ශ්‍රී ලංකාව ලෝකයට දායාද කළ ඍජු වූ ද මනා කොට ඍජු වූ ද අග්‍රගණ්‍ය උගතකු සහ බුද්ධිමතකු වූ ද වල්පොළ රාහුල හිමියන්ගේ 118 වන ජන්ම දිනය වෙනුවෙන් සමරු උත්සවයක් 2025 මැයි 24දා ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනයේදී පැවැත්විණ. මෙහිදී සමරු දේශනය පවත්වන ලද්දේ නිර්මාල් රන්ජිත් දේවසිරි මහතා (නිර්මාල්) විසිනි. සාකච්ඡාවේදී ඉදිරිපත් කළ කරුණු පිළිබඳව තවදුරටත් සාකච්ඡා කළ යුතුයයි සාකච්ඡා සභාව අවසානයේදී අදහසක් පැන නැගිණි. එමෙන් ම රාහුල හිමියන් පිළිබඳව නොයෙකුත් ගුණකථන ලියැවී සහ කියැවී තිබුණද එහිමියන් ගත් මග පිළිබඳව විවේචන දුලබය. ගල්කන්දේ ධම්මානන්ද හිමියන් ද සඳහන් කළ පරිදි රාහුල හිමියන්ගේ මග පිළිබඳව විවේචනාත්මක දෘෂ්ටියකින් බැලීමද අවශ්‍යය. මේ ලිපිය ලියැවෙන්නේ ඒ වෙනුවෙනි.
පළමුවෙන්ම මගේ ගුරුවරයකු දේශනයකදී පළ කළ අදහසක් සඳහන් කිරීමට කැමැත්තෙමි. රාහුල හිමියන් විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යා ලයේ උපකුලපතිව සිටියදී කළමනාකරණ පීඨයක් ඇති කිරීමට කළ සාකච්ඡාවකදී සියලුම දෙනා එයට විරුද්ධවූ අතර පක්ෂ වූයේ රාහුල හිමි පමණක් බවත් අවසානයේදී රාහුල හිමියන්ගේ මතයට අනෙක් අය එකඟ වූ බවත් කළමනාකරණය වෙනුවෙන් රාහුල හිමි කළ සේවයට උපහාර වශයෙන් තමන් බුදුන්ට මල් පූජා කරන සැම විටම රාහුල හිමියන් වෙනුවෙන්ද මලක් පූජා කරන බවත් ඔහු කියා සිටියේය. මේ මගින් රාහුල හිමියන්ගේ අදීන බුද්ධිමත් භාවයේ තරමත් මගේ ගුරුවරයාගේ කෘතඥතාවේ තරමත් පැහැදිලි වේ.
නිර්මාල් සිය දේශනය ආරම්භයේදීම තමන් ලංකාවේ දේශපාලන කතිකාව තුළ හඳුනාගැනෙන්නේ බෞද්ධ විරෝධියෙකු ලෙස බව කීය. මමද පූජා විධි සහිත වර්තමාන ව්‍යවහාරික බුදුදහම මගේ තරුණ වියේ දීම හැරදැමුවෙමි. ඒ ඊ. ඩබ්. අදිකාරම් මහතාගේ ආභාසය නිසාය. රාහුල හිමියන්ගේ වීමංසනාත්මක දැක්ම බුදු දහමේ මේ ක්‍රියාකාරකම්වලටද යොමුවී තිබුණි. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහයන්ගේ අදහස මීට තරමක් වෙනස්ය. ගැමියන් මල් පහන් තබා බුදුන් වඳින විට ඔවුන්ගේ මාන්නය තුනී වන බවත් පන්සල්වලට නිතර නොයන ඊනියා විදග්ධයන් වන අප වැන්නන්ගේ මාන්නය අධික බවත් ඔහු කියා තිබුණි.
නිර්මාල් සිය කථාවේදී එක්තරා ප්‍රවාදයක් ගෙන එයි. එය සංක්ෂිප්තව දක්වතොත් මෙසේය. 1946 දී නිකුත් කරන ලද විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශයේ මෙසේ සඳහන් වේ. “එබැවින් භික්ෂු ජිවිතයට කැළැල් නොවන පරිද්දෙන් අපේ රටවැසියාගේ යහපතට හේතුවන යම් වැඩපිළිවෙළක් වේ නම් එහි නම දේශපාලනය වේවා කුමක් හෝ වේවා එහි යෙදීම භික්ෂුන්ට සුදුසුමය… උදාහරණයක් වශයෙන් කියතොත් අපේ රටවැසියාගේ පොදු දියුණුව සඳහා මේ ළඟදී ලැබුණු නිදහස් අධ්‍යාපනය විනාශ කරලීමට කරන හැම උත්සා හයකටම විරුද්ධව ක්‍රියා කොට එය චිරස්ථායි කරගැනීම භික්ෂුන්ට අයත් පරම යුතුකමකි.” ඒ අනුව නිර්මාල් කියන්නේ මේ භික්ෂුන් විසින් ආරක්ෂා කරන නිදහස් අධ්‍යාපනයේ ඇත්ත සමාජීය ප්‍රතිඵල වන ස්ථාපිත සමාජ පර්යාය උඩු යටිකුරු කිරීම භික්ෂූන් විසින් ආරක්ෂා කිරීමට උත්සාහ කරන සාම්ප්‍රදායික සමාජ පර්යායේ අඛණ්ඩත්වය රැකගැනීම සඳහා වූ අභිලාෂයට පරස්පර වන බවයි.
විද්‍යාලංකාර භික්ෂුන්ගේ රැඩිකල් දේශපාලන නැඹුරුවම ඔවුන් සාම්ප්‍රදායික සමාජ පර්යායේ අඛණ්ඩත්වය අපේක්ෂා නොකරන බවට තර්කයක් ලෙස ඉදිරිපත් කළ හැකි යයි ද ඔහු කියයි. එනමුත් මේ භික්ෂූන් අපේක්ෂා කරන සාම්ප්‍රදායික සමාජ පර්යාය කුමක්දැයි ඔහු නිශ්චිතව සඳහන් කළේ නැති බව මගේ වැටහීමයි.
මේ සමාජ පර්යාය කුමක්ද? එය නම් බලය වේ. නිර්මාල්ම සඳහන් කරන ආකාරයට ලංකා ඉතිහාසයේ අඛණ්ඩත්වය සම්බන්ධයෙන් සැලකිල්ලට ගත හැකි ප්‍රබලම සාධකය වන්නේ භික්ෂු තන්ත්‍රයේ පැවැත්මයි.
මෙම භික්ෂු තන්ත්‍රයේ පැවැත්මට උපකාරීවූ එක ප්‍රධාන කාරණයක් වන්නේ අධ්‍යාපනය භික්ෂූන් අත තිබීමයි. මේ හරහා භික්ෂූහු දේශපාලනයට බලපෑම් කරමින් තමන් සතුව යම් දේශපාලන බලයක් නිර්මාණය කර ගත්හ. ඔවුන් දිගටම පවත්වා ගැනීමට අදහස් කරන සමාජ පර්යාය නම් මේ දේශපාලන බලය තමන් අත තබාගැනීමයි.
යටත් විජිත පාලනය තුළ අධ්‍යාපනය පන්සලෙන් ඉවත්වී භික්ෂූන්ට ඒ පිළිබඳව ඇති ආධිපත්‍යය නැතිවීම, 1931 සර්වජන ඡන්ද බලය ලැබීම, 1945 ඇතිවූ නිදහස් අධ්‍යාපනය යන කරුණු හේතුවෙන් භික්ෂුවගේ සමාජ ආධිපත්‍යය අනුක්‍රමයෙන් අඩුවූ අතර නිර්මාල් සඳහන් කරන ආකාරයට යුරෝපීයයන්ගේ පැමිණීමද ඔවුන්ගේ පැමිණීමෙන් පසුව 19 වන ශත වර්ෂයේ සිදුවූ බෞද්ධ පුනරුදයද භික්ෂුවගේ ආධිපත්‍යය සමාජය තුළ නැවත ඇති කිරීමට හේතු විය. කන්නංගර මහතා නිදහස් අධ්‍යාපනය යනුවෙන් අදහස් කළේ එවකට ගාස්තු අයකරමින් ඉගැන්වූ ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපනය නොමිලේ ලබාදීම බවත් අප මතක තබාගත යුතුය.
මේ අනුව නිර්මාල් සඳහන් කරන ආකාරයට එම සමාජ පර්යායයන් දෙක අතර පරස්පරයක් තිබේ.
මෙම සාකච්ඡාව නිර්ම ල් සඳහන් කළ කරුණුවලින් ඔබ්බට රැගෙන යා හැකිය.
අනුරාධපුර යුගයේ සිට භික්ෂූහු දේශපාලනයට බලපෑම් කළහ. මෙම කාරණයද විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශනයේ එන දේශපාලනය පිළිබඳ අර්ථ කථනය ද සැලකිල්ලට ගතහොත් ලංකාවේ දේශපාලන බුද්ධාගමේ ද දේශපාලන භික්ෂුන්ගේ ද ආරම්භය සනිටුහන් වන්නේ අනුරාධපුර යුගයේ සිටය. එය කෙතරම් බරපතළද යත් එය අටුවාවටද පිවිස තිබේ. බුද්ධඝෝෂ හිමියන් හෙළ අටුවා පාදක කර ගෙන පාලි අටුවා ලියන්නේ පස් වන සියවසේදීය.
විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශයේ මෙසේද සඳහන් වේ. “අද ලෝකයෙහි මනුෂ්‍යයන්ගේ යහපත පිණිස කරන හැම වැඩපිළිවෙළක් ම දේශපාලනයට අයිති යයි අපි විශ්වාස කරමු. ආගම දියුණුවට ක්‍රියා කිරීම භික්ෂූන්ට අයිති යුතුකමක් බව කවුරුත් පිළිගනිති. ආගම දියුණුව පවතින්නේ එය අදහන රටවැසියාගේ දියුණුව උඩම බව පැහැදිලිය. සිංහල මනුෂ්‍යයා බුද්ධාගම්කරයා යම් කලක දියුණු නම් බුද්ධාගමේ දියුණුවත් එම කාලයේම බව ඉතිහාසයෙන් ඔප්පු වේ.” “සිංහල භික්ෂුන්වහන්සේ මුල් කාලයේ පටන්ම සිංහල ජාතියේත් සිංහල දේශයේත් බුද්ධ ශාසනයේත් දියුණුව පිණිස පුරෝගාමීව ක්‍රියා කරමින්ම භික්ෂු ජීවිතය ගත කළ බව අමතක කළ නොහැකිය.”
මේ අනුව බුද්ධාගමේ දියුණුව ලෙස විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශය මගින් සලකනු ලබන්නේ බාහිර දියුණුවක් බවත් අභ්‍යන්තර නැතහොත් ආධ්‍යාත්මික දියුණුව එයට අදාළ නොවන බවත් පැහැදිලිවේ.
විද්‍යාලංකාර ප්‍රකාශයට අටුවාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කළ භික්ෂුවගේ උරුමය පොතේ අංගුත්තර නිකාය අටුවාව, දීඝ නිකාය අටුවාව, මජ්ජිම නිකාය අටුවාව සහ ධම්මපදට්ඨ කථාව උපුටා දක්වමින් රාහුල හිමියන් කියන්නේ ප්‍රතිවේදය හෙවත් නිවන අවබෝධ කිරීමත් ප්‍රතිපත්තිය හෙවත් සීලා දී ගුණධර්ම පුරුදු කිරීමත් ඇතත් නැතත් ශාසනයේ පැවැත්මට පර්යාප්තිය හෙවත් ත්‍රිපිටක ධර්ම ඉගෙනීම ප්‍රමාණවත් බවයි.
එහිමියෝ ම ප්‍රතිපත්තියත් ප්‍රතිවේදයත් පර්යාප්තියට වඩා උතුම් බැව් තථාගතයන් වහන්සේගේ මුල් ඉගැන්වීම බව සඳහන් කරති. (26 පිටුව) එමෙන්ම අටුවාවල මූලික අරමුණ සූත්‍ර පිටකයේ ඇති නිවන අරමුණු කරගත් සූත්‍ර දේශනාවලට අරුත් සැපයීමයි.
රාහුල හිමියෝ මෙයට උදා හරණ දෙති. එනම් ධම්ම පදට්ඨ කථාවේ ඇති චක්ඛුපාල කථා වස්තුව සහ අංගුත්තර නිකාය අටුවාවේ ඇති මිලක්ඛතිස්ස කථා වස්තුවයි. එයින් පසුව රාහුල හිමියෝ අටුවාව ආශ්‍රයෙන් මෙසේ කියති. “ග්‍රන්ථ ධුරය බලසම්පන්නයන්ට අයිති දෙයක් හැටියටත් විදර්ශනාව දුර්වලයන්ට බාරවූ දෙයක් හැටියටත් සැලකූ බවද එසේම විදර්ශන ධුරය පුරන්නට පටන් ගත අය එසේ නොකළේ ග්‍රන්ථ ධුරය පුරන්නට ශක්තිය නොතිබුණු නිසා බවද ඉහත සඳහන් කතාවලින් හොඳ හැටි පැහැදිලි වෙයි.” (32 පිටුව)
ඉන් පසුව මිලක්ඛතිස්ස හිමියන් ආචාර්යයන්ගෙන් කමටහන් ගෙන වත්පිළිවෙත් කරමින් තැනින් තැන ගමන් කිරීමට අධෝ ලිපියක් ලෙස මෙසේ සඳහන් කරති. “අදත් මෙසේ ජීවිතය ගතකරන සමහර මහලු ස්ථවිරවරු සිටිත්” (32 පිටුව) මෙය සරදමකි. එනමුත් එහිමියන් අමතක කළ හෝ නොසලකා හැරි කාරණාව නම් අවසානයේදී මිලක්ඛතිස්ස හිමි මාර්ගඵල හෙවත් ප්‍රතිවේදයේ ඵලය ලැබූ බවය. (මනෝ රථපුරණි – එකක නිපාත වර්ණනාව- සයවන වර්ගය)
රාහුල හිමියන්ගේ භික්ෂුවගේ උරුමය පොතෙන් සිදුවූයේ වර්තමාන භික්ෂු පරපුරට අනුරාධපුර යුගයේ පැවති භික්ෂුවගේ උරුමය හඳුන්වා දීමයි. එනම් තමන් පිළිබඳව කරන ආර්ය පර්යේෂණයට වඩා ත්‍රිපිටකය ඉගෙනීම හා සිය දායකයන්ගේ අභිවෘද්ධිය සඳහා කරන දේ ඉහල ස්ථානයක තැබීමයි.
නමුත් රාහුල හිමියන් භික්ෂුවගේ උරුමය පොත ලියන යුගයට වඩා අද තත්ත්වය හාත්පසින්ම වෙනස් වී තිබේ. ඒ කෙසේද? තායි සහ බුරුම ආරණ්‍යවාසි භික්ෂූන් විසින් පරපුරෙන් පරපුරට රැකගෙන ආ විපස්සනා භාවනා ක්‍රම දසදින භාවනා වැඩ සටහන් හරහා ගිහියන්ගේ අතට පත්වී තිබේ. මෙම භාවනා ක්‍රම ඉගෙනීමට බටහිර සිට පැමිණි සමහර ගිහියෝ එය බටහිර සමාජය තුළ ඔසවා තැබූහ. ඔවුන් අතර වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු වූ භාවනානුයෝගීන්ගේ මොළයෙන් නිකුත් කරන තරංග පිළිබඳව පර්යේෂණ කළ මනෝවිද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු සහ මනෝ වෛද්‍යවරයකු ද සිටියහ. ඔවුන් තිදෙනාම ඇමෙරිකානුවෝ වෙති. සතිය පදනම් කරගෙන ආතතිය අඩුකිරීම බොහෝ ආතතියෙන් වෙසෙන බටහිර ජනයාට සහනකාරී වැඩපිළිවෙළකි. බටහිර වෛද්‍යවරු ආතතිය අඩු කිරීම සඳහා අනාපන සති භා වනාව නිර්දේශ කරති. බටහිර රටවල සතිය කුඩා කල සිට උගන්වනු ලැබේ. මෙරටද සති පාසැල නමින් එවැනි ව්‍යාපාරයක් තිබේ. මේ අනුව භාවනාව ආතතිය අඩු කිරීම සඳහා ද නිවන් දැකීම සඳහා ද මෙන්ම දෙවියන් වහන්සේ සමඟ ඒකාත්මික වීම සඳහා ද භාවිත කළ හැකැයි සිතමි.
මේ පසුබිම මත අපේ භික්ෂූන් කළ යුත්තේ කුමක්ද? සකච්ඡා මණ්ඩපයේදී සුනිල් විජේසිරිවර්ධන මහතා පැවසුවාක් මෙන් ආධ්‍යාත්මික දියුණුව සහ බාහිර දියුණුව එක්ව ගැනීමයි. එසේ කළ හොත් අනාගතයේදී අනාපාන සතිය අපට බටහිරින් ඉගැනීමට සිදු නොවනු ඇත.
- හර්ෂ ගුණසේන
