වර්තමාන ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව අසාමාන්‍ය දේශපාලන අත්දැකීමක් විඳිමින් සිටින බව ඉතා පැහැදිලිය. එය නම්, පසමිතුරු බලවේග වැඩිවීමයි. එම පසමිතුරු බලවේග අතර ප්‍රධාන කණ්ඩායම් පහක් සිටින බව පෙනේ. පාර්ලිමේන්තුවේ විපක්ෂය සහ පාර්ලිමේන්තුවට එන්නට බැරිවී තිබෙන විපක්ෂය, පළමු කණ්ඩායමයි. අල්ලස් ගැනීම, රාජ්‍ය මුදල් අවභාවිත කිරීම සහ දූෂණය යන චෝදනා මත අත්අඩංගුවට ගැනෙන, නඩු පැවරෙන, රිමාන්ඩ්භාරයට පත්වෙන, සමහර විට ඉදිරි කාලයේදී අධිකරණයෙන් දඬුවම් ලැබීමට ඉඩ තිබෙන, දේශපාලනඥයන්, නිලධාරීන් සහ ව්‍යාපාරිකයන්ද, ඔවුන්ගේ නෑදෑ හිතමිතුරන් සහ ඔවුන් අයත් දේශපාලන පක්ෂද දෙවැනි කණ්ඩායමයි.
තෙවැනි පසමිතුරු කණ්ඩායම නම්, දේශීය මෙන්ම ජාත්‍යන්තර අපරාධ ජාලයන්ට සම්බන්ධ ජාත්‍යන්තර ව්‍යවසායකයන් වී තිබෙන හොර මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරමට සම්බන්ධ විවිධ ප්‍රමාණවල ව්‍යාපාරික පන්තියයි. සතරවැන්න, කළු සල්ලි සුදු කිරීම, රජයේ කොන්ත්‍රාත් සහ ආනයන අපනයන වෙළඳාමේ සිට මිනිමැරීමේ කොන්ත්‍රාත් ව්‍යාපාරය දක්වා කරන ප්‍රබල අනීතික කළු ආර්ථිකය මෙහෙයවන ‘කළු’ ව්‍යාපාරික පන්තියයි.
මෙම බලසම්පන්න සතුරන් බියට පත්වීමේ ප්‍රතිඵලය ඇතිකරන රාජ්‍යය, ආර්ථිකය, සමාජය හා දේශපාලනය ‘පිරිසිදු’ කිරීමේ මෙහෙයුමක යෙදී සිටින ජාජබ ආණ්ඩුව, තමන්ගේ අතට ලබාගෙන තිබෙන්නේ අනතුරු සහ අවදානම් සහිත බරපතළ කාර්යයකි. ලංකාවේ මේ දක්වා කිසිදු ආණ්ඩුවක් හෝ දේශපාලන පක්ෂයක් මේ තරම් විශාල අවදානම් සහිත ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට ඉදිරිපත් වී නැති.
පැරණි පාලක පන්තිය
ආණ්ඩුවට නිරන්තර තර්ජනයක් විය හැකි පස්වැනි කඳවුරක්ද තිබෙන බව අමතක කළ යුතු නොවේ. එය නම් 2024 අගදී සිදුවූ දේශපාලන වෙනස විසින් දේශපාලන බලයෙන් ඉවත් කරන ලද මෙන්ම දේශපාලන බලය ලබාගැනීමේ අරමුණ ඉටු නොවීමෙන්, දේශපාලන බලයද ඒ සඳහා වූ අභිලාෂයද අහිමිවූ පැරණි පාලක පන්තියයි. 1789 ප්‍රංශ විප්ලවය ආශ්‍රිතව, ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂාවටද එකතු වූ ්බසජසැබ රුටසපැ (අන්ෂියෝ රෙෂීම්) යන පදයෙන් හඳුන්වන ‘පැරණි ක්‍රමයේ’ භාරකාරයන් යැයි හැඳින්විය හැක්කේ එම සාම්ප්‍රදායික ප්‍රභූ තන්ත්‍රයයි. තමන් අයත් දේශපාලන සහ සමාජ පන්තියට ආණ්ඩු බලය අහිමිවීම පමණක් නොව, එම අහිමිවීම වර්තමාන ආණ්ඩුවේ පස් අවුරුදු ධුර කාලයද ඉක්මවා යන යථාර්ථයක් වීමේ හැකියාව ඉදිරියේ, එම පන්තියත්, එහි මිතුරු බලවේගත් කලබලයට හා ත්‍රාසයට පත්වනු ඇත. ලංකාවේ වර්තමාන අවධිය තුළ සිදුවෙමින් පවතින දේශපාලන පරිවර්තනයේ ඓතිහාසික සහ පංති ගතිකත්වයන් පිළිබඳව පරීක්ෂාවෙන් සිටින අයට නම්, මෙම තත්වය අලුත් ප්‍රවෘත්තියක් නොවේ.
2024 පරිවර්තනයට තරමක් හෝ ආසන්න දේශපාලන සන්ධානයක් වූ මහජන එක්සත් පෙරමුණු ආණ්ඩුව බලයේ සිටි 1956-59 වසරවල ලේක්හවුසිය පළ කළ ඉංග්‍රීසි සහ සිංහල පුවත්පත්ද, ටයිම්ස් සමාගම පළකළ ඉංග්‍රීසි පුවත්පත්ද කියවන විට, එම සන්ධානයේ සිටි වාමාංශික කොටස්ද, බණ්ඩාරනායක අගමැතිවරයාද දක්ෂිණාංශයෙන් ලැබුණු වෛරී ප්‍රතිචාර සහ ජාජබ ආණ්ඩුවේ නායකත්වය වර්තමානයේ ලබන වෛරී ප්‍රකාශන අතර සමානත්වයක් දැකිය හැකිය. ‘පැරණි ක්‍රමයේ’ දක්ෂිණාංශික භාරකරුවන් වේදිකාව අතහැර යන්නේ ස්වේච්ඡාවෙන් හෝ සාමකාමීව නොවේ. පැරණි ආණ්ඩුවකට සම්බන්ධව සිටි පැරණි පාලක පන්තියේ සාමාජිකයකු අල්ලස් කොමිසම විසින් අත්අඩංගුවට ගනු ලබන සෑම මොහොතකම සිදුවනු ඇත්තේ පැරණි ක්‍රමයේ හිමිකරුවන්ගේ අනාරක්ෂිතභාවයත්, අලුත් පාලන තන්ත්‍රය පිළිබඳ කෝපයත්, වෛරයත් තියුණු වීමයි. ආණ්ඩුවේ දූෂණ විරෝධී සහ මත්ද්‍රව්‍ය ව්‍යාපාර විරෝධී සටන පන්ති යුද්ධයක ස්වරූපය ගෙන ඇත්තේ එබැවිනි.
මෙවැනි පසුතලයක් තුළ මාලිමා ලකුණට සහ එන්පීපීයට ඡන්දය දිනීමට වැඩ කළ, ඡන්දය දුන් සහ දේශපාලන වශයෙන් හිතවත් සමහර දෙනා සහ කණ්ඩායම්ද පසුගිය මාස කිහිපය තුළ මතු කරන ප්‍රශ්න කිහිපයක් තිබේ. එය නම්, ‘සතුරන් වැඩිවෙද්දී ඇයි ආණ්ඩුව මිතුරන් ගැන නොතකන්නේ? අමතක කරන්නේ? දේශපාලන වශයෙන් ඇයි අපි සමග සම්බන්ධතා ඇතිකර නොගන්නේ? විශ්වාසය නොතබන්නේ? අපිට මේ ආණ්ඩුවත් සලකන්නේ ඡන්දදායකයන් ලෙසින් පමණක්ද?’ මෙවැනි ප්‍රශ්න නගන්නේ දේශපාලන වශයෙන් පරිණත, ඒ නිසාම ජාජබයට වැඩ කළ වාමාංශික, ප්‍රගතිශීලී පුරවැසියන්ය. දේශපාලන වශයන් පරිණත, ජාජබයේ හෝ ජවිපෙ සාමාජිකයන් නොවූ ඡන්දදායකයන්ය.
මීට අමතරව, මීට සමාන ප්‍රශ්නයක් නගන ආණ්ඩුවට හිතවත් තවත් පිරිස්ද සිටිති. ඒ මාලිමාවට ඡන්දය දුන්නත් නැතත්, ආණ්ඩුවේ සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ පියවර ගැන සතුටු වන, ඒවාට සහයෝගය දෙන, ආණ්ඩුව සමග එම ප්‍රතිසංස්කරණ ඉදිරියට ගෙනයාම සඳහා සහයෝගයෙන් වැඩ කිරීමට කැමති පිරිස්ය. සිවිල් සමාජ සහ වෘත්තීය සංවිධාන, මෙන්ම එම ප්‍රතිසංස්කරණ ක්ෂේත්‍ර පිළිබඳ දැනුමක් සහ පළපුරුද්දක් ඇති උගත්තු, වෘත්තිකයෝ සහ සමහර විට විශේෂඥයෝ ඒ අතර සිටිති.
කණස්සල්ල
මේ ‘කණස්සල්ල’ පළවීම් පසුගිය මාස, සති කිහිපය තුළත්, මේ දිනවලත් ප්‍රකාශ වී තිබේ. එයට ආසන්න හේතුව, ඉතා වැදගත් ප්‍රතිසංස්කරණ පියවර තුනක් සම්බන්ධයෙන් ආණ්ඩුවට එරෙහිව එල්ලවූ ‘මහජන’ විරෝධයක් යැයි අර්ථකථනය කරන ලද, සමහර මතවාදී කණ්ඩායම්වල විරෝධය මැද්දේ ආණ්ඩුව සිදුකළ ආපස්සට යෑමයි. අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා සාකල්‍යවාදී ඉදිරි දැක්මක් හා යෝජනාවලියක් රහිතව, විෂයමාලා ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා යාම එයින් පළමුවැන්නයි. දෙවැන්නද, අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රයටම අයත් එකකි. එනම් පාසල් දරුවන්ට කුරිරු සහ නින්දාකාරී හිංසනය නීති විරෝධී කිරීමේ යෝජනාව විරෝධතා නොතකා ඉදිරියට ගෙනයාමේ අධිෂ්ඨානය නොතිබීමයි. පාසල් අධ්‍යාපනයට ලිංගික අධ්‍යාපනය හඳුන්වා දීමේ යෝජනාව සම්බන්ධයෙන්ද ආණ්ඩුව දක්වන්නේ නොසැලෙන අධිෂ්ඨානයක් නොවේ. සමරිසි ප්‍රජාවගේ සමාන මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ කරුණෙහිදී ද ආණ්ඩුව දක්වා තිබෙන්නේ ස්ථිරසාර කැපකිරීමක් නොවේ. ආණ්ඩුවට සහයෝගය දෙන, සහ ආණ්ඩුවේ ‘පරිවර්තනීය න්‍යාය පත්‍රය’ අඛණ්ඩව ඉදිරියට ගෙනයෑම අපේක්ෂා කරන ‘මිතුරු කොටස්වල’ කණස්සල්ලට තුඩුදී තිබෙන ප්‍රධාන සාධකයක් වන්නේ ආණ්ඩුව ආරම්භයේදී දැක්වූ දේශපාලන අධිෂ්ඨානය දැන් දුර්වල වෙමින් යන්නේද යන සැකයයි.
ජාජබ මැතිවරණ ප්‍රකාශනයේත්, මැතිවරණ ව්‍යාපාරයේත් ගැබ්වී තිබුණ ‘ක්‍රම වෙනසක්’ නැතහොත් ‘ක්‍රම පරිවර්තනයක්’ පිළිබඳ සමාජ අපේක්ෂාව පෝෂණය කර පවත්වා ගැනීම, ආණ්ඩුවේ සාර්ථකත්වය සහතික කිරීමේ පූර්ව කොන්දේසියකි. පවත්නා ‘ක්‍රමයක්’, නැතහොත් එම ‘ක්‍රමයේ’ විවිධ අංශ සහ පැති වෙනසකට හෝ පරිවර්තනයකට භාජනය කරන විට, එම පැරණි ක්‍රමයෙන් වාසි සහ ප්‍රතිලාභ ලැබූ, එමෙන්ම එයට කාලයක් තිස්සේ හැඩගැසී සිටි පුද්ගල සහ සමාජ කොටස්, වෙනසකට එරෙහි වීම අමුතු දෙයක් නොවේ. එහෙත් ආණ්ඩුව එවැනි විරෝධතා ඉදිරියේ උපායමාර්ගික වශයෙන් පියවරක් පස්සට ගත්තත්, විවේචකයන්ද, හිතවතුන්ද එය දකින්නේ ආණ්ඩුවේ දුර්වලකමක් ලෙසය. විශේෂයෙන් හිතවතුන්ට එය පෙනෙන්නේ, ආණ්ඩුවේ දේශපාලන අධිෂ්ඨානය සහ කැපවීම සෙළවීමක් ලෙසය. ජාජබ ආණ්ඩුව සහ එහි නායකත්වය මෙම ප්‍රතිචාර දෙකම ගැන සංවේදී විය යුතු වේ.
ආණ්ඩුවේ මිතුරන්ගේ කණස්සල්ල තියුණු කර ඇති තවත් සාධකයක් තිබේ. එය නම්, ආණ්ඩුවට දැනට එල්ල වන විරෝධය පැන නැග තිබෙන්නේ ලංකාවේ සමාජයේත්, සංස්කෘතියේත්, දේශපාලනයේත් බෙහෙවින් පසුගාමී සහ ‘ප්‍රතිගාමී’ යන ලේබලයටද සුදුසුකම් ලබන කණ්ඩායම් සහ පුද්ගලයන් වෙතින් වීමයි. එයටම සම්බන්ධ තවත් කරුණක් තිබේ. එය නම්, තමන්ගේ පියවරක් පස්සට ගැනීම, නැතහොත් පසුබැසීම, පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් පැහැදිලි කිරීමක් ඉදිරිපත් කිරීමට ආණ්ඩුව පියවර නොගැනීමයි. ආණ්ඩුවේ හිතවතුන් මගෙන් පවා ප්‍රශ්න කරන විට ඔවුන්ට දෙන්නට මට තිබෙන්නේ මා අනුමාන කරන පැහැදිලි කිරීමක් පමණි. මෙය නම් මාද දකින පරිදි ආණ්ඩුවේ අඩුපාඩුවක් අනාවරණය වීමකි. තමන් විශ්වාස කළ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව ආණ්ඩුවේම විශ්වාසය බිඳවැටී නැති බව පුරවැසියන්ට පෙන්වා දීමට ආණ්ඩුවට වගකීමක්ද යුතුකමක්ද තිබේ. මෙය වගවීම සහ පාරදෘශ්‍යභාවය යන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මූලධර්මයට අනුගත වීමේ පියවරක්ද වේ.
සමාජ සහයෝගය
අවුරුද්දක කාලයකින් පසුව ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුව, තම වසරක ගමන ස්වයං-විවේචනයකට සහ ප්‍රත්‍යෙක්ෂණ විවරණයකට එනම් ආපසු හැරී බැලීමකට යොමු කරන්නේ නම්, ආණ්ඩුව අවධානය යොමු කළ යුතු කරුණක් තිබේ. එය නම්, ආණ්ඩුවේ පරිවර්තනීය දැක්ම සහ න්‍යාය පත්‍රය, එය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී එහි ඇතැම් පියවර සම්බන්ධව තාවකාලික පසුබැසීම් තිබුණද, ක්‍රම වෙනස සඳහා වූ ඉලක්කය ඉදිරියට ගෙන යන බව පුරවැසියන්ට සහතික කිරීමයි. ‘ක්‍රම වෙනසක්‘ හෝ ‘ක්‍රම පරිවර්තනයක්’ සඳහා 2022-2024 කාලය තුළ විවෘත වූ ඓතිහාසික මොහොත ආරක්ෂා කරගනිමින්, තම මැතිවරණ ප්‍රකාශනයේ ගැබ්වී තිබෙන පරිවර්තනීය දැක්ම ඉදිරියට ගෙනයෑමේදී, ආණ්ඩුවක් ලෙසින් ජාජබය මුහුණ දෙන නව අභියෝගද තිබෙන බව ඇත්තය. එය ජාජබ ආණ්ඩුවට විශේෂ වූවක් නොවේ. ලංකාවේද, ලෝකයේද, පරිවර්තනීය න්‍යාය පත්‍ර ඉදිරියට දැමීමට කැපවන ආණ්ඩුවල පොදු අත්දැකීමකි. එම අත්දැකීම්වලින් ලබාගත හැකි එක් පාඩමක් නම්, අලුත් ආණ්ඩුවට ඡන්දය දුන් ඡන්දදායකයන්ගේ සහාය දිගටම නොසැලී පවතින බවට සහතික කර ගැනීම දුෂ්කර කාර්යයක් නොවනු ඇත යන්නයි. ජාජබ ආණ්ඩුවට දැනට තිබෙන එක් වාසිදායක තත්වයක් වන්නේ ආණ්ඩුව ගැන නැවත සිතන්නට පෙළඹෙන ඡන්දදායකයන් ආකර්ෂණය කරගැනීමට තරම් මහජන විශ්වාසය දිනාගත හැකි පක්ෂයක් හෝ නායකත්වයක් විරුද්ධ පක්ෂයේ නොවීමයි. එහෙත් එය 2024 මැතිවරණ කාලයේදී ජාජබය පුරවැසියන් සමග ඇතිකර ගත් සන්ධානය ආරක්ෂා කරගැනීමේ අලුත් පියවර නොගැනීමට හේතුවක් නොවිය යුතුය.
සමාජ අසන්තුෂ්ටිය
මේ අතර ආණ්ඩුව අඩුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු නොවන ක්‍රියාවලියක්ද මතුවීමට ඉඩ තිබේ. ආර්ථික දුෂ්කරතාවලින් බැට කන, දුගී ජනතාවගේ සිට මධ්‍යම පන්තිය දක්වා වූ සමාජ ස්තරවලයට අයත් ජාජබයට ඡන්දය දුන් දස දහස් ගණන් පුරවැසියන් සහ ඔවුන්ගේ පවුල් මෙම ආණ්ඩුව යටතේත් ජීවත් වන්නේ මහත් ආර්ථික දුෂ්කරතා මැදය. එම ආර්ථික දුෂ්කරතාවලට මඳ සහන ලැබීම හැර ප්‍රමාණවත් විසඳුම් ඉදිරි අවුරුදු දෙක තුන තුළ ඉදිරිපත් වීමට ඉඩකඩ නැත. ආණ්ඩුව ආර්ථික ස්ථායිතාව ආරක්ෂා කරගනිමින් ආර්ථික වර්ධන වේගය 3% ඉක්මවා පවත්වාගෙන යෑමට සමත් වීම ජයග්‍රහණයකි. එහෙත් ආර්ථික සහන අපේක්ෂා කරන දුගී, වැඩකරන සහ මධ්‍යම පන්තික ජනතාවට තම ගෘහස්ථ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒම තවමත් දුෂ්කරය. වරින්වර සිදුකරන වැටුප් වැඩිවීම්වලින් මෙම ජනතාවට ලැබෙන්නේ සීමිත සහනයකි. වෙනත් පක්ෂයක් බලයේ සිටියද, ජාතික ආර්ථික අර්බුදයටත්, ගෘහස්ථ ආර්ථික අර්බුදයටත් විසඳුම් නැත. එහෙත් එම යථාර්ථයද නොතකා, අප රටේ දුගීබවත්, දුගීබවට ඇදවැටෙන ජනගහනයේ ප්‍රතිශතයත්, නිරතුරුවම ඉහළ යමින් පවතින බව රටේ ආර්ථික තත්වය පිළිබඳ වාර්තාවලින් අනාවරණය වේ. ආර්ථික අසහනය යන්න සමාජ අසන්තුෂ්ටියටත්, සමාජ අසන්තුෂ්ටිය දේශපාලන කලකිරීමටත් තුඩු දෙන්නේය යන්න අප රටේ අලුතෙන් කිව යුතු දෙයක් නොවේ.
මහජන පදනම රැකගැනීම
මෙම පසුබිම සහ වියහැකියාවන් පිළිබඳ බැරෑරුම්ව කල්පනා කරන විට ආණ්ඩුවේ දේශපාලන සාර්ථකත්වය අවංකවම අපේක්ෂා කරන මිතුරු සහ හිතවත් කොටස් අතර, සාකච්ඡාවට භාජනය වෙමින් යන කරුණක් වන්නේ, ආණ්ඩුවේ මහජන පදනම ඛාදනය නොවී පවත්වාගැනීමට ආණ්ඩුවට ඇති ක්‍රියාමාර්ග මොනවාද යන්නයි. මේ ගැන ආණ්ඩුව නොසිතනවායැයි සිතිය නොහැකිය. ආණ්ඩුව සහ ජාජබයත්, ජවිපෙත් ඇතුළත එවැනි සාකච්ඡාවක් දැනටමත් සිදුවන්නේ නම්, ආණ්ඩුවටත් ජාජබයටත් ජවිපෙටත් පිටින් සිටින, එහෙත් ආණ්ඩුවේ පරිවර්තනීය වැඩපිළිවෙළට සහාය දක්වන මිතුරු සහ හිතවත් කොටස්වලටත්, එම සාකච්ඡාවට දායකත්වයක් සිදු කිරීමේ ඍජු වගකීමක් හා කැමැත්තක් තිබේ.
එහෙත් ගැටලුව වන්නේ, ආණ්ඩුව, ජාජබය හා ජවිපෙ සමග ඍජු සන්නිවේදන සම්බන්ධතා, එම මිතුරු කොටස්වලට නොතිබීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලය වී තිබෙන්නේ, ජාජබ ආණ්ඩුව සහ ජාජබයේ සාමාජිකයන් නොවන, එහෙත් ආණ්ඩුව බලයට ගෙනඒමට වැඩ කළ සහ ඡන්දය දුන්, ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාමාර්ග ආරක්ෂා කිරීමට කැපවී සිටින, දේශපාලන වශයෙන් පරිණත පුරවැසි කණ්ඩායම් තමන් සහාය දෙන ආණ්ඩුවෙන් හුදෙකලා වීමත්, ආණ්ඩුව එම පුරවැසි කොටස්වලින් හුදෙකලා වීමත්ය.
ආණ්ඩුවේ ඉතා වැදගත් පරිවර්තනීය ප්‍රතිසංස්කරණවලදී ඇතිවන විරෝධතාවලට මුහුණ දීමේදී මෙම පුරවැසි කණ්ඩායම් සහ ව්‍යාපාර සහ ආණ්ඩුව අතර තිබිය යුතුව තිබුණු සන්ධානයක වැදගත්කම ඉතා මෑතකදී ක්‍රියාත්මක වූ ප්‍රතිපත්ති පියවර තුනකදී අනාවරණය විය. අධ්‍යාපන සහ පාසල් විෂයමාලා ප්‍රතිසංස්කරණ, පාසල් දරුවන් ළමා හිංසනයෙන් ආරක්ෂා කිරීම, පාසල් අධ්‍යාපනයට ලිංගික අධ්‍යාපනය හඳුන්වා දීම යන පියවරවලදී සමාජයේ ගතානුගතික සහ පසුගාමී මතවාදී බලවේගවල විරෝධය ඒ අවස්ථා තුනයි. දැනට යෝජිත ‘ස්වාධීන අභිචෝදක’ තනතුර සම්බන්ධයෙන්ද එවැනිම බලවේගවල විරෝධය දැන් ගොඩනැගෙමින් තිබේ. එම විරෝධතාවල පිටුපස ජාතිවාදී සහ දක්ෂිණාංශික දේශපාලන පක්ෂ, බලවේග සහ පුද්ගලයන්ද සිටීම බලාපොරොත්තු විය යුත්තකි.
ආණ්ඩුව තම පරිවර්තනීය ප්‍රතිපත්තිවලට සහයෝගය පළකරන හිතවත් පුරවැසි වෘත්තික, වෘත්තීය සමිති, සිවිල් සමාජ සහ සමාජ ව්‍යාපාර කණ්ඩායම් සමග සංවාදයක් සන්ධානයක් හා ඒවායේ සහභාගිත්වය සඳහා පියවර ගැනීම, එම පසුගාමී විරෝධතා පරාජය කිරීමට අත්‍යවශ්‍ය උපාය මාර්ගික පියවරක්ද වනු ඇත. ඒ අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති නිර්මාණයේ එක් මූලධර්මයක් වන්නේ, එම රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සමාජ අවශ්‍යතා මෙන්ම සමාජ අපේක්ෂාද නියෝජනය කළ යුතුය යන්නයි. එමෙන්ම, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම ආණ්ඩුව සහ නිලධාරීන් පමණක්, සමාජයෙන්ද එම ප්‍රතිපත්තිවල පරදු පාර්ශ්වකරුවන්ගෙන්ද (ිඒනැයදකාැරි) හුදෙකලා වී කළ යුතු දෙයක් ද නොවේ. පසුගාමී බලවේගවලට යටවීමද කළ යුතු නොවේ.
ප්‍රතිසංස්කරණවාදී ආණ්ඩුවක පරිවර්තනීය න්‍යාය පත්‍රයක් ක්‍රියාත්මක කරන විට සමාජයේ ප්‍රතිෂ්ඨාපිත ආයතන, පුරුදු, විශ්වාස, මතවාද, බලව්‍යුහයන් සෙලවී යෑම සහ උඩු යටිකුරු වීම අනිවාර්යය. එවැනි ක්‍රියාවලියක සාර්ථකත්වය සඳහා ආණ්ඩුව මිත්‍ර සමාජ බලවේග සමග සංවාද සහ සන්ධානගත වීමේ වැදගත්කම, ජාජබ ආණ්ඩුව ප්‍රමාද වී හෝ පිළිගැනීම වැදගත්ය.
