ගම්පහ මල්වතුඔය හිරිපිටිය ධම්මරතන හිමිගේ ඝාතනයේ සැකකරුවෙකු වන දිනේෂ් කල්හාර හම්බේගමුව පොලීසිය විසින් මාර්තු 11 වන දින අත්තඩංගුවට ගනු ලැබීය. දිනේෂ් කල්හාර කමාන්ඩෝ බලකායේ සේවය කළ හිටපු හමුදා සෙබළෙකි. පසුව ඔහුගෙන් කළ ප්‍රශ්න කිරීම් අනුව අත්තනගල්ල පොලිස් වසමේ ඌරාපොළ ලිහිණියා ඇල්ල ප්‍රදේශයේ ආයුධ සඟවා ඇති බවට අනාවරණය වී ඇත. ඒ අනුව මාර්තු 11 දින රාත්‍රියේම ආයුධ පෙන්වීම සඳහා ඔහුව රැගෙන යාමේ දී ලිහිණියා ඇල්ල කැලෑබද ප්‍රදේශයක් තුළ මොහු විසින්ම සඟවා තිබූ ආයුධයක් රැගෙන පොලීසියට වෙඩි තබා පැන යාමට උත්සාහ කිරීමේ දී පොලිස් වෙඩි පහරින් මොහු මිය ගොස් ඇති බව පොලිසිය කියයි.
මොහු හම්බේගමුව පොලීසිය විසින් අත්තඩංගුවට ගනු ලබන්නේද මාර්තු 11 වන දින රාත්‍රියේය. එදිනම බස්නාහිර උතුර අපරාධ කොට්ඨාසයට අදාළ සැකකරු හම්බේගමුව පොලීසිය විසින් භාර දී ඇත. එදින රාත්‍රියේම කළ ප්‍රශ්නකිරීම් අනුව ඔහු ආයුධ පෙන්වීම සඳහා එදිනම රාත්‍රියේ ලිහිණියා ඇල්ල කැලයට රැගෙන යාමට බස්නාහිර උතුර අපරාධ කොට්ඨාසය කටයුතු කොට ඇත. ඔහුට පොලීසිය වෙඩි තබන්නේ ලිහිණියාගල කැලයේ දී පොලීසියට වෙඩි තබා පැන යාමට උතසාහ කිරීමට යැයි පැවසුවත් මහා රාත්‍රියේ ලිහිණියාගල කැලයේදී කුමක් සිදු වූවාද කියා අපට කිසිවක් කිව නොහැක.
පසුගිය කාලය පුරාවටම පොලිස් අත්තඩංගුවේ සිටිය දී ආයුධ පෙන්වීම සඳහා සැකකරුවන් රැගෙන යාමේ දී සැකකරුවන් පොලීසියට වෙඩී තැබීමට උත්සාහ කොට පලායාමට තැත් කළා හෝ අපරාධ කල්ලියක් අතර වූ වෙඩි හුවමාරු වීම්වලදී සැකකරු මියගිය බව අවසානයේ පොලීසිය විසින් නිවේදනයට පත් කොට ඇත.
මෙය දේශබන්ධු තෙන්නකෝන් පොලිස්පති වීමෙන් අනතුරුව පොලිස් අත්තඩංගුවේ සිටියදී සැකකරුවෙකු ආයුධ පෙන්වීමට රැගෙන ගොස් පොලිස් වෙඩි පහරින් මිය යාමේ පළමු සිද්ධියයි. දේශබන්දු තෙන්නකෝන් වැඩබලන පොලිස්පතිව සිටිය දී යුක්තිය මෙහෙයුම ආරම්භ කිරීමට පෙර දිනයේ එනම් 2023.12.16 දින ඇමති ටිරාන් මේ පිළිබඳව බරපතළ අනතුරු හැඟවුමක් ද කළේය. එම ප්‍රකාශය හා මේ සිදුවීම අතර තිබෙන්නේ කුමනාකාර සම්බන්ධයක්ද යන්නත් ඔහුගේ ප්‍රකාශයෙන් වැටහෙනු ඇත.
‘මම පොලීසියට දිනයක් දීලා තියෙන්නේ ජූලි 31 වෙනකන් විතරයි. ජූලි 30 වෙනකොට සම්පූර්ණ වෙනසක් වෙන්න ඕනෑ. කුඩුයි පාතාලයෙයි. කුඩු විකුණන සෑම දෙනාටම ළමයි ඉන්නවා, ඥාතීන් ඉන්නවා. ඒ අය ගැනවත් හිතලා කරුණාකරලා මේ දේවල් නතර කරන්න. ඒ මොකෝ කුඩු විකුණන එක්කෙනෙක් හෝ අහු වුණොත් මමනම් කියලා තියෙන්නේ ඉතුරු කරන්න එපා. පාතාලයේ අය මැරෙන්නේ කොහොමද? එක්කෝ පොලීසියෙන් මැරුම් කනවා. එක්කෝ විරුද්ධවාදීන්ගෙන් මැරුම් කනවා. මේ දේවල් නැවැත්තුවේ නැත්නම් අපි ඒගොල්ලන්ව හොයාගෙන එනවා. ගියහම වෙඩි හුවමාරු වෙනවා. ඒගොල්ලන් මැරෙනවා. ඒක නවත්තන්න බැහැ.’
පොලිස් අත්තඩංගුවට පත්වන ඕනෑම සැකකරුවෙකුගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳව එහි වගකීම පොලීසිය සතුය. ඔහු හෝ ඇය වරදකරුවාද නිවැරදිකරුවාද යන්න තීරණය කරන්නේ අධිකරණය විසිනි. එම නිසා පොලීසියට මොනයම් හෝ වරදකට අත්තඩංගුවට පත් වන සැකකරුවෙකුට දඬුවම් දීමේ අයිතියක් ලබා දී නොමැත. පසුගිය සමයේ මේ ආකාරයටම සිද්ධි ගණනාවක්ම වී ඇත. අවසානයේ එම සිදු වීම් පිළිබඳව පොලීසිය කර ඇති කරුණු පැහැදිලි කිරීම් පරීක්ෂා කිරීමේදී අපට පැහැදිලි වන්නේ පොලිස් වෙඩි පහරින් ආයුධ පෙන්වීමට ගොස් මිය යන සෑම සැකකරුවෙකුටම අත් වී ඇත්තේ එකම ඉරණමක් බවයි.
සැකකාර දිනේෂ් කල්හාර නම් කොමාන්ඩෝ බලකායේ සේවය කළ සෙබලා ආයුධ පෙන්වීමට ගොස් පොලිස් වෙඩි පහරින් මිය යාමේ සිදුවීම දෙස බලන විට එහි ප්‍රශ්න ගණනාවක් ඇත.
ඔහු අත්තඩංගුවට ගත් මාර්තු 11 වන දිනම බස්නාහිර උතුර අපරාධ කොට්ඨාසයට භාර දී එදිනම ප්‍රශ්න කොට එදිනම අත්තනගල්ල ලිහිණියාගල මහ කලයට රෑ ජාමයක රැගෙන යාමේ හදිස්සිය කුමක්ද? ඔහුව වෙනත් දිනයක රැගෙන යාමට නොහැකිද? ආයුධ පෙන්වීමට රාත්‍රියේම මහ කැලයකට ගෙන යාමට අවශ්‍යද? ඔහුගෙන් ලබා ගන්නා තොරතුරු අනුව පොලීසියට පමණක් ගොස් ආයුධ සොයා ගැනීමට නොහැකිද? ඔහු රැගෙන ගොස් ඇත්තේ මංචු දමාගෙනද? මාංචු දමාගෙන රැගෙන ගියේ නම් ඔහුට එවැනි හපන්කමක් කළ හැකිද? අමාරුම අවස්ථාවක් නම් නොමරා ඔහුව වළක්වා ගැනීමේ හැකියාවක් නැතිද? ඔහු කමාන්ඩෝ සෙබළෙක් බව දන්නේ නම් ඔහු වෙනුවෙන් මීට වඩා ආරක්ෂාවක් යෙදවීමට හැකියාවක් තිබුණේ නැතිද?
මේ පිළිබඳව පොලිස් මාධ්‍ය ප්‍රකාශක නියෝජ්‍ය පොලිස්පති නිහාල් තල්දූවගෙන් කළ විමසීමේ දී ඔහු ලබා දුන්නේ මෙවැනි පිළිතුරකි.
‘එම සැකකරු රැගෙන යන්නේ මාංචු දාගෙන. සැකකරු සමග පොලිස් නිලධාරීන් හය දෙනෙක් ගිහිල්ලා තියෙනවා. ඔහුගෙන් කරන ප්‍රශ්න කිරීම්වලින් අපිට අනාවරණය වෙනවා, පසුගිය මාසයේ දිනයක ඔහුට විදේශ රටක සිටින පුද්ගලයෙක් කොන්ත්‍රාත්තුවක් දෙනවා කෙනෙක්ව ඝාතනය කරන්න. නමුත් ඒ ඝාතනය සඳහා අවශ්‍ය වෙපන් ටික මොහුට සූදානම් කර ගන්න බැරි වෙනවා. නමුත් ඒ වෙලාවේ ඝාතනය සඳහා යොදා ගන්න වෙපන් ටික මොහු දන්න යම්කිසි ස්ථානයක තියෙනවා. එම වෙපන් සඟවලා තියෙන්නේ අත්තනගල්ල පොලිස් වසමේල ඌරාපොල ලිහිණිඇල්ල කියන කැලෑබද ප්‍රදේශයක. ඒ ප්‍රදේශයට තමයි වෙපන් ටික සඟවලා තිබෙන තැනකින් සොයා ගන්න මොහු සමග යන්නේ.
සාමාන්‍යයෙන් මාංචු දැම්මාට පස්සේ දකුණු පැත්තෙන් හරි වම් පැත්තෙන් හරි කිහිල්ලෙන් අල්ලාගෙන යන්නේ. මෙයා කියනවා අහවල් තැන තමයි වෙපන් තියෙන්නේ කියලා. ඔහු මීටර් 150 ක් ඉස්සරහින් තැනක් කියලා තියෙනවා වෙපන් තියෙන්නේ කියලා. ඔහු කියපු ස්ථානයේ ඉඳන් යන ගමන් ඒ යන අතරමග ඔහු හංගලා තිබ්බ වෙපන් එකක් තමයි මෙයා අතට ගන්නවා කියලා කියන්නේ. එතන වෙපන් දෙකක් තිබිලා තියෙනවා. ඔහු වෙපන් එක අතට අරගෙන ඔහුව අල්ලගෙන හිටපු සාජන් තල්ලු කරලා තියෙනවා. මෙයාට විරුද්ධව මංකොල්ල කෑම් තුනක චෝදනා තිබෙනවා. මෙයා කොමාන්ඩෝ භටයෙක්. මෙයා සාජන්ව තල්ලු කරලා වෙඩි තියන්න සූදානම් වෙනවාත් සමගම තමයි අනෙක් පොලිස් නිලධාරීන් වෙඩි තැබීම කරලා තිබෙන්නේ.
මෙවැනි අවස්ථාවක අදාළ සැකකරුවා යන්නේ පොලිස් නිලධාරීන් සමග ආරක්ෂාව ගැන සහතික කරගෙන. කෙනෙක්ට හිතෙන්න පුළුවන් මාංචු දැම්මාට පස්සේ කොහොමද වෙඩි තියන්නේ කියලා. නමුත් අත්දෙකෙන් යමක් අරගැනීමේ හැකියාව ඕනෑම කෙනෙකුට තියෙනවා. එම අවස්ථාවට සම්බන්ධ වුණ නිලධාරීන් කියන කාරණය පිළිගන්නවාද? නැද්ද? සත්‍යයක් ද? අසත්‍යයක්ද? කියන එක ගැන අපිට පූර්ව නිගමනවලට එන්න බැහැ. අපිට තියෙන්නේ ඔවුන් කියන දේ වාර්තා කර ගැනීම. ඒක සාධාරණ වෙඩි තැබීමක් ද? නැද්ද? කියලා තීරණය කරන්නේ අධිකරණය. ඒ සිදුවීම පිළිබඳව අපි අභ්‍යයන්තර විමර්ශනයකුත් කරනවා.
සමහර සිද්ධි තියෙනවා අපිට 100%ක්ම පාලනය කරන්න බැහැ. අනෙක් එක තමයි සිද්ධිමය තත්වයන් එකිනෙකට වෙනස්. වෙඩි තැබීම්වලට සැකකරුවෝ අත්තඩංගුවට අරගෙන තියෙනවා සෑහෙන්න ප්‍රමාණයක්. ඒ අත්තඩංගුවට ගන්න ප්‍රමාණයෙන් මේ වගේ සිද්ධියක් දෙකක් වෙන්න පුළුවන්. සාමාන්‍යයෙන් පොසිබිලිටි එකක්නේ. මේ සැකකරු කියන්නේ කෙහෙල් කැන් කපපු කෙනෙක් නෙමෙයි. එයා කොමාන්ඩෝ භටයෙක්. ඔහු හිතන්නේ සාමාන්‍ය මයින්ඩ් එකෙන් නෙමෙයි. ඔහුට වෙඩි තියන්න අවස්ථාවක් ලැබුණොත් ඔහු වෙඩි තියෙනවා. ඒ නිසා ඒ සිදුවීමට මුහුණ දෙන නිලධාරියා තමයි ඒක දන්නේ. නමුත් ඔබ කියන කාරණය මම පිළිගන්නවා. අපිට ලෙසන් ලර්න්ට් කියන දේ තියෙන්න ඕනෑ. ”
නීතිය ඉදිරියේ වරදකරු වන තුරු කිසිම පුද්ගලයකු වරදකරුවකු ලෙස නම් කිරීමට පොලිසියට අයිතියක් නැත. මෙරට ඉහළම අධිකරණය වන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය අවස්ථා කිහිපයකදීම ඒ බව ඉතා පැහැදිලිව දක්වා තිබේ. කවර හෝ වරදක් සම්බන්ධයෙන් කවරකු හෝ පොලිස් අත්තඩංගුවට ගත් පසු ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ජීවිත ආරක්ෂාව එම නියෝගය දෙන ලද පොලිස් නිලධාරියා සතුය. ජීවිතයට ඇති අයිතිය මෙරට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් සිය තීන්දු මගින් තහවුරු කර තිබේ. ශ්‍රී ලංකාව බැඳී සිටින සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතියේ 6 වැනි වගන්තිය මෙසේ ප්‍රකාශ කරයි.
‘සෑම මනුෂ්‍යයෙකුටම ජීවත්වීමේ සහජ අයිතිය ඇත. මෙම අයිතිය නීතියෙන් ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. කිසිවකුගේ ජීවිතය අත්තනෝමතික ලෙස අහිමි නොකළ යුතු ය.’
ඒ අනුව, ශ්‍රී ලංකා පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන රඳවා සිටින සියලුම පුද්ගලයන්ට ඔවුන්ගේ සහජ ජීවත්වීමේ අයිතියට ගෞරවය සහ ආරක්ෂාව හිමි වන බව ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම සිය නිර්දේශයන්හි දක්වා තිබේ. පොලීසිය විසින් සැකකරුවකු ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ ෆාතිමා ෂර්මිලා නඩුවෙහි (2008) දී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය මෙසේ නිරීක්ෂණය කොට ඇත.
‘අධිකරණයෙන් බැහැර ඝාතන හෝ භාරකාර මරණ වැළැක්වීම, දේශීය නීතියේ මූලික අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම ඌනපූරණය කිරීම පිණිස, ජීවිතයට ඇති අයිතිය ආරක්ෂා කිරීමේ තහවුරු කිරීමේ ජාත්‍යන්තර බැඳීම් සපුරාලීම මගින් දේශීය ප්‍රමිතීන් ඉහළ නැංවීමට අවශ්‍ය කරයි.’
2023 පෙබරවාරි 03 වන දින දුන් එම තීන්දුව මගින් මාසයක් ඇතුළත පොලිස් අත්තඩංගුවෙහි දී සිදුකරන නීතියට පිටින් කරන ඝාතන වැළැක්වීම සඳහා මාර්ගෝපදේශ ඉදිරිපත් කරන ලෙස පොලිස්පතිවරයාට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නියෝග කළේය. ඉදිරිපත් කරන ලද එම මාර්ගෝපදේශවලට අනුව වැදගත්කමක් නොමැති සැකකරුවෙකු නම්, වැඩිදුර පරීක්ෂණ සඳහා කිසිදු සැකකරුවෙකු පොලිස් ස්ථානයකින් පිටතට නොගත යුතුය. සැකකරුවෙකු වෙනත් ස්ථානයකට රැගෙන ගියද ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් පොලිස් නිලධාරීන් පිරිසක් ඔහු කැටුව යා යුතුය.
එකී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ තීන්දුව මත පදනම්ව ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව විස්තරාත්මක මාරගෝපදේශ මාලාවක් ප්‍රකාශයට පත් කොට ඇත. මානව හිමිකම් කොමිසම විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද මාර්ගෝපදේශ මෙසේ සඳහන් කරයි.
- විමර්ශනයක් සඳහා රැඳවියෙකු පොලිස් ස්ථානයෙන් පිටතට ගෙන ගියහොත්, එම පියවරට බලය දුන් අදාළ උසස් පොලිස් නිලධාරියා රැඳවියාගේ ආරක්ෂාව සහ ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් සම්පූර්ණ වගකීම භාර ගත යුතුය.
- අත්අඩංගුවට ගත් පුද්ගලයෙකු හෝ රැඳවියෙකු සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනයක් හෝ පරීක්ෂණයක් භාරව සිටින පොලිස් නිලධාරියා එම පරීක්ෂණයට හෝ පරීක්ෂණයට අදාළ සියලු විස්තර ලිඛිතව නිවැරදි වාර්තාවක් තබා ගත යුතුය.
- භාරකාරත්වයේ දී හෝ ගැටුම් මරණයක් සම්බන්ධයෙන් කිසියම් ප්‍රකාශයක් කිරීමේදී, පොලිස් මාධ්‍ය ප්‍රකාශකවරයා සෑම විටම මියගිය පුද්ගලයාගේ පෞද්ගලිකත්වය සහ ගෞරවය ආරක්ෂා කළ යුතුය.
- අත්අඩංගුවට ගැනීමට හේතුව, මියගිය පුද්ගලයාගේ අතීත අපරාධ වාර්තාව සහ මියගිය පුද්ගලයාගේ හෝ මියගිය පුද්ගලයාගේ පවුලේ අයගේ වාර්ගිකත්වය, ආගම හෝ පදිංචි ස්ථානය වැනි වෙනත් පුද්ගලික තොරතුරු මාධ්‍ය වෙත නිකුත් නොකළ යුතුය.
- මරණයෙන් පසු වහාම මාධ්‍ය වෙත තොරතුරු නිකුත් කිරීමේදී අදාළ පොලිස් නිලධාරීන් මියගිය පුද්ගලයා වරදකරු බව ඔප්පු වන තුරු නිර්දෝෂී යැයි සැලකීමට ඇති අයිතියට ගරු කළ යුතුය.
06ග අපරාධයක් සම්බන්ධයෙන් සැකකරුවෙකු හෝ චුදිතයෙකු පමණක් වන කල, එවැනි පුද්ගලයෙකු අපරාධකරුවෙකු හෝ වරදකරුවෙකු ලෙස නිරූපණය නොකළ යුතුය.
දැන් ඉහත සිදුවීම හා මේ මාර්ගෝපදේශ සසඳා බලන්න. අපට පෙනීයන්නේ ශ්‍රී ලංකා පොලීසිය මේ නීති රීති සියල්ල කුණු කූඩයට දමා කටයුතු කරන ආකාරයයි.
