පසුගිය සති දෙක තුන තුළ අප රටෙහි දේශපාලන සාකච්ඡාවෙහි දිග හැරුණ මාතෘකා අතරින් එකක් වූයේ, දැනට ආණ්ඩු බලයේ සිටින ජාතික ජන බලය ආණ්ඩුවේ ජනාධිපතිවරයා පත්වී වසරක් ගතවී ඇති කාලය තුළ, ආණ්ඩුවේ කාර්ය සාධනය පිළිබඳ ඇගයීම් සිදුකිරීමයි. සිදුවිය යුතු වූ පරිදිම, එම සාකච්ඡාව සිදුවූයේ, එයට සහභාගිවූවන්, බලාපොරොත්තු විය හැකි පරිදිම, එකිනෙකාට පටහැණි කඳවුරු දෙකකට බෙදීමෙනි. ආණ්ඩුවේ ප්රකාශකයන් ආණ්ඩුවේ සාර්ථකත්වය අවධාරණය කළ අතර, විවේචකයන් දුටුවේ ආණ්ඩුවේ අසාර්ථකත්වය පමණි. ඒ අතර ආණ්ඩුවට දේශපාලන වශයෙන් හිතවත් සමහර බුද්ධිමතුන් කළේ ආණ්ඩුවේ සාපේක්ෂ සාර්ථකත්වය අගය කරමින්, එහි සීමාවන්ද හඳුනාගෙන සාකච්ඡා කිරීමයි. ආණ්ඩුවට දේශපාලන වශයෙන් ඉදිරියට යන්නට නම්, එම සීමා අඩුපාඩු සහ දුර්වලතා හඳුනාගෙන ඒවා නිවැරදි කරගත යුතු බව ඔවුහු අවධාරණය කළහ. මේ ලිපිය ලියන මා අනන්ය වන්නේ මෙම තුන්වැනි විවේචක ධාරාව සමගය.
මගේ ප්රවේශය ගැන එක් නිදසුනක් පෙන්වමින් මෙම සාකච්ඡාව ආරම්භ කරමි. මීට සති දෙකකට පමණ පෙර, කොළඹ පළවන එක්තරා ඉංග්රීසි පුවත්පතක මාධ්යවේදිනියක් මට දූරකථනයෙන් කථා කළාය. ඇයට අවශ්ය වූයේ ඇය ලියන විශේෂාංග ලිපියකට මගෙන්ද උද්ධෘතයක් ලබාගැනීමටය. ඇගේ එම විශේෂාංගයට මාතෘකාව වූ, මගේ ප්රතිචාරයද ඈ අපේක්ෂා කළ ප්රශ්නය මෙසේය.
පසුගිය අවුරුද්ද තුළ අවස්ථා ගණනාවකදීම ආණ්ඩුව ගත් තීරණ ගණනාවක්ම, විරුද්ධ පක්ෂයේත්, ජනමාධ්යයේත්, සමාජයේත් විරෝධතා මැද ආපස්සට ගත්තේ මක් නිසාද? එයින් පෙනෙන්නේ ආණ්ඩුවේ දුර්වලකමක් නොවන්නේද? මේ විදියට ආණ්ඩුවට ඉස්සරහට යන්නට පුළුවන්ද?
මගේ පිළිතුර මෙපරිදි විය. “විරුද්ධ පක්ෂයේත්, ජනමාධ්යයේත්, මහජනතාවගේත් විවේචන හා විරුද්ධතා මැද ආණ්ඩුවක් තමන් ගත්තු තීරණ ආපස්සට ගන්නවා නම් හරි, සංශෝධනය කරනවා නම් හරි, ඒක නරක දෙයක් නෙවෙයි. හොඳ දෙයක්. ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩුවක් වැඩ කරන්න ඕනෑ එහෙමනේ. ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රමයක් තුළ ආණ්ඩුවක ප්රතිපත්ති සම්පාදන ක්රියාවලිය තුළ ඍැචදබිසඩැබැි කියලා මූලධර්මයක් තියෙනවා. ඒ කියන්නේ තමන්ගේ ප්රතිපත්ති තීරණවලට ලැබෙන මහජන විවේචන සහ ප්රතිචාරවලට සාධනීය ලෙස ප්රතිචාරාත්මක වීම. ලංකාවේ බොහෝ දෙනා පුරුදු වෙලා තියෙන්නේ තුනෙන් දෙකේ බලයක් තිබෙන ආණ්ඩු, විධායක ජනාධිපති ක්රමය තුළ මහජන විරෝධය නොතකා, විරුද්ධ පක්ෂයේ විවේචන නොතකා හිතුවක්කාර ලෙස නීති පැනවීම සහ ප්රතිපත්ති සම්පාදනය කිරීමේ තත්වයකට දීර්ඝ කාලයක් හුරු වී සිටින අයට, එන්පීපී ආණ්ඩුව විශාල බලයක් තියාගෙනත්, සමහර පියවර පස්සට ගැනීම තේරුම් ගන්න බැරි දෙයක්.”
තරමක් දිග වුවද මගේ පිළිතුරට මාධ්යවේදිනිය ප්රතිචාර දැක්වූයේ, “මම කතාකරපු හැමෝම කියපු දේවලට වෙනස් අලුත් දෙයක් නේ ප්රොපෙසර් කියන්නේ.” කෙසේ වුවත් මා කියූ දේ සංස්කරණය නොකර පුවත්පතේ එලෙසම පුවත්පතේ පළවීම ගැන මම සතුටට පත්වුණෙමි.
ජාජබය සහ ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය
අනුර කුමාර දිසානායක මහතා ජනාධිපති ධුරයට පත්වූයේ ගිය වසරේ සැප්තැම්බර් මාසයේ වුවත්, ආණ්ඩුවට හරියට වසරක් පිරෙන්නේ නොවැම්බර් මාසයේදීය. පසුගිය මාස එකොළහ තුළත්, ඊයේ පෙරේදාත්, තමන්ගේ තීරණ යළි සලකා බැලීමට විවේචන හා විරෝධතා නිසා ආණ්ඩුවට සිදුවී තිබේ. මෙය ඉදිරි කාලයේත් සිදුවන්නට පුළුවන. මේ තත්වය ගැන පාර්ලිමේන්තු විරුද්ධ පක්ෂත්, සමහර ජනමාධ්යත් දක්වන උපහාසාත්මක සන්තෝෂයද අමුතු දෙයක් නොවේ. තේරුම් ගත යුත්තකි. මන්ද යත්, ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රමයක් තුළ එවැනි විවේචන හා විරෝධතා, ඒවා කොතරම් කර්කශ වුවත්, ප්රජාතන්ත්රවාදී ක්රියාවලියට අත්යවශ්ය නිසාය. අප රටේ විරුද්ධ පක්ෂ සහ සමහර ජනමාධ්ය එන්පීපී ආණ්ඩුව ගැන කරන විවේචනවල කොතරම් අඩුපාඩු තිබුණත්, ඒවා ඉවසීමට ආණ්ඩුවක් පුරුදු විය යුතුය.
ඒ සමගම ආණ්ඩුව ගැන විවේචන ඉදිරිපත් කිරීමේදී දැනට රටේ සමහර බුද්ධි ස්තර අතර තිබෙන නිෂේධනීයවාදී සහ මතුපිට ඇගයීම්වල සීමා ඉක්මවා ගිය වඩාත් අර්ථවත් ප්රතිචාර සහ විවේචනද ගොඩනැගිය නොහැකිද යන ප්රශ්නයද මතු කළ යුතුව තිබේ. එයට හේතුව ප්රජාතන්ත්රවාදී මහජන සාකච්ඡාව ගැඹුරු කිරීමටත්, රටේ සිදුවන දේශපාලන සාකච්ඡාවල ප්රජාතන්ත්රවාදී ගුණය ශක්තිමත් කිරීමටත්, දායක වීමට එසේ කිරීම අත්යවශ්ය නිසාය. මගේ නිරීක්ෂණය නම්, ප්රජාතන්ත්රවාදී වශයෙන් පරිණත ප්රතිචාරද ගොඩනැගිය හැකිය. අප රටේ බුද්ධි ස්තරවලට එසේ කිරීමට නොහැකි නම්, එය කනගාටුවට කරුණකි.
නව ප්රවේශයකට එළඹුමක්
ජාජබ ආණ්ඩුව පිළිබඳ ඇගයීම් සහ ඇස්තමේන්තු කිරීමේදී, දේශපාලන සාකච්ඡාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදී ප්රතිඵල ශක්තිමත් කළ හැකි ප්රවේශයක් මේ ලිපිය මගින් යෝජනා කිරීමට මා කැමතිය. ඒ යෝජනාවට ආරම්භයක් වශයෙන්, අප සිදු නොකළ යුතු එක් දෙයකට අවධානය යොමු කළ යුතුව තිබේ. එය නම් මීට අවුරුද්දකට පමණ පෙර අප රටේ සිදුවූයේ හුදෙක් අලුත් ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීමක් හෝ එක් පක්ෂයකින් තවත් පක්ෂයකට ආණ්ඩු බලය මාරුවීමක් හෝ පමණක් නොවන්නේය යන කරුණයි. එය අප රටේ දේශපාලන ඉතිහාසයේ වැදගත් පරිවර්තනීය මොහොතක් සංකේතවත් කිරීමකි. එය ලංකාවත්, දකුණු ආසියාවත් හඹා යන ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලව රැල්ලක ආරම්භයක් සලකුණු කළ දේශපාලන සන්ධිස්ථානයක් වූ මොහොතක්ද වේ. අප ජාජබ ආණ්ඩුව ඇගයීමට හෝ විවේචනයට පාත්ර කිරීමේදී මෙම සන්දර්භය අමතක නොකළ යුතුය. ජාජබය යනු දකුණු ආසියාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය ඉදිරියට ගෙන යෑමට දැනට මතු වී සිටින එකම කර්තෘක බලවේගය වන්නේය යන කරුණ අප අවතක්සේරු නොකළ යුතුය.
ඉහත කරුණ පැහැදිලි කරන්නේ නම් මෙසේය. සමකාලීන ලෝකයේ ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවයේ එක් ප්රධාන ප්රවණතාවක් වී තිබෙන්නේ ඒකාධිපතිවාදයේ සිට විවිධ ආකාරවල අධිකාරවාදී පාලන තන්ත්රවල නිර්-ප්රජාතන්ත්රවාදයට එරෙහිව, ප්රජාතන්ත්රවාදය ප්රතිෂ්ඨාපනය කිරීම සඳහා මහජන අරගල විශාල පුරවැසි සහභාගිත්වයක් සහිතව, තරුණ පුරවැසියන්ගේ නායකත්වය යටතේ පුපුරා මතුවීමය. දශක ගණනාවක් තිස්සේ, මර්දනකාරී හා ප්රභූතන්ත්ර යටතේ පැවති දේශපාලන ක්රමය වෙනස් කර, ප්රජාතන්ත්රවාදය සඳහා වූ මහජන අභිලාෂ ප්රකාශයට පත් කළ මෙවැනි මහජන අරගල සාර්ථක වීමට එක් වැදගත් පූර්ව කොන්දේසියක් ඉටුකිරීමට, එම අරගල ඇතිවූ බොහෝ සමාජවලට, විශේෂයෙන් මැද පෙරදිග කලාපයේ, නොහැකි විය. එය නම් මහජන අරගල විසින් පැවැති පාලන තන්ත්ර පෙරලා දැමූ පසුව ඇතිවන දේශපාලන හිදැස සහ හිස් අවකාශය පිරවීමට සමත් වූ නව දේශපාලන බලවේගයක් මතුවීමයි. එවිට සිදුවී තිබෙන්නේ, එක්කෝ විදේශ බලවේගවල මැදිහත්වීම්වලට නැති නම් රට තුළම සිටින අනෙකුත් ප්රතිගාමී බලවේගවලට එම දේශපාලන හිදැසේ අවකාශය පැහැර ගැනීමට අවස්ථාව ලැබීමයි. ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය පරදවා ප්රතිවිප්ලවය ජය ගැනීම එවැනි සෑම අවස්ථාවකම සිදුවී තිබේ.
දකුණු ආසියාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදයේ ප්රහේලිකාව
අප වර්තමාන දකුණු ආසියාවේ නිදසුන ලෙස බලන්නේ නම්, ලංකාවේ හැර, බංග්ලාදේශයේ සහ නේපාලයේ සිදුවෙමින් පවතින්නේ, පුරවැසි අරගලයෙන් පසුව ඇතිවූ දේශපාලන හිදැස පිරවීමට හැකි ප්රජාතන්ත්රවාදී බලවේගයක් මතු නොවීමේ අවිනිශ්චිතතාවකි. බංග්ලාදේශයේ සිසු අරගලයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස අවාමි ලීගයේ අර්ධ-ඒකාධිපති පාලන තන්ත්රය බිඳ වැටිණ. ඉන් ඇතිවූ දේශපාලන හිදැස පිරවීමට තාවකාලික බාරකාර ආණ්ඩුවක් පත් කෙරිණ. භාරකාර ආණ්ඩුවට පැවරී ඇත්තේ පරිපාලන තන්ත්රය බිඳ වැටෙන්නට ඉඩ නොතබා, අලුත් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් පවත්වා ඉන් බලයට පත්වන පක්ෂයට ආණ්ඩු බලය භාරදීමයි. ලබන ජනවාරි මාසයේ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට දැන් භාරකාර ආණ්ඩුව පියවර ගනිමින් සිටී. දැනට තිබෙන වාර්තා අනුව, ජනවාරි මාසයේ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වුවහොත්, එයින් ජය ගැනීමට බොහෝ විට ඉඩ තිබෙන්නේ, බංග්ලාදේශයෙහි අපකීර්තිමත් දේශපාලන ඉතිහාසයක් ඇති, දක්ෂිණාංශික බංග්ලාදේශ ජාතිකවාදී පක්ෂයයි. එය, බංග්ලාදේශයේ පළමුවැනි මිලිටරි ආණ්ඩුව පිහිටුවූ ජෙනරාල් සියා උර් රහ්මාන් විසින් 1970 ගණන්වල අගදී පිහිටුවන ලද දක්ෂිණාංශික සහ ඉස්ලාම්වාදී, නිර්-ප්රජාතන්ත්රවාදී දේශපාලන පක්ෂයකි. එහි නිල නායකත්වය දරන්නේ හිටපු මිලිටරි ආණ්ඩු පාලක සියා උර් රහ්මාන්ගේ භාර්යාව වන බෙගම් ඛලිඩා සියාය. බීඑන්පී ආණ්ඩුවක් යටතේ බංග්ලාදේශයේ සිදුවන්නට ඉඩ තිබෙන නරකම දෙයක් නම් එම ආණ්ඩුව අන්තවාදී-ඉස්ලාම්වාදී පක්ෂයක් වන ජමායිති ඉස්ලාම් පක්ෂය සමග සභාගයක් පිහිටුවීමයි.
බංග්ලාදේශයේ අද පවතින දේශපාලන අනතුර නම් මෙම දක්ෂිණාංශික දේශපාලන බලවේග නැවැත්වීමට සමත් ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදී හෝ වාමාංශික දේශපාලන බලවේගයක් නොතිබීමයි. සිසු අරගලයට නායකත්වය දුන් ශිෂ්ය සංවිධානවලටද, අලුත් දේශපාලන බලවේගයක් ලෙස මතුවීමට තවමත් නොහැකි වී තිබේ. එබැවින් අද බංග්ලාදේශයේ දේශපාලන අවකාශය විවෘත වී තිබෙන්නේ, ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය ආපසු හරවනු ලැබීමේ අනතුරටය.
නේපාලයේ තිබෙන්නේද එම රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදයේ වර්තමාන අවකාශයේ අනාගතය පිළිබඳ බරපතළ අවිනිශ්චිතතාවකි. තරුණ විරෝධතා මැද අගමැති ඔලීගේ ආණ්ඩුවට අස්වන්නට සිදුවිය. එහි දැනට පවතින්නේ තාවකාලික ආණ්ඩුවකි. ඉදිරි මාස කිහිපය අලුත් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් පැවැත්වීමට ඉඩ තිබේ. එහෙත් තරුණ අරගලයේ ප්රජාතන්ත්රවාදී අපේක්ෂා ඉදිරියට ගෙන යා හැකි දේශපාලන පක්ෂයක් එහි නැත. මැතිවරණයකින් ආපසු බලයට එනු ඇත්තේ එළවා දමනු ලැබූ දූෂිත ප්රභූ තන්ත්රයට අයත් දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ සන්ධානයකි. ඒ අතර, කලකට පෙර මහජන අරගල තුළින් බලයෙන් පහකරන ලද රාජාණ්ඩුවාදීන්ද ඉදිරියට එන්නට පටන්ගෙනතිබේ. අලුත් දේශපාලන බලවේගයක් ගොඩ නගාගැනීමට නේපාලයේ අරගකරුවන්ටද නොහැකි වී ඇත.
ලංකාවේ ආශ්චර්යය
ලංකාවේ පුරවැසි අරගලයෙන් පසුව ඇතිවූ දේශපාලන හිදැස පිරවීමට 2024 ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණවලදී ජාතික ජන බලවේගයට හැකිවීම ඇත්ත වශයෙන්ම දේශපාලන ආශ්චර්යයකි. අරගලය විසින් ඇතිකරන ලද දේශපාලන හිදැසට පය තැබීමට දක්ෂිණාංශය සමත් වුවද, එය තාවකාලික එකක් විය. නව අරගලයකින් තොරව 2024දී වසරේ සැප්තැම්බර්-නොවැම්බර් මාස අතර කාලයේදී සාමකාමීව, පාර්ලිමේන්තු මාවතින් සහ මහජන වරමකින් ලංකාවේ දක්ෂිණාංශය බලයෙන් ඉවත් කිරීමට හැකිවීම එම සිදුවීමෙහි ඇති ආශ්චර්යයේ එක් ලක්ෂණයකි. එය ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවීය මොහොතක් වීමට ප්රධාන හේතුව වන්නේ, ප්රභූවාදී පාලක පන්තිය සාමකාමීව බලයෙන් ඉවත් කිරීමත් සමග ලංකාවේ දේශපාලන බලය ප්රභූ පන්තියේ සිට නිර්ප්රභූ දේශපාලන බලවේගයකට සාමකාමීව මාරුවීමයි. දේශපාලන බලයේ පන්ති සංයුතිය වෙනස්වීමයි. මෙම සංසිද්ධිය අඩුවෙන් තක්සේරු කරන දේශපාලන විචාර සහ විග්රහ යනු හිස් ප්රලාප පමණි.
පසුගිය වසර තුළ එන්පීපීය ඉදිරියේ තිබුණු ප්රධාන අභියෝගය වූයේ වසර ගණනාවක් තුළ පාර්ලිමේන්තුවේ කුඩා විරුද්ධ පක්ෂයක්ව සිට, ආණ්ඩුවක් බවට පරිවර්තනය වීමේ අසාමාන්ය වගකීමයි. මෙම තීරණාත්මක පරිවර්තනය තුළදී එන්පීපීයෙහි සාර්ථකවීම්ද අසාර්ථකවීම්ද තිබේ. දේශපාලනය සහ ආණ්ඩුකරණය ගැන මඳ හෝ වැටහීමක් ඇති කාටවත් එය පුදුමයක් නොවේ. ඒ සමගම 2022 පුරවැසි අරගලයේ උරුමය ගැන සවිඤ්ඤාණික කිසිවකු හෝ ජාජබ ආණ්ඩුවේ දුර්වලතා අතිශයෝක්තියට නංවා සන්තෝෂය ලැබීම සිදු නොවිය යුත්තකි. මන්ද යත් ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන සන්ධිස්ථානය තුළ, 2022 අරගලය තුළින් ආරම්භ වූ ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය ඉදිරියට ගෙනයෑමට දායක විය හැක්කේ, දැනට සිදුවන දක්ෂිණාංශික ප්රභූ තන්ත්ර සන්ධානයේ ප්රහාර ඉදිරියේ ජාතික ජන බලවේගයේ ආණ්ඩුව ආරක්ෂා කිරීමෙන් පමණක් වන නිසාය. එය දකුණු ආසියාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදී විප්ලවය සතුරු ප්රහාරවලින් ආරක්ෂා කිරීමේ වගකීමේ කොටසක් ද වේ.
