බුකින් ඩොට් කොම් සඳහා විකල්ප: වේදිකා ආර්ථිකය තේරෙනවාද? රොහාන් සමරජීව

සංචාරක විෂය භාර අමාත්‍යවරයා පවසා ඇත්තේ, බුකින් ඩොට් කොම් (BOOKING.COM ) සඳහා විකල්පයක්, විදේශ ගත ශ්‍රී ලාංකිකයෙකු විසින් රජයේ සහාය ඇතිව සංවර්ධනය කරමින් සිටින බවත්, එමගින් එම වේදිකාවේ ඒකාධිකාරය බිඳ දැමීමට සහ එමඟින් සංචාරක නවාතැන් හිමිකරුවන් විසින් ගෙවනු ලබන කොමිස් මුදල් අඩු කරමින් රජය සඳහා බදු ජනනය කිරීමට හැකි වන බවත් ය. අමාත්‍යවරයාගේ ප්‍රකාශය වේදිකා ක්‍රියා කරන ආකාරය පිළිබඳ අවබෝධයේ දුර්වලතාවක් පෙන්නුම් කරයි. ආර්ථිකය පුරා වේදිකාවල වැඩිවන වැදගත්කම සැලකිල්ලට ගත් විට, බලධාරී තනතුරු දරන සියලු‍ දෙනා වේදිකා ආර්ථිකය නිසි ලෙස තේරුම් ගැනීම අවශ්‍ය වේ.

ජාත්‍යන්තර වේදිකා

ජාත්‍යන්තර වේදිකා යනු ගැනුම්කරුවන් සහ/හෝ විකුණුම්කරුවන් එක් රටකට සීමා නොවන ඒවා වේ. සංචාරක ව්‍යාපාරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, අපට අදාළ වේදිකාවල නවාතැන් සේවා විකුණුම්කරුවෝ ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ථානගතව සිටිති. ගැනුම්කරුවන් ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු ඕනෑ ම තැනකින් පැමිණිය හැකි නමුත්, වඩාත් ම ආකර්ෂෂණීය ගැනුම්කරුවන් වනුයේ අපට වඩා වැඩි මිල දී ගැනීමේ ශක්තියක් ඇති මුදල් මත පදනම්ව මිල දී ගැනීමේ තීරණ ගන්නා මෙරටට පිටතින් පැමිණෙන සංචාරකයනුයි.

සංචාරක ව්‍යාපාරය යනු වෙන්කරවා ගැනීම් (reservation/booking) අතථ්‍ය ලෙස නොහොත් දුරස්ථව කළ හැකි නමුත් මුහුණට මුහුණ ලා නොහොත් සමීපව සපයනු ලබන සේවාවකි. වෙනත් වේදිකාවල දී, ගැනුම්කරු සහ විකුණුම්කරු කිසි විටෙකත් මුහුණට මුහුණ හමුවීමකින් තොරව, සම්පූර්ණ ගනුදෙනුව අතථ්‍ය ලෙස නිම කළ හැකි ය. ෆ්‍රී ලාන්සර් (Freelancer) සහ ෆයිවර් ((Fiverr)) වැනි වේදිකාවල සන්නාම හෝ ලාංඡන නිර්මාණය හෝ පරිවර්තනය වැනි සේවාවන් විකිණිය හැකි ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර් සේවය, අන්තර්ජාලය නොමැති නම් නොපවතින සම්පූර්ණයෙන් ම අතථ්‍ය ආර්ථික ක්‍රියාකාරකමකට උදාහරණයකි.

ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර් සේවය නැගී එන කාලයේ ඒ පිළිබඳ පර්යේෂණයක්, දශකයකට පමණ පෙර, ලර්න්ඒසියා ආයතනය විසින් සිදු කරන ලදි. අපගේ සොයාගැනීම් කෙරෙහි සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති වූ අතර, විදේශයන්හී ෆ්‍රී ලාන්සර්වරුන් සමඟ තරග කිරීමේ දී සහ වැඩ නිම වූ පසු ගෙවීම් ලබා ගැනීමේ දී ඇති වූ දුෂ්කරතා ද එම සොයාගැනීම්වලට ඇතුළත් විය. අපගේ සොයාගැනීම් ෆ්‍රී ලාන්සර්වරුන් සමඟ බෙදා ගන්නා අතරතුර, ගැටලු දෙක ම පහසුවෙන් විසඳා ගත හැකි සහ ඊට අමතරව, කොමිස් මුදල් පිටතට ගලායාම නතර කරන දේශීය වේදිකාවක් අපට තිබිය නොහැක්කේ මන්දැයි ඔවුන්ගෙන් අයෙකු විමසූ බව මගේ මතකයේ ඇත.

ජනප්‍රිය ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර් වේදිකාවලට විකල්පයක් දියත් කිරීමට කිසිදු බාධාවක් නොමැති බව මම කීවෙමි. අභියෝගය වනුයේ සේවා මිල දී ගන්නන් අලු‍ත හැදූ වේදිකාව වෙත රැගෙන ඒම යි. විශේෂයෙන්, ස්ථාපිත වේදිකාවල විවිධ රටවල ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර්වරුන් විශාල සංඛ්‍යාවක් එක රැස්ව සිටීම තුළින් ඔවුන් ප්‍රතිලාභ ලබන විට රටින් පිටත සිටින ගැනුම්කරුවන් නව වේදිකාවකට සම්බන්ධ වීමට ඒත්තු ගැන්වීම දුෂ්කර කාර්යයක් වනු ඇතැයි මම ප්‍රකාශ කළෙමි. ඔබ වැඩක් ලබා දෙන්නේ නම්, ඔබේ අවශ්‍යතා නව, එක් රටකට විශේෂිත වේදිකාවක පළ කරනවාද, නැතහොත් වැඩ සොයන ෆ්‍රී ලාන්සර්වරුන් බොහෝ දෙනෙකු සිටින ස්ථාපිත සන්නමයක් සහිත වේදිකාවකට යනවාදැයි මම විමසුවෙමි. සැපයුම්කරුගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන් පමණක් ගැටලු‍ව දෙස බැලීම වෙනුවට ඉල්ලු‍ම තේරුම් ගැනීම සැමවිට ම වැදගත් වෙයි.

ප්‍රශ්න කරන්නා අපහසුතාවට පත් වීම අවම කිරීමට වෙළඳපල විශේෂ ස්තර  ආමන්ත්‍රණය කරන වේදිකා සඳහා ඇති අවස්ථා ගැන මම කතා කළෙමි. සිංහල හෝ දෙමළ භාෂාවලට හෝ ඉන් අනෙකකට පරිවර්තනය කිරීම වැනි ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට පමණක් කළ හැකි ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර් සේවයක් තිබිය බව කීවෙමි (මෙය යන්ත්‍ර මගින් පරිවර්තනයේ මෑත කාලීන දියුණුවට පෙර ය).

නමුත් මෙම අවස්ථාවල දී පවා, දේශීය වේදිකා භාවිත කිරීමට ගැනුම්කරුවන් පෙළඹවීම තීරණාත්මක වනු ඇතැයි මම කීවෙමි. ගැනුම්කරුවන් විශාල පිරිසක් එක්රැස් වූ පසු, වේදිකාව සාර්ථක වනු ඇත. එසේ වන්නේ නම් ඔන්ලයින් සේවා සපයන දේශීය සැපයුම්කරුවන්ට සහභාගි වීමට හේතු උත්පාදනය වන බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, ජාත්‍යන්තර විකල්පය පවතින නිසා ගැනුම්කරුවන් සහ විකුණුම්කරුවන් යන දෙපාර්ශ්වය ම දේශීය වේදිකාවලට පමණක් සීමා නොවනු ඇත. මිල ගණන් ජාත්‍යන්තර වේදිකාවල මිල ගණන් අනුව සීමා වනු ඇත. අඩු වීමක් දැකිය හැකි වන්නේ බැංකුවලට සහ අනෙකුත් අයට ගෙවිය යුතු කොමිස් මුදල්වල පමණි.

දේශීය වේදිකා

කුලී රථ කර්මාන්තය පරිවර්තනය කර ඇති හුරුපුරුදු ඡසජනඵැල ඹඉැර වැනි ගමන් පහසුකම් යෙදුම් දේශීය වේදිකා සඳහා උදාහරණ වෙයි. බලපත්‍ර ආදි නෛතික බාධක නොමැති වුව ද, අප රටේ අද ඇත්තේ ප්‍රධාන ගමන් පහසුකම් සැපයුම් වේදිකා දෙකක් පමණි.

ගමන් පහසුකම් යෙදුම් පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කර නොමැති නිසා මට ඉතිරිය කියන්නට වන්නේ කතන්දරයක් පදනම් කර ගෙනය. ගමන් පහසුකම් වේදිකාවක් හරහා මා ලබාගත් වාහනයක රියැදුරෙකු වේදිකාව විසින් ලබා ගත් කොමිස් මුදල ගැන පැමිණිලි කිරීමට පටන් ගත්තේය. සේවාවේ ගැනුම්කරු වන මා සහ විකුණුම්කරු වන ඔහු වේදිකාව මගින් සම්බන්ධ වී නොතිබුණේ නම් එම සංවාදය සිදු නොවන බව මම පෙන්වා දුන්නෙමි.

ඔහුගේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන්, වේදිකාව විසින් පිරිනමනු ලබන ආකර්ෂණීයම ක්‍රියාකාරිත්වය වූයේ මා වැනි ගැනුම්කරුවන් එක්රැස් කර දීමයි. මගේ පැත්තෙන්, ආකර්ෂණීය වන්නේ ගමන් පහසුකම් ලබා දීමට කැමති රියැදුරන්ගේ එකතු කර දීමයි. සේවා සැපයීමට කැමැත්තෙන් සිටින රියැදුරන් වැඩියෙන් ම සිටින වේදිකාව මට වඩාත්ම ආකර්ෂණීය වෙයි. හේතුව එමගින් මගේ බලා සිටීමේ කාලය අඩුවීමෙන් මට ලැබෙන වාසියයි.

ගමන් පහසුකම් වේදිකා මගින් නිර්මාණය කරන ලද වෙළඳපොළවල් තරමක් තරගකාරී ය. ගැනුම්කරුවන්ට සහ විකුණුම්කරුවන්ට වේදිකාවකින් පහසුවෙන් ඉවත් විය හැකි ය. රියැදුරන් සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, අවම කොමිස් මුදලක් වැය වන වේදිකාවට සහභාගි වීමට ඔවුන් තෝරා ගත හැකි නමුත්, වේදිකාවක් මගින් එක්රැස් කර ඇති ගැනුම්කරුවන් සංඛ්‍යාව තීරණාත්මක සාධකය වීමට ඉඩ ඇත. මිල සහ විශේෂාංග ඇතුළු බොහෝ සාධක මත පදනම්ව ගැනුම්කරුවන් වේදිකාවක් තෝරා ගැනීමට ඉඩ ඇති නමුත් ප්‍රතිචාර දැක්වීමට කැමති ප්‍රමාණවත් රියැදුරන් සංඛ්‍යාවක් නොමැති නම් එයින් ඔවුන් ඉවත් වීමට ඉඩ ඇත.

වැඩි ම රියැදුරන් සිටින වේදිකාව වැඩි ම මගී පිරිසක් ආකර්ෂණය කර ගනු ඇත. වැඩි ම පිරිසක් ගමන් ඉල්ලන වේදිකාව වැඩි ම රියැදුරන් පිරිසක් ආකර්ෂණය කර ගනු ඇත. මෙම ස්වයං-ශක්තිමත් කිරීමේ ගුණාංගය ජාල බාහිරතාවක්  ලෙස හඳුන් වනු ලබයි. එකිනෙකින් මාරුවීමේ පිරිවැය අඩු වුව ද, මේ හේතුව නිසා මුල් ප්‍රවේශයෙන් ඉවත් වීම දුෂ්කර ය. ඒකාධිකාරයක් නොවේ නම්, මේ හේතුව නිසා ගමන් පහසුකම් සැපයීමේ වේදිකා ද්විත්ව අධිකාරයක් ලෙස පවතිනු ඇත.

තාක්ෂණික වශයෙන්, ගමන් පහසුකම් සේවා සැපයීම යනු රට අභ්‍යන්තර ව්‍යාපාරයකි. සේවාව ඉටු කිරීම සඳහා ගැනුම්කරුවන් සහ විකුණුම්කරුවන් ඔවුනොවුන්ට සමීපව සිටිය යුතු ය. එකම ව්‍යතිරේකය වන්නේ, දේශසීමා තරණය කරන ජංගම දූරකථන භාවිත කරන්නන්ට ලබා දෙන ක්‍රියාකාරිත්වය මෙන් ජාතික වේදිකා මගින් රෝමිං පහසුකම් සඳහා ඉඩ දීම යි. මෙහිදී, ගමන් පහසුකම් සේවය ලබාගන්නා තැනැත්තා, ගෙවීම් ක්‍රමය ලෙස ක්‍රෙඩිට්/ඩෙබිට් කාඩ්පතක් භාවිත කරමින් දේශීය වේදිකාවක ලියාපදිංචි වී සිටිනු ඇත. ඔහුගේ ජංගම දූරකථනයේ ඇති යෙදුම විදේශ රටක රිය සැපයුම් සේවා වේදිකාවක් මගින් පිළිගෙන තිබේ නම්, නව යෙදුමක් බාගත කරගෙන ලියාපදිංචි වීමට අවශ්‍ය නොවේ. මව් රටේ බැංකුවෙන් ගෙවීමේ පදනම මත ගමන් පහසුකම ලබා ගත හැක.

ඇමතිවරයාගේ සැලැස්මේ පලු‍ද්ද

ලාංකිකයන් සංචාරක ව්‍යාපාරය ගැන කතා කරන විට, එයින් අදහස් කරන්නේ විදේශිකයන්ට සේවා සැපයීම යි. ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් සංචාරක ව්‍යාපාරය ප්‍රවර්ධනය කරන්නේ එමගින් විදේශ විනිමය ජනනය කරන බැවිනි. මෙහි දී, සමානකම ඇත්තේ ඔන්ලයින් ෆ්‍රී ලාන්සර් සේවා සැපයීමේ ක්‍රමයටය. එහි දී ක්‍රය ශක්තිය වැඩිපුර ඇති ගැනුම්කරුවන් ලංකාවෙන් පිටත සිටින අතර විකුණුම්කරුවන් සිටින්නේ ලංකාව ඇතුළත ය. සංචාරක සේවා සඳහා වඩාත් වැඩි විභවයක් ඇති ගැනුම්කරුවන් සිටින වේදිකාව එම සේවාවන්හි විකුණුම්කරුවන්ට වඩාත් ම වටිනා වේදිකාව වෙයි.

අමාත්‍යවරයා සමඟ වැඩ කරන බි්‍රස්බේන්හි පදිංචි වේදිකා සංවර්ධකයා මුහුණ දෙන අභියෝගය වන්නේ වේදිකාව නිර්මාණය කිරීම නොවේ. එයට ලංකාවෙන් පිටත සංචාරක සේවා ලබා ගැනීමට කැමති ගැනුම්කරුවන් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් රට රටවලින් ආකර්ෂණය කර ගැනීම යි. එය කළ හැකි නම්, ශ්‍රී ලාංකික හෝටල්, විලා සහ ආගන්තුක නිවාස වේදිකාවට කැමැත්තෙන් සහභාගි වනු ඇත. ඇමතිතුමා මැදිහත් වීම අවශ්‍ය නොවේ. ප්‍රමාණවත් ගැනුම්කරුවන් පිරිසක් ඒකරාශිවී සිටී නම් වේදිකාව ලංකාවට පමණක් සීමා විය යුතු නැත. තනි රටක් සඳහා නවාතැන් පහසුකම් වෙන්කරවා ගැනීමේ යෙදුමක් සංවර්ධනය කිරීම මෝඩකමකි.

නමුත්, සැලකිය යුතු ගැනුම්කරුවන් පිරිසක් ආකර්ෂණය කර ගැනීම දුෂ්කර කාර්යයකි. සංවර්ධකයා අමාත්‍යවරයා ආමන්ත්‍රණය කරන්නට ඇත්තේ දැනට ප්‍රමුඛතම තත්වයේ සිටින හෝටල් වෙන්කරවා ගැනීමේ වේදිකා තහනම් කිරීමට නොවේ නම්, ඒවා අඩපණ කිරීමට රාජ්‍ය බලය උපයෝගී කර ගැනීමට ඔහුට අවශ්‍ය නිසා ය. වත්මන් ආණ්ඩුවේ ආරක්ෂණවාදී ළැදියාව නිසා එය සිදුවීමට ඉඩ ඇත.

එහි ප්‍රතිඵලය වනුයේ බුකින් ඩොට් කොම් (සහ ඒ හා සමාන වේදිකා, බොහෝ දුරට එකම හෝල්ඩින් සමාගමට අයත්) හරහා සංචාරකයින්ගේ පැමිණීම ඇණහිටීම යි. පෙර කල මෙන් ලොකු හෝටල්වලට සංචාරක මෙහෙයුම්කරුවන් මත යැපීමට සිදුවනු ඇත. කුඩා පරිමාණ නවාතැන් සපයන්නන්ට දේශීය සංචාරක ව්‍යාපාරයට යොමු විය නොහැකි වුවහොත්, ව්‍යාපාරයෙන් ඉවත්වීමට සිදුවනු ඇත. ආර්ථිකයට විය හැකි බලපෑම දරුණු ය.

බදු ගැටලු‍වට විසඳුමක් සපයන එකතු කළ අගය මත බදු පනත (2025 අංක 4) පිළිබඳව අමාත්‍යවරයා දැනුවත් නැති බව පෙනේ. සංචාරක කර්මාන්තයට බරපතළ හානි සිදු කරන ආරක්ෂණවාදීන්ගේ ආයාචනාවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට වෙනුවට ඔහු කළ යුත්තේ එම පනතේ විධිවිධාන ක්‍රියාත්මක කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමයි.