චීනයේ කින්ඩාවෝ සීවින් බයෝටෙක් සමාගමෙන් කාබනික පොහොර ගෙන්වීමේ ගනුදෙනුවේදී ඒ සඳහා විවෘත කරන ලද ණයවර ලිපි විවෘත කිරීමට උපදෙස් ලබාදීම මගින් රජයට ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 6.9ක පාඩුවක් සිදුකළේ යැයි අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිසම අත්අඩංගුවට ගෙන අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසු රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත කරන ලද කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශයේ හිටපු අතිරේක ලේකම් හා වත්මන් ඌව පළාත් ප්‍රධාන ලේකම් මහේෂ් ගම්මන්පිල ඇප මත මුදාහැර තිබේ.
ඒ ඒ පිළිබඳ නඩුව යළි මැයි 05 වැනිදා කැඳවූ අවස්ථාවේදීය. එම අවස්ථාවේදී ඇප කොන්දේසි සපුරාලීමට නොහැකි වූ නිසා ඔහු යළි බන්ධනාගාර ගත කර තිබේ. එමෙන්ම ඔහුට විදෙස් ගමන් තහනම් තහනමක්ද පනවා තිබේ.
එහිදී ගම්මන්පිල මහතා වෙනුවෙන් පෙනී සිටි ජනාාධිපති නීතිඥ උපුල් කුමරප්පෙරුම ඇප ඉල්ලමින් ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ සිය සේවාදායකයා ක්‍රියාත්මක කර ඇත්තේ තීන්දුවක් බවත්, ඔහුව අත්අඩංගුවට ගෙන බන්ධනාගාරගත කරන්නේ නම් තීන්දු ගත් ඇමතිවරුන්ද අත්අඩංගුවට ගතයුතු බවත්ය. එහිදී අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිසමේ නිලධාරීන් අධිකරණයට දැනුම් දී ඇත්තේ ඒ සඳහා තීන්දු තීරණ ගත් ඇමතිවරුන්ද අත්අඩංගුවට ගෙන අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීමට විමර්ශන පැවැත්වෙන බවය.
එම කොමිසමේ නිලධාරීන් අධිකරණයට කර ඇති ප්‍රකාශය අනුව බැලූ විට එම පොහොර ගනුදෙනුව සිදුවන සමයේ සිටි කෘෂිකර්ම විෂය පිළිබඳ කැබිනට් ඇමතිවරයා මහින්දානන්ද අලුත්ගමගේය. පොහොර සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කළ කෘෂිකර්ම රාජ්‍ය ඇමතිවරයා ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂය.
තීන්දු තීරණ ගැනීමට අදාළ කැබිනට් මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වන්නේ ඒ ඒ විෂය සම්බන්ධයෙන් වන කැබිනට් ඇමතිවරුන් වන අතර අතීතයේදී නියෝජ්‍ය ඇමතිවරුන්ද, වර්තමානයේ රාජ්‍ය ඇමතිවරුන්ද සිටින්නේ කැබිනට් ඇමතිවරුන් විදේශගතවූ අවස්ථාවල හා වෙනත් අවස්ථාවල එම තනතුරුවල වැඩ බැලීම සඳහාය.
එහෙත් එම තත්වය යම් වෙනසකට ලක්වූයේ යහපාලන ආණ්ඩු සමයේදීය. ජනාධිපතිවරයා කැබිනට් මණ්ඩල ඇමතිවරුන් වෙත ලබාදුන් ඒ ඒ විෂයන් සම්බන්ධයෙන් වන වගකීම් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ඇති ප්‍රතිපාදන අනුව කැබිනට් ඇමතිවරුන් විසින්ම ඔවුන්ගේ රාජ්‍ය ඇමතිවරුන්ට පැවරීම සිදුවිය.
එම තත්වය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 45 (5) ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් වන්නේ මේ අකාරයටය.
‘අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ කවරවූ අමාත්‍යවරයකු විසින් ඔහු වෙත පැවරී ඇති යම් විෂයකට හෝ කාර්යයකට අදාළ යම් බලතල කිසිවක් හෝ කාර්යයක් හෝ යම් ලිඛිත නීතියකින් ඔහුට පැවරී ඇත්තාවූ හෝ නියම වී ඇත්තාවූ යම් බලතල කිසිවක් හෝ කාර්යයක් ගැසට් පත්‍රයේ පලකරනු ලබන නිවේදනයක් මගින් අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ සාමාජිකයකු නොවන අමාත්‍යවරයකුට පවරා දිය හැකි අතර, අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ අමාත්‍යවරයාට එකි බලතල කිසිවක් හෝ කාර්යයක් පවරන්නාවූ හෝ නියම කරන්නාවූ ලිඛිත නීතියේ පටහැනිව කුමක් සඳහන් වුවද, මේ අනුව්‍යවස්ථාව යටතේ එකී වෙනත් අමාත්‍යවරයා වෙත පවරා දෙනු ලැබූ යම් බලතල කිසිවක් හෝ කාර්යයක් ඔහු විසින් ක්‍රියාත්මක කිරීම හෝ ඉටු කිරීම නීත්‍යනුකූල වන්නේය.’
එසේම ජනාධිපතිවරයා විසින් සෘජුවම අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ නොවන රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් වෙත විෂයයන් පැවරිය හැකි බව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 45 (2) ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් වේ. ‘ අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ අදහස් විමසීම අවශ්‍ය යැයි ජනාධිපතිවරයා සලකන අවස්ථාවන්හි අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ අදහස් ද විමසා, ජනාධිපතිවරයා විසින්, මේ ව්‍යවස්ථාවේ (1) වන අනුව්‍යවස්ථාව යටතේ පත් කරනු ලබන අමාත්‍යවරයන්ට පැවරිය යුතු විෂය සහ කාර්ය ද, ඔවුන්ට යම් අමාත්‍යාංශ බාර කරන්නේ නම් ඒ අමාත්‍යාංශ ද, නිශ්චය කරනු ලැබිය හැක්කේය.’
මෙසේ ජනාධිපතිවරයා සෘජුවම අමාතය මණ්ඩලයේ නොවන අමාත්‍යවරුන්ට හෙවත් රාජ්‍ය ඇමතිවරුන්ට විෂයන් වෙනුකරනු ලැබුයේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපති ධුරයට පත්වීමෙන් පසු වන අතර ඔහු ඒ සම්බන්ධයෙන් අංක 2187/27 යටතේ 2020 අගෝස්තු 09 වැනි දින සහිතව අති විශේෂ ගැසට් පත්‍රයක් පළකරනු ලැබීය. එහි කෘෂිකර්ම කැබිනට් අමාත්‍යවරයාට අමතරව කෘෂිකර්ම විෂය සම්බන්ධයෙන් රාජ්‍ය ඇමතිවරුන් 3 දෙනෙකුට කාර්යයන් හා විෂයන් පවරා දෙනු ලැබීය. ඉන් එක් රාජ්‍ය ඇමති ධුරයක් වූයේ, වී හා ධාන්‍ය, කාබනික ආහාර, එළවළු, පළතුරු, මිරිස්,ළුෑණු හා අර්තාපල් වගා ප්‍රවර්ධන, බීජ නිෂ්පාදන හා උසස් තාක්ෂණික කෘෂිකර්ම රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයයි. තවත් එකක් වූයේ, පශු සම්පත් ගොවිපල ප්‍රවර්ධන හා කිරි හා බිත්තර ආහ්‍රිත කර්මාන්ත රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයයි. ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂට ලබාදුන්නේ, පොහොර නිෂ්පාදන හා සැපයුම්, රසායනික පොහොර හා කෘමිනාශක භාවිත නියාමන රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයයි.
එම අති විශේෂ ගැසට් පත්‍රයේ ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂට ලබාදුන් කාර්යයන් හා කර්තව්‍යයන් ලෙස සඳහන් වූයේ,
‘කෘෂිකර්ම අමාත්‍යවරයාගේ උපදෙස් හා මගපෙන්නීම මත ප්‍රමිතියෙන් යුතු පොහොර භාවිතය දිරි ගැන්වීම සඳහා අදාළ නීති සහ අණපනත්වලට අනුකූලව ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයට සහාය වීම, ජාතික අයවැය හා ආයෝජන වැඩපිළිවෙල යටතේ ඇති ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ පහත දැක්වෙන දෙපාර්තමේන්තු, රාජ්‍ය සංස්ථා හා ව්‍යවස්ථාපිත ආයතනයන්හි විෂයන් හා කාර්යයන් හා ඊට අදාළ ප්‍රතිපත්ති, වැඩසටහන් සහ ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීම, පසු විපරම් කිරීම හා ඇගැයීම.’ යන්නයි.
එහි සුවිශේෂ ප්‍රමුඛතා ලෙස සඳහන් කර තිබුණේ,
වී හා ධාන්‍ය වර්ග ගම්මිරිස්, කරාබු නැටි, කොකෝවා ඇතුළු ප්‍රධාන භෝග මෙන්ම එළවළු, පළතුරු හා ගෙවතු වගා සඳහා තාක්ෂණික වගා ක්‍රමයන්, උසස් බීජ හා පැළෑටි මෙන්ම නියමිත ප්‍රමිතියෙන් යුත් පොහොර නිසි කලට බෙදා හැරීම සඳහා ක්‍රමවේද සැකසීම සහ දේශීය අමුද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් අන්තර්ජාතික ප්‍රමිතියට අනුගතව කාබනික පොහොර නිෂ්පාදනය කිරීම සහ උසස් මට්ටමේ පොහොර වර්ග ද රට තුළම නිෂ්පාදනය කිරීම දිරි ගැන්වීම යන්නයි.
අදාළ ආයතනික හා නෛතික රාමුව යටතේ එම රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයට අයත් දෙපාර්තමේන්තු, ව්‍යවස්ථාපිත ආයතන හා රාජ්‍ය සංස්ථා ලෙස සඳහන් කර තිබුනේ, ජාතික පොහොර ලේකම් කාර්යාලය, මාංශ භෝග හා ධාන්‍ය පර්යේෂණ සහ නිෂ්පාදන අධිකාරිය, සීමාසහිත ලංකා පොහොර සමාගම, කොළඹ කොමර්ෂල් පොහොර සමාගම, සිමාසහිත ජනතා ෆර්ටිලයිසර් එන්ටර්ප්‍රයිසස්, ජාතික කෘෂිකාර්මික විවිධාංගීකරණය හා ජනාවාස අධිකාරිය, ශ්‍රී ලංකා ජාතික සාගිනි නිවීමේ ව්‍යාපාර මණ්ඩලය යන රාජ්‍ය ආයතනයි.
එම රාජ්‍ය ආයතනවලට අදාළව ක්‍රියාත්මක කළ යුතු නීති සහ අණ පනත් ලෙස සඳහන් කර තිබුනේ, පළිබෝධ නාශක පාලනය කිරීමේ පනත (1980 අංක 33), පැළෑටි ආරක්ෂා කිරීමේ පනත (1999 අංක 35), පොහොර විධිමත් කිරීමේ පනත (1988 අංක 68), කෘෂිකාර්මික නීතිගත සංස්ථා පනත (1978 අංක 11), ශ්‍රී ලංකා ජාතික සාගිනි නිවීමේ ව්‍යාපාර පනත (1973 අංක 18) යන ඒවායි.
මේ අනුව ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව යටතේ රසායනික සහ කාබනික යන පොහොර සම්බන්ධයෙන් වගකීම නෛතිකව බාරවී තිබුනේ රාජ්‍ය ඇමති ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂට බව පැහැදිලිය. ඔහු චීන කාබනික පොහොර ගනුදෙනුව සමයේ එහි සාම්පල් අසමත් වූ අවස්ථාවලදී ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡා පවත්වමින් එම පොහොර කෙසේ හෝ ශ්‍රී ලංකාවට ගෙන්වන බව, ශ්‍රී ලංකාව තුළ සිදුකළ සාම්පල් පරික්ෂාවන් සැක සහිත බව හා විදේශ රසායනාගාරයකදී එම පොහොර සාම්පල් යළි පරීක්ෂා කරන බව කීවේ එසේ ලැබී තිබූ නීත්‍යයානුකූල බලතල යටතේය.
ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂට එම පොහොර ගනුදෙනුවේදී කළ නොහැකිව තිබුණේ කැබිනට් පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කිරීම පමණය. මන්ද කැබිනට් මණ්ඩලයට කැබිනට් පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කිරීමේ බලය ඇත්තේ කැබිනට් ඇමතිවරුන්ට පමණක් වන නිසාය. කැබිනට් පත්‍රිකා ඉදිරිපත් නොකිරීම යන කරුණ නිසා ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂ එම පොහොර ගනුදෙනුවේ වගකීමෙන් නිදහස් වන්නේ නැත. වර්තමානයේ චෝදනාවට ලක්වී සිටින මහේෂ් ගම්මන්පිල මහතා එවක ලේකම් ධුරය දැරුවේ ශෂීන්ද්‍ර රාජපක්ෂගේ කෘෂිකර්ම රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ වන නිසාය. ලේකම්ට පමණක් වරද පැටවී ඇමති නිදහස් වියහැකි වන්නේ නැත.
ඒ නිසා එම පොහොර ගනුදෙනුවේදී චීන සමාගමෙන් පොහොර ගෙන්වීම පිළිබඳ කැබිනට් පත්‍රිකා මෙන්ම, අවසානයේ චින සමාගම සමඟ සමථයකට පැමිණ සිදුකළ යුතු කාර්යයන් පිළිබඳ කැබිනට් පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කිරීමට සිදුවන්නේ කෘෂිකර්ම කැබිනට් ඇමතිවරයා වන මහින්දානන්ද අලුත්ගමගේටය.
එසේ වූවා යැයි කියා මහින්දානන්ද අලුත්ගමගේද පොහොර ගනුදෙනුව පිළිබඳ වගකීමෙන් නිදහස් වන්නේ නැත. මන්ද එසේ කැබිනට් පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කිරීමට අමතරව චීන පොහොර කෙසේ හෝ රටට ගෙන්වා ගැනීම සඳහා ශාක නිරෝධායන සේවාවේ රසායනාගාර පරීක්ෂණ ගැන සැක පළකරමින් ඔහුද ප්‍රසිද්ධියේම කටයුතු කළ නිසාය.
ඒ අනුව අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිසම අධිකරණයට සැලකළ ආකාරයටම චීන පොහොර ගනුදෙනුවේ හිටපු ඇමතිවරුන් සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරනවාදැයි අපි බලා සිටිමු.
