනවා’

සමාජ මාධ්‍යවලින් ‘මී ටූ ව්‍යාපාරය’ පැතිරෙන්නට පටන්ගනිද්දී බොහෝ පිරිමින් අතර මෙවැනි හැඟීම් ඇතිව තිබුණි. ඇතැම් අය ඒ බව කියන්නට අකැමති විය. තවත් අය වක‍්‍රව තමන්ගේ බිය ප‍්‍රකාශ කළේය. ‘මේ ප‍්‍රවණතාවය දැන් පාලනය කරන්න බැරි තැනට පත්වෙලා. දැන් එන්නෙ බොරු චෝදනා.’ වැනි කතා ඇසෙන්නට විය. මේ සම්බන්ධයෙන් ලංකාවේ මාධ්‍යවේදිනියක් මෙසේ කියන්නීය.

‘පිරිමි විතරක් නෙවෙයි, බොහෝ අවස්ථාවල බලය ඇති අයට තියෙන ලොකුම ශක්තිය තමයි වින්දිතභාවය ඔවුන්ට කැමති තැනකට ආරෝපණය කරන්න පුලූ‍වන් වීම. වින්දිතයෙක් වෙන්න අඩුම අයිතියක් තියෙන අයව වින්දිතයන් විදියට නම් කරන්න පුලූ‍වන්. ඒ නිසා තමයි මී ටූ ව්‍යාපාරය එකේදී පිරිමි අයව පීඩිතයා වන බව සමහරු කියන්නේ. කවුරුහරි ඉදිරියට ඇවිත් ඔබට එරෙහිව බොරු චෝදනාවක් කරන්න ඉඩ තියෙනවා. ඉන්පස්සෙ ඔයාගෙ මුලූ‍ ජීවිතයම ඉවරයි. පිරිමි තමයි වින්දිතයෝ කියලා ඔවුන් කියනවා.

ඒත් ඇත්තටම මී ටූ ව්‍යාපාරය හරහා බොරු චෝදනාවකට ලක්වූ පිරිමි සංඛ්‍යාව කොපමණද? බොරු හෝ ඇත්ත චෝදනාවට ලක්වූ සංඛ්‍යාව සලකා බැලූ‍වොත්? දාහක් විය හැකියි. දහදාහක් කියලා හිතමු. ඒත් ලෝකයේ පිරිමි සංඛ්‍යාව එක්ක ගත්තාම සීයට 99.9999 ක් ම චෝදනාවට ලක්වෙලා නැහැ. ඒත් ලිංගික වශයෙන් එකවරක් හෝ හිංසනයට පත්ව ඇති කාන්තාවන් කොපමණද? කණගාටුවෙන් වුණත් කියන්න වෙනවා කාන්තාවන්ගෙන් බහුතරයට ලිංගික හිංසනයට ලක්වෙලා තියෙනවා. මං හිතන්නෙ කාන්තාවන් අතරට ගියොත් වැඩිපුර අහන්න ලැබෙන්නෙ කාර්යාලයේදී, පොදු ස්ථාවලදී, පවුලෙදී එහෙම හිංසනයට ලක්වුණ කාන්තාවන් ගැන. ඒක තමයි තත්ත්වය. මී ටූ ව්‍යාපාරය එන්නෙ ඒ තත්ත්වයට උත්තර හොයන්නට. වින්දිතයන් වූ කාන්තාවන්ට ඉදිරියට පැමිණ කතාකරන්නට ශක්තිය දෙන්න. අනිවාර්යයෙන්ම ඒ වගේ වෙලාවක බොරු චෝදනා අරගත්ත කාන්තාවෝ එන්න ඉඩ තියෙනවා. ඒත් ඒ සංඛ්‍යාව කොපමණද? හැම පිරිමියෙක්ම ඒවාට ගොදුරු වේවිද කියන එකයි ප‍්‍රශ්නය.

කාන්තාවකට ඉදිරියට ඇවිත් තමන් ලිංගික හිංසනයට ලක්වූ බව කියන්න කොච්චර ශක්තියක් අවශ්‍ය වේවිද. ඉන්පස්සෙ ඔවුන්ට ලැබෙන්නෙ මොකක්ද. මුදල් ලැබෙන්නේ නැහැ. ජයග‍්‍රහණයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. මේක අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයක්. ඉදිරියට ඇවිත් කාන්තාවන් කතා කළ යුත්තේ තවත් මෙවැනි සිදුවීම් නවත්වන්නට. ඒත් කාන්තාවක් ඉදිරියට එන එක විශාල අභියෝගයක්.
වින්දිතභාවය මේ විදියට වෙනත් පුද්ගලයන් වෙත ආරෝපණය කිරීම අලූ‍ත් දෙයක් නෙවෙයි. ලංකාවෙ තිස් අවුරුදු යුද්ධය ගමු. එතැනදී සිංහල ජනතාව මත වින්දිතභාවය ආරෝපණය කළා. සැබෑ වින්දිතයන් උතුරේ යුද්ධයට මුහුණදෙන මිනිස්සු නෙවෙයි. සිංහල ජනතාව තමයි යුද්ධයෙන් පීඩා වින්දෙ. සිංහල ජනතාව තමයි බෝම්බවලට අහුවුණේ කියලා හිතන්න ගත්තා. මේ වින්දිතභාවය කියන්නෙ ඉතාම භයානක විදියට පාවිච්චි කරන්න පුලූ‍වන් ආයුධයක්.’

ඇගේ අදහස සමග අපි මෙසේ ලියා තැබිය යුතුය. ඉහතින් කී කාන්තාවන් මෙන්ම පොදුවේ ලිංගික බලහත්කාරයෙහි වින්දිතයන් වූ කාන්තාවන් ඉදිරියට පැමිණ තම අදහස් ප‍්‍රකාශ කළ යුතුය.