ව්යසනයක් කොතරම් හානි ඇතිකළද, ඒ වනාහි රටේ ඉදිරිය ගැන නැවත හිතාබලන්නට වැසියන් පොළඹවනසුලු අවස්ථාවකි. එවැනි අවස්ථාවකදී සාමාන්ය පිළිගැනීම වන්නේ, සියලු දෙනා එක්ව විසඳුම් සෙවීම, කටයුතු කිරීම අවශ්ය බවයි. වෙනත් විදියකින් කියනවා නම්, ව්යසනයක් යනු, පක්ෂ, ආගම්, ජාති ආදි ලෙස බෙදී සිටින පුරවැසියන් එකට එකතු කරන අවස්ථාවකි. ව්යසනයේ තරම අනුව මේ එක්ව කටයුතු කිරීමේ අවශ්යතාව වැඩිවෙයි.
ලංකාව මෑත කාලයේ එවැනි අවස්ථාවලට මුහුණ දී තිබේ. 2004දී සුනාමි ව්යසනය ඉන් එකකි. 2021-22 කාලයේදී කොවිඩ් ව්යසනය තවත් එකකි. සුනාමි ව්යසනය බලපෑවේ රටේ එක් පැත්තකට පමණක් වුණත්, එයින් ඇතිකරන ලද හානිය අතිවිශාලය. කොවිඩ් ව්යසනය මුළු රටටම බලපෑවේය.
අප මෙහිදී කතාකළ යුතු වැදගත් දෙයක් වනුයේ ව්යසනයකට මුහුණ දිය යුත්තේ කෙසේද යන්නයි. ව්යසනයන් ගැන පෙර දැක්ම, සූදානම්වීම හා ව්යසනය කළමනාකරණය, පසු-ව්යසන කළමනාකරණය ආදිය මූලික වශයෙන්ම ආණ්ඩුවේ වගකීමකි. එහෙත් ව්යසනයේ පරිමාව පුළුල් වන්නට වන්නට, එවැනි බරපතළ වගකීමක් දරන්නට ආණ්ඩුවට තනියෙන් නොහැකිය. තමන්ට තනිව මුහුණ දෙන්නට බැරි බව දැනගෙන, රටක් හැටියට ඊට මුහුණ දීම සඳහා එකතු වන ලෙස, ආණ්ඩුවේ නොවන පක්ෂවලට හා පාර්ශ්වවලට මෙන්ම වෙනත් ක්රියාකාරිකයන්ටද ආරාධනා කිරීම ආණ්ඩුවේ වගකීමකි. එය ආණ්ඩුවේ නොහැකියාව ප්රකාශ වීමක් නොවේ.
එහෙත් දිට්වා ව්යසනයට හා පසු ව්යසන තත්වයන්ට තනිවම මුහුණ දිය හැකියැයි ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව විශ්වාස කරන බව පෙනේ. ඒ නිසා විපක්ෂය මේ ක්රියාදාමයට එකතු කර ගැනීමට අදහසක් හෝ වැඩපිළිවෙළක් ආණ්ඩුවට නැත.
ඕනෑම ව්යසනයකට පසු, එක්ව කටයුතු නොකිරීමට ලංකාවේ ආණ්ඩු පක්ෂ හා විරුද්ධ පක්ෂ ස්ථිර අධිෂ්ඨානයක සිටිනවාදැයි සිතෙන්නේ පසුගිය ව්යසනකාරී අත්දැකීම්වලිනි. සුනාමි ව්යසනයෙන් පසු ඇතිවූ තත්වය ඊට නිදසුන් සපයයි. 2004 වසරේ දෙසැම්බර් 26 වැනිදා ඇතිවූ සුනාමි රළවලින් පසුව, ආණ්ඩුව හා රටේ සියලුම පක්ෂවලට එක්ව කටයුතු කරන්නැයි විශාල බලපෑමක් සමාජයෙන් එල්ල විය. එහි ප්රතිඵලයක් හැටියට ජනාධිපති චන්ද්රිකා කුමාරතුංගගේ ප්රධානත්වයෙන් එවකට ආණ්ඩු පක්ෂයේ හා විපක්ෂයේ සියලුම පාහේ නායකයෝ එක්ව කටයුතු කිරීමට එකඟ වූහ. එහි සංකේතයක් ලෙස සුනාමියට දින හතක් පිරුණු දා, සියලු පක්ෂවල නායකයන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් සමරු රැස්වීමක්ද පැවැත්විණි. ජවිපෙ එවකට සිටියේ ආණ්ඩුවේය. ඇමති පදවි 4ක් ඔවුන්ට තිබිණ. සුනාමියෙන් පසුස ජවිපෙ රතු තරුව මහපොළවට බැස වැඩ කළේය. ඒ, (තමන්ද සිටි) චන්ද්රිකා ආණ්ඩුවට ඔලොක්කුවටය. කොහොමටත් ටික කාලයකින් තත්වය වෙනස් විය. උතුරු නැගෙනහිරට සුනාමි සහන මණ්ඩලයක් (පී-ටොම්ස්) ඇතිකිරීමට චන්ද්රිකා කුමාරතුංග ආණ්ඩුව ගෙන ආ යෝජනාවට විරුද්ධව, එකට වැඩ කළ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ 2005 ජුනි 16 දින ආණ්ඩුවෙන් ඉවත්විය. එක්ව කටයුතු කිරීමේ අවස්ථාව නැතිවිය.
සුනාමිය පදනම් කරගෙන, ව්යසනයකදී රට හැසිරිය යුතු අන්දම පෙන්වන ඉතාම වැදගත් නීතියක් සුනාමියෙන් වසරකට පසු, 2005දී සම්මත විය. එය 2005 අංක 13 දරන ව්යසන කළමනාකරණ පනතයි. එම පනත කියවන ඕනෑම අයකුට, ව්යසනයකදී රටේ සියලුම පාර්ශ්ව එකට එකතු කරන ආකෘතියක් එහි තිබෙන බව පෙනෙනු ඇත. එපමණක් නොවේ, ව්යසනයකදී අවශ්ය සියලුම කටයුතු කිරීමට අවශ්ය සියලු විධිවිධානද මේ පනතේ තිබේ.
ව්යසනයක් ඇති වූ විට හෝ එවැන්නක් අත්යාසන්න වන විට, ‘ව්යසන කාලයක්’ ප්රකාශයට පත්කිරීමට ජනාධිපතිට හැකිය. එය තනි කැමැත්තෙන් හෝ ජාතික සභාවේ නියමයෙන්, මාස 2ක් සඳහා ජනාධිපතිට කළ හැකිය. එය, මහජන ආරක්ෂක ආඥා පනත යටතේ ‘හදිසි අවස්ථාව’ක් ප්රකාශ කිරීමට ජනාධිපතිට ලැබෙන බලයට සමානය. ‘ව්යසන කාලය’කදී, ඊට මුහුණ දීමට අවශ්ය වන සියලු දේ කිරීමට පරම බලය ලැබෙන්නේ මේ පනත යටතේ පිහිටුවන ව්යසන කළමනාකරණ ජාතික සභාවටයි.
පනතෙන් කියන්නේ, රටේ ව්යසන කළමනාකරණය සඳහා වූ ජාතික සභාවක් තිබිය යුතු බවය. එහි සභාපති ජනාධිපතිය. උපසභාපති අගමැතිය. විපක්ෂ නායකද එහි සාමාජිකයෙකි. ඊට අමතරව සභාවේ පුළුල් සහභාගිත්වය මෙසේය; පහත විෂය භාර ඇමතිවරු නිල බලයෙන්- සමාජ සුභසාධන, පුනරුත්ථාපන හා ප්රතිසංස්කරණ, පරිසරය, ස්වදේශ කටයුතු, සෞඛ්ය, විද්යා හා තාක්ෂණ, නිවාස, වෙරළ සංරක්ෂණ, වාරිමාර්ග, විදුලිබලය, ආරක්ෂක කටයුතු, පොලිසිය, මුදල්, ඉඩම්, ධීවර හා ජලජ සම්පත්, විදේශ කටයුතු, ජල සම්පාදන, මහාමාර්ග, නාගරික සංවර්ධන, අධ්යාපනය. ඊට අමතරව පළාත් නවයෙහි ප්රධාන ඇමතිවරු (ඔවුන් නොමැතිනම් ආණ්ඩුකාරවරු), විපක්ෂ නායක විමසා කථානායක විසින් තෝරාගන්නා පාර්ලිමේන්තුවේ විපක්ෂ මන්ත්රීවරුන් පස්දෙනක්, අවශ්ය නම්, අවශ්ය කාලයකට වෙනත් යම් විෂයක් භාර ඇමති කෙනක්.
ජාතික සභාවේ මේ සංයුතිය, ආණ්ඩුව, විපක්ෂය, පළාත් සභා ආදි, බරපතළ අවස්ථාවකට රටක් හැටියට මුහුණ දීමට අවශ්ය වන සියලු අය ඇතුළත් වන සාමූහික ආකෘතියක් නිර්මාණය කරයි. එවිට ව්යසන කළමනාකරණය හුදු ආණ්ඩුවේ වැඩක් පමණක් බවට පත් නොවේ.
ව්යසන හා හදිසි අවස්ථා සඳහා සූදානම්වීම, අනතුරු වැළැක්වීම, ව්යසන වැළැක්වීම, ව්යසන ලිහිල් කිරීම පිණිස ජාතික ප්රතිපත්තියක් හැදීම, ජාතික ව්යසන කළමනාකරණ සැලැස්මක් හැදීම, ජාතික හදිසි අවස්ථා මෙහෙයුම් සැලැස්මක් සූදානම් කිරීම, තාක්ෂණික උපදේශක කමිටුවක් පත්කිරීම, රාජ්ය නොවන සංවිධානවල සහාය ලබාගැනීම යනාදිය ජාතික සභාවේ කාර්ය හැටියට කෙටියෙන් දැක්විය හැකි දේය.
ඊට අමතර වැදගත් කාරණය නම්, මේ ජාතික සභාවට, ව්යසන කළමනාකරණ මධ්යස්ථානයක් (ඩීඑම්සී) පිහිටුවන්නට බලය තිබීමයි. ඊට ජාතික සභාව විසින් පත්කෙරෙන අධ්යක්ෂ ජෙනරාල්වරයෙක් සිටියි. සභාවේ තීන්දු තීරණ ක්රියාත්මක කරන බලධාරියා මේ අධ්යක්ෂ ජෙනරාල්වරයායි.
සභාවටම අරමුදලක් තිබිය යුතු අතර, ආරම්භය ඒකාබද්ධ අරමුදලින් ලැබෙන මුදලින් කළ හැකිය. ඉන්පසු අවශ්ය අරමුදල් රැස්කිරීම ජාතික සභාවේ කාර්යයයි.
දිට්වා සුළි කුණාටුවෙන් පසු, ‘ජාතික සභාව’ පළමුවරට රැස්වුණේ නොවැම්බර් 27 වැනිදා රෑ බව ජනාධිපති මාධ්ය අංශය කියයි. එහෙත් එහි ඡායාරූප දකින කෙනෙකුට පැහැදිලි වන්නේ, සාමාජිකයන් ලෙස පනතෙන් නියම කර ඇති පුද්ගලයන් එහි නැති බවයි. එනිසා එය හැබෑ ජාතික සභාවද?
ජාජබ ආණ්ඩුව හා ව්යසන කළමනාකරණ අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් ගැන සිත්ගන්නාසුලු කතාවක්ද තිබේ.
ජාජබ ආණ්ඩුව පත්වුණු වහාම, ව්යසන කළමනාකරණ අධ්යක්ෂ ජෙනරාල්කමට පත්වන්නට, ජාජබ ත්රිවිධ හමුදා සාමූහිකය තුළ වැඩ කළ හිටපු හමුදා නිලධාරියකුට වුවමනා විය. ආරක්ෂක නියෝජ්ය ඇමති අරුණ ජයසේකරටද ඔහු එම තනතුරට කෙසේ හෝ පත්කරගැනීමට අවශ්ය විය. ඒ වන විට රනිල් වික්රමසිංහ ජනාධිපතිගේ ආණ්ඩුවෙන් පත්කරන ලද හිටපු හමුදා නිලධාරියෙක් අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරේ සිටියේය. ඔහුගේ වසරක කොන්ත්රාත්තුව අවසන් වන්ට නියමිතව තිබුණේ 2025 මාර්තු මාසයේය. එහෙත් අරුණ ජයසේකරටත්, ත්රිවිධ හමුදා සාමූහිකයේ හිටපු හමුදා නිලධාරියාටත් තනතුර ඉක්මනින් ලබාගැනීමට වුවමනා විය. ජනාධිපතිවරයාද ඒ බලපෑමට යටත්වී 2024 දෙසැම්බරයේ සිට එම නිලධාරියා අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරට පත්කිරීම ගැසට් කරන්නටද සූදානම් විය. තදියම් වූ මේ පුද්ගලයා, පරණ අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරේ සිටියදීම, ‘මං තමයි අලුත් එක්කෙනා’ යැයි කියමින් මධ්යස්ථානයේ රැස්වීම්වලට පවා සහභාගි වන තරමට තත්වය හදිසි හා ලජ්ජා නැති එකක් විය. එහෙත් ඒ වන විට තනතුරේ සිටි නිලධාරියා, වසරක කාලය තුළ ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක පැවැත්වුණු පුහුණුවීම් හා සම්මන්ත්රණ රාශියකට සහභාගි වී විශාල අත්දැකීම් ප්රමාණයක් ලබා සිටියෙකි. ඊට වැයකෙරුණේ මහජන මුදල්ය. ජාජබ දේශපාලන පත්වීම් නොකළා නම්, අද වන විටත් අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරේ තබාගත යුතුව තිබුණේ ඒ පරණ නිලධාරියාවමය. මහජන මුදල් වැයකරමින් ඔහු ලබාගත් දැනුම හා පුහුණුව රටට පලදායක වන්නේ එවිටය. කෙසේ වෙතත්, එම නිලධාරියාට අවසාන වශයෙන් කොන්ත්රාත් කාලය අවසන් වන තුරුවත් තනතුරේ සිටින්නට හැකිවිය.
මේ කතාව කිවේ, අද වන විට ඉතාම වැදගත් තනතුරක් හැටියට කැපීපෙනෙන අධ්යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරට, ජාජබ ආණ්ඩුව යටතේත් (අනෙක් ආණ්ඩුවලින් මෙන්ම) පුද්ගලයන් පත්කෙරුණේ කොහොමද යන්න පෙන්වා දීමටය.
2004 සුනාමි ව්යසනයේ සිට පත්වුණු හැම ආණ්ඩුවක්ම පාහේ කැබිනට් මණ්ඩලය තුළ හෝ ඊට පිටින් ආපදා කළමනාකරණ ඇමතිවරයකු පත්කළේය. සාමාන්යයෙන් වසරක් පාසා සිදුවන ජලගැලීම්, නායයෑම් වැනි සුලබ ස්වාභාවික ව්යසන සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීම පැවරුණේ මේ අමාත්යාංශයටයි.
වර්තමානයේ ආපදා කළමනාකරණ විෂය භාර ඇමතිවරයා ජනාධිපති අනුර දිසානායකය. මීට පෙර ගෝඨාභය රාජපක්ෂද, රනිල් වික5මසිංහද ආපදා කළමනාකරණ විසසය තමන්ගේ භාරයෝ තබාගත්තෝය.
එහෙත්, 2021-22 කෝවිඩ් සමයේ, මේ ව්යසසන කළමනාකරණ ජාතික සභාව පිහිටුවන්නට ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා වුවමනාවෙන්ම මගහැරියේය. ඒ, වසංගතයට සාමූහිකව මුහුණ දීම සඳහා ජාතික සභාව පිහිටුවන්නට යැයි දසතින් ඉල්ලීම් තිබෙද්දීය.
මේ පනත යටතේ ආණ්ඩුව කටයුතු කරනවා නම්, හදිසසි නිතිය පනවන්නට ඕනෑ වෙන්නේ නැත. මේ පනත යටතේ හදිසිස නීතියෙන් කළයුතු හැම දෙයක්ම කිරිමට ජනාධිපතිටත්, ජාතික සබාවටත්, වයසන කළමනාකරන මධයස්ථානයටත් හැකි වන නිසාය. එය කළා නම්, හදිසිස නිතිය පනවා, ආපදාව කළමනාකරඏණයට මිස අන් කිසිම දෙයකට හදිසි නීතිය යොදා නොගන්නා බවට පොරොන්දු වන්නට ජනාධිපතිට සිදුවන්නේ නැත. සුනිල් වටගල ඇමතිවරයාට හදිසි නීතිය මිනිසුන් බය කරන නීතියක් හැටියට මවා පෙන්වන්නට සිදුවන්නේද නැත.
