රුසියානු සමාජවාදයේ සැඟවූ පැත්ත
Stalin’s Enslavement of Rural Russia (1992) වාර්තා චිත්‍රපටය
■ අතුල දිසානායක
යුක්රේනයේ ස්වාධිපත්‍යය, දේශපාලන අභිලාෂයන් සහ ස්වෛරීත්වය නැවත වරක් රුසියාවේ තර්ජනයට ලක්වී ඇත. රුසියානු හමුදා යුක්රේන අගනගරය වන කියෙව් වෙත ළඟා වෙමින් සිටියි. දැනට පෙනෙන අන්දමට සම්බාධක පනවන අතරේ නේටෝව අවි ආයුද සපයනවා විනා සෘජුව යුද්ධයට එක් නොවනු ඇත. නේටෝව යම් හෙයකින් සෘජු යුද්ධයකට පැටලුණහොත් එය තෙවන ලෝක යුද්ධයක් දක්වා ඇදී යා හැකි බැවිනි. මේ වන විට වරක් නොව කිහිපවරක් ලෝකය විනාශ කළ හැකි තරම් න්‍යෂ්ටික අවි බලවත් රාජ්‍යයන් සතුව තිබේ. මේ ගැටලුව සාමකාමී ලෙස විසඳා ගැනීම ලෝකයටම යහපත් බව කිව යුතුය. එහෙත් පුටින්ගේ රුසියානු ජාතිකවාදය මෙතැනින් නැවතෙනු ඇතැයි කිව නොහැකිය. පුටින්ට අවශ්‍ය වන්නේ පැරණි සෝවියට් අධිරාජ්‍යය නැවත ගොඩනගා ගැනීම බව පෙනේ. පුටින් යුක්රේනය අල්ලාගත් පසු එහි තමන්ට හිතැ’ති පාලකයෙකු බලයට ගෙනෙනු ඇත. ඇතැම් විට ආක්‍රමණයෙන් අල්ලාගත් පසු ක්‍රිමියාවේ සහ ජෝර්ජියාවේ මෙන් යුක්රේනයේ ද රුසියානු හමුදා රඳවනු ඇත.
අද පමණක් නොව රුසියානු සමාජවාදී යුගයේ ද යුක්රේනය යනු ආක්‍රමණයට ලක් වූ සශ්‍රීක භූමියකි. මේ සශ්‍රීක භූමිය ස්ටාලින්ගේ කාලයේ කොල්ලකෑමට ලක්ව විනාශයට පත් වූ අන්දම ගැන වාර්තා චිත්‍රපට මෙන්ම විවිධ පොතපත ද ලියැවී ඇත. සමස්ත රුසියාවේම බලපැවැත්වූ ස්ටලින්ගේ භීෂණය ගැන වාර්තා චිත්‍රපට සිය ගණන් නිපදවී ඇති අතර ඒ අතර සුවිශේෂ වාර්තා චිත්‍රපටයක් ලෙස රුසියානු ජාතිකයන් වූ ඇලෙක්සැන්ඩර් ඉවාන්කින් (Alexander Ivankin) සහ මායා ටොයිඩ්සේ (Maya Toidze) සෝවියට් පර්යේෂකයන් සමග නිපදවූ Stalin’s Enslavement of Rural Russia (1992) වාර්තා චිත්‍රපටය පෙන්වා දිය හැකිය. එහි අදහස ‘ස්ටාලින් විසින් රුසියාවේ ගම්බද ජනයා වහල්භාවයට පැමිණවීම’ යන්නයි. එම වාර්තා චිත්‍රපටය From Monster (A Portrait of Stalin in Blood) යන වාර්තා චිත්‍රපට මාලාවේ එක් කොටසකි.
කොමියුනිස්ට් ක්‍රමයන් පැවැතියේ බාහිර ලෝකයට ආවෘතවය. මේ නිසා කොමියුනිස්ට් ක්‍රමවල ඇතුළාන්තය පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු බාහිර ලෝකයට විවෘත වන්නට පටන්ගත්තේ ඒවා බිඳවැටුණු පසුය. ඒ ගැන බාහිර ලෝකයේ වාර්තා චිත්‍රපට නිර්මාණකරුවන් මෙන්ම සෝවියට් දේශයේ සිටි වාර්තා චිත්‍රපට නිර්මාණකරුවෝ ද චිත්‍රපට තැනූහ.
සෝවියට් දේශය බිඳවැටුණු පසු රුසියානු රජයේ පුස්තකාල චිත්‍රපට දර්ශන උපයෝගී කරගෙන මෙම වාර්තා චිත්‍රපටය නිපදවා ඇත.
ලෝක ඉතිහාසයේ වැඩියෙන්ම මිනිසුන් මරාදැමූ ක්‍රෑරතම ආඥාදායකයා කවුද යන්න ඇසුවොත් ඕනෑම කෙනෙකු කිව හැක්කේ ජර්මනියේ සිටි ආඥාදායක ඇඩෝල්ෆ් හිට්ලර් (1933 -1945) බවය. දෙවැනියා කවුද? එසේ ඇසූවිට අපට නිශ්චිතව කියන්නට කෙනෙක් නැත. ඒ අපට උගන්වා ඇති සැටිය. එහෙත් හිට්ලර්ට දෙවෙනි හෝ නොදෙවෙනි ක්‍රෑර තවත් ආඥාදායකයෝ දෙදෙනෙක් ලෝකයේ සිටියෝය. ඒ සෝවියට් දේශයේ ජෝශස් ස්ටාලින් සහ චීනයේ මා ඕ සේතුන්ය. සෝවියට් දේශයේ වසර 33ක කාලයක් බලයේ (Blood Land – Europe between Hitler and Stalin-2010) සිටි ජෝසප් ස්ටාලින් (1920- 1953) රුසියාවේ ජනයා මිලියන 40ක අතර ප්‍රමාණයක් මරා දැමූ බව මෙම වාර්තා චිත්‍රපටයේ කියවේ. සෝවියට් දේශය බලපැවැත්වූ යුගයේ සෝවියට් ප්‍රචාරකවාදය තුළින්, තුන්වන ලෝකයේ රටවලට වෛවර්ණ ඡායාරූප සහිත සෝවියට් සඟරාවලින් සන්නිවේදනය වූයේ එහි එක් පැත්තක් පමණි.
1917 දී රුසියානු විප්ලවය ගැන සඳහන් කරමින් Stalin’s Enslavement of Rural Russiaවාර්තා චිත්‍රපටය ආරම්භ වේ. ස්ටාලින් කොතරම් ක්‍රෑර ආඥාදායකයකු වීද යන්න ඒත්තු ගැන්වීමට වාර්තා වැඩසටහනේ ආරම්භයේ ස්ටාලින් විසින් කියනු ලැබූ ප්‍රකට කියමනක් උපුටා දැක්වෙයි. ‘එක් මිනිසෙකු මියයාම ශෝකාන්තයකි. මිනිසුන් මිලියනයක් මියයාම සංඛ්‍යාවක් පමිණි’ යන්න එම ප්‍රකට කියමනයි. ඒ ස්ටාලින් තම දේශපාලන ක්‍රමය වෙනුවෙන් පවත්වාගෙන ගිය සාහසික ප්‍රතිපත්තියයි. වාර්තා චිත්‍රපටයේ මෙලෙස දැක්වුණත් ස්ටාලින් විසින් එය සැබවින්ම කියන ලද්දේද යන්න ගැන විවාදයක් පවතී. එහෙත් ස්ටාලින් සිය වසර 33ක පමණ කාලය තුළ කටයුතු කළේ එම කියමනට සරිලන දෘඪ දේශපාලනික ප්‍රතිපත්තියක් සහිතවය.
1917 ඔක්තෝබර් විප්ලවය මගින් ඇතිකරනු ලැබූ සිවිල් යුද්ධය සහ අස්ථාවර දේශපාලන තත්වය විසින් 1920 වන විට රුසියාව සාගතයකට තල්ලු කෙරෙන අතර එහිදී ළමුන් වැඩිහිටියන් ඇතුළු මිලියන 05ක් මරුමුවට පත්වෙති. බොල්ෂෙවික් විප්ලවයේ සාමාජිකයකුව සිට පසුව වසර 13ක් ස්ටාලින්ගේ සිරකඳවුරක සිටි අයෙකුගේ පුතකු වන ඉතිහාසඥයකු වූ ඇන්ටන් ඇන්ටොනොව් (Anton Antonov) ස්ටාලින්, රුසියානු සාගත සමයේ ක්‍රියා කළ ආකාරය වාර්තා වැඩසටහනේ විස්තර කරයි. මේ කාලයේ සිය හමුදාව නඩත්තු කිරීමට ස්ටාලින් විසින් අනුකම්පා විරහිත ලෙස ගොවියන්ගෙන් ආහාර කොල්ලකන ලදි. අවශ්‍ය ප්‍රමාණයටත් වඩා ස්ටාලින් හමුදාව වෙනුවෙන් ආහාර ගොඩගැසුවේය. ඔහුගේ මේ ක්‍රියාවට එරෙහිව මහජන නැගිටීම් ඇති වූ අතර ඒවා මර්දනය කෙරිණි. ඇන්ටන් ඇන්ටොනෝව් මෙහිදී පවසන්නේ තමන්ටද ලැජ්ජාවක් දැනෙන බවයි. මන්ද ඔහුගේ පියාද මෙම මර්දනයන්ට සහභාගි වී ඇති බැවිනි.
මේ තත්වය, එනම් ගොවියන්ගේ අස්වනු කොල්ලකෑම නිසා හටගත් අර්බුදය ලෙනින්ට සිය ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය පිළිබඳ නැවත සිතන්නට බලකළේය. ඔහු ජනතාවගේ අස්වනුවලින් සියයට 70ක් ඔවුන්ට ලබාදී සියයට 30ක් විවෘත වෙළඳපොළේ විකිණීමට සැලසුම් කළේය. නව ප්‍රතිසංස්කරණ යටතේ රුසියානු ගොවියන් කැමැත්තෙන් ගොවිබිම්වලට ගියහ. සමාජවාදී ක්‍රමය තුළ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී ලෙස පුද්ගලික දේපල ක්‍රමයත් පවත්වා ගනිමින් සෝවියට් සමාජවාදය පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය බව ලෙනින් සිතුවා වැනිය. ඇත්ත වශයෙන්ම සමාජවාදයට හිතැති අය ලෙනින්ගේ මේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය අධ්‍යයනය කළ යුතුය. එහෙත් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ බොහෝ දෙනා ලෙනින්ගේ නව ප්‍රතිපත්තියට විරුද්ධ වූයේ එම පියවර කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය පාවාදීමක් යයි කියමිනි. මෙහිදී ස්ටාලින්ද සිය නායකයා වූ ලෙනින්ගේ පැත්තේ සිටගත්තේය.
1922 දී ස්ටාලින් පක්ෂයේ මහලේකම් බවට පත්වන අතර ක්‍රමයෙන් රුසියානු ආර්ථිකය සමෘද්ධිමත් වන්නට පටන් ගනී. කෘෂිකර්මාන්තයට නව යන්ත්‍ර ලැබෙන අතර කිරි නිෂ්පාදනය සඳහා ජර්මනියෙන් සහ ප්‍රංශයෙන් ගවයෝ ආනයනය කෙරෙති. ගොවියන්ගේ අතමිට සරුවන්නට පටන් ගනී. මේ අතර 1924 ලෙනින් මියයන අතර ස්ටාලින් දැවැන්ත ලෙස සෝවියට් ප්‍රචාරකවාදය ආරම්භ කරයි. ඒ වන විට ධනවත්ව සිටි ගොවියන් ස්ටාලින් විසින් හඳුන්වනු ලැබුවේ සුළු ධනේශ්වර (බුර්ෂුවා) පන්තිය යනුවෙනි. මේ වන විට කිසියම් ආකාරයකින් පුද්ගලික දේපළ ක්‍රමය පැවැතිණි. මේ සුළු ධනේශ්වර කොටස නිර්ධනයන්ට හානියක් බව බව කී ස්ටාලින් ඔවුන් අතුගා දැමිය යුතු බව කීවේය. අනතුරුව හෙතෙම 1925 දී රුසියානු ගොවියන්ට එරෙහිව යුද ප්‍රකාශ කරයි. කොමියුනිස්ට් පක්ෂ සාමාජිකයෝ වික්ෂිප්ත වෙති. එහෙත් තවමත් ගොවියෝ සතුටින් වැඩකරති. අස්වැන්න ඉහළ යයි. ධාන්‍ය අපනයනය රුසියාවට විශාල ආදායමක් ගෙනදෙයි. මේ අතර රුසියාව කාර්මීකරණය තුළින් ඉතා විශාල දියුණුවක් ලබාගනී. ඇත්ත වශයෙන්ම මේ වන විට කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය පැවැතුණේ ධනේශ්වර ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති මතය.
කුලාක්වරු යනු රුසියාවේ ධනවත් ගොවියෝය. ඔවුන් ස්ටාලින්ගේ වෛරයට ලක්වන්නට පටන් ගනී. ධනවත් ගොවියන් ධනපතියන් බවත් ඔවුන් ජනතාවගේ සතුරන් බවත් ස්ටාලින් කියයි. ස්ටාලින් මේ ගොවියන්ට එරෙහිව සටන පටන් ගනී. රුසියාවේ මේ ග්‍රාමීය ගොවියන්ගේ අස්වනු, කිරි ගවයන්, ඉඩම් සහ අනෙකුත් දේ කොල්ලකෑමට ස්ටාලින් සිය රහස් පොලීසිය යොදවයි. කුලාක් හෙවත් ගැමි ධනවත් ගොවි පන්තිය අතුගා දැමීම ස්ටාලින්ගේ අරමුණයි. අවසානයේ සශ්‍රීක ලෙස ගොවිබිම් පවත්වාගෙන ගිය මේ ගොවියෝ රුසියානු ශ්‍රම කඳවුරුවලට පිටුවහල් කරනු ලබන්නෝය. යුක්රේනයෙන් පමණක් එලෙස යවන ලද පිරිස 33000කි. මුළු රුසියාවෙන්ම එලෙස බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කරන ලද පිරිස මිලියන 12ක් බව වාර්තා වැඩසටහනේ දැක්වෙයි. මේ පිරිස ගවයන් ප්‍රවාහනය කරන දුම්රිය පෙට්ටිවල නංවා, ජලය හෝ ආහාර නොමැතිව, අධික සීතලෙන් යුතු තත්වයක පිටුවහල් කෙරෙන්නේ සයිබීරියාව ඇතුළු රුසියාවේ ඈත පෙරදිගටය. මේ ශ්‍රම කඳවුරුවලට පිටුවහල් කරන ජනයා සාගින්නෙන්, සීතලෙන් සහ ලෙඩ රෝගාදියෙන් මිලියන ගණනින් මියගියත් ස්ටාලින්ගේ වාර්තා චිත්‍රපටවල දැක්වෙන්නේ ඔවුන් ඉතා සතුටින් සිටින බවය.
මෙම වාර්තා වැඩසටහනට අදහස් දක්වන අය අතර ඒ කාලයේ තරුණවියේ පසු වූ, වාර්තා චිත්‍රපටය නිමවන විට වියපත් වූ අය ද වෙති. ස්ටාලින්ගේ මේ සාහසික ප්‍රතිපත්තිය නිසා ඇතැම් ගොවියෝ නගරවලට සංක්‍රමණය වූහ. එහෙත් ස්ටාලින්ගේ නියෝගය වූයේ ඔවුන්ට රැකියා නොදිය යුතු බවය. ඇතැම් අය මොස්කව් වැනි නගරවලදී රහසේ අල්ලාගෙන ඝාතනය කොට සිරුරු රහසේ වලදමනු ලැබිණි. ගොවිබිම්වල ඉතිරි වූ ජනයාට නිරාහාරව මැරෙන්නට ඉඩ හරින ලදි. රුසියාවේ මේ මහා සාගත තත්වය කොතරම් ද යත් ඇතැම් තැන්වල තම දරුවන් මරා ආහාරය ගත් සිදුවීම් ද වාර්තා වූ බව මේ සාගතයෙන් දිවි බේරාගත් දැන් වයෝවෘද්ධ වියේ පසුවන කාන්තාවක් වාර්තා චිත්‍රපටයේ කියා සිටී. ඇයගේ පවුලේ 16 දෙනෙකුම මිය යන්නේ ආහාරයට ගන්නට යමක් නැති නිසා නිරාහාරවය.
ස්ටාලින්ගේ කොමියුනිස්ට් ක්‍රමය තුළ පාසල් දරුවන්ට උගන්වනු ලැබුවේ පවුල් සබඳතාවලට වැඩියෙන් රාජ්‍යය ඉහළින් සිටින බවයි. එහෙයින් සෑම දරුවකුම සිය දෙමව්පියන් සහ පවුලේ සාමාජිකයන්ට වඩා රාජ්‍යයට පක්ෂපාත විය යුතුය. ඒ සඳහා ස්ටාලින්ගේ ප්‍රචාරකවාදය තුළින් 13 හැවිරිදි දරුවකු උත්කර්ෂයට නංවන ලදි. ඔහුගේ පරමාදර්ශය නිරන්තරයෙන් පාසල් අධ්‍යාපනයේ දී අනෙකුත් ළමුන්ට කියාදෙන ලදි. මේ දරුවා විසින් සිය පියා රුසියානු රහස් පොලීසියට පාවාදෙනු ලබන්නේ කොමියුනිස්ට් ප්‍රතිපත්තිවලට අනුගත නොවී කටයුතු ක්‍ළේ යයි කියමිනි. පියා මරණ දඬුවම ලබන අතර දරුවාගේ නෑදෑයන් විසින් මේ දරුවා මරා දමනු ලබයි. එහෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම මේ දරුවා එසේ සිය පියා පාවාදුන්නාද නැති නම් එම කතාව සෝවියට් ප්‍රචාරකවාදයේම ප්‍රබන්ධයක් ද යන්න ගැන අදටත් විවාදයක් පවතී.
ස්ටාලින්ගේ මේ කොල්ලකෑමේ උච්ච ස්ථානය වන්නේ යුක්රේනියානු සාගතයයි. එය හැඳින්වෙන්නේ Holodomor යනුවෙනි. 1932-1933 පැවැති මේ සාගතයෙන් මියගිය යුක්රේනියානුවන්ගේ සංඛ්‍යාව මිලියන 3.5කි. එය විසිවන සියවසේ එක් මානව සංහාරයකි.
ගොවියන්ගෙන් අස්වනු සහ ඉඩම් උදුරා ගනිමින් සාමූහික ගොවිපළ ආරම්භ කිරීමට ස්ටාලින් පියවර ගන්නා අතර එය ලෙනින් විසින් ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියට වෙනස්ය. මේ සාමූහික ගොවිපළ අතිශය නිවැරදිව පවත්වාගෙන යාමට බලකායක් පිහිටුවනු ලබන අතර ඒ සෑම කෙනෙකු අතටම පිස්තෝලයක් පිරිනැමේ. නොබෙල් සාහිත්‍යධරයකු වූ රුසියානු ජාතික මිහායිල් ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රොවිච් ෂොලොකොව්-Mikhail Aleksandrovich Sholokhov (1905-1984) සිය Virgin Soil Upturned (1932) නවකතාවට වස්තු විෂය කරගන්නේ රුසියාවේ මේ සාමූහික ගොවිපල සෑදීම හා සබැඳි කතාන්දරයයි. දැදිගම වී. රුද්‍රිගු “පෙරලූ නැවුම් පස” ලෙස මෙම කෘතිය සිංහලට පරිවර්තනය කරන ලදි.
රුසියාවේ මේ සාගතය ගැන බාහිර ලෝකය විවේචනය කරන්නට පටන් ගත් විට ස්ටාලින් කරන්නේ සිය රහස් පොලීසියේ පුෂ්ටිමත් නිලධාරීන්, සමෘද්ධිමත් ගොවියන්- ගෙවිලියන් ලෙස වෙස් ගන්වා ආහාරපානවලින් එම ගම්මාන පුරවා බාහිර රටවල විවේචකයන්ට ඒවා බලාගන්නට සැලැස්වීමයි. 1931දී අයිරිෂ් ජාතික නාට්‍යකරුවකු සහ සාහිත්‍ය විචාරකයකු වන ජෝර්ජ් බර්නාඩ් ෂෝ (1856-1950) සහ බි්‍රතාන්‍යයේ ප්‍රථම කාන්තා මන්ත්‍රීවරිය වූNancy Witcher Langhorne Astor (1879 – 1964) රුසියාවේ ජෝර්ජියානු ගම්මානයකට රැගෙන යාමට ස්ටාලින් කටයුතු කරන අන්දම මෙම වාර්තා චිත්‍රපටයේ දැක්වෙයි. ස්ටාලින්ගේ පිටපතට අනුව ස්ටාලින්ගේ රහස් පොලීසියේ නිලධාරින් ගොවියන් සහ ගෙවිලියන් ලෙස වෙස් ගන්වන ලදුව ගම්මානයේ සිටිති. ඔවුහු ඉතා ඉහළින් ජෝර්ජ් බර්නාඩ් ෂෝට සහ මන්ත්‍රිනී නැන්සි විට්චර්ට ආහාරපානාදියෙන් සංග්‍රහ කරති. ආහාරපානවලින් මේස පිරී ඇත. ඔවුන්ට ආහාරපාන අඩුවක් නැති බව මේ දෙදෙනා දකිති. ආපසු බි්‍රතාන්‍යයට යන බර්නාඩ් ෂෝ පවසන්නේ රුසියාවේ සාගත තත්වයක් නැති බවය. ජෝර්ජ් බර්නාඩ් ෂෝ රුසියානු සමාජවාදයේ මෙන්ම ස්ටාලින්ගේ හිතවාදියෙක් වූයේය. එහෙත් මේ මහා ප්‍රාඥයා ස්ටාලින්ගේ සමාජවාදී ප්‍රචාරකවාදයට හසුවිය. ජෝරජ් බර්නාඩ් ෂෝ පමණක් නොව බටහිර ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයින් රැසක් රුසියාවට ගෙන්වාගෙන මේ රැවටීම කිරීමට ස්ටාලින් කටයුතු කළේය.
වාර්තා චිත්‍රපටය යනු ඉතිහාසයේ යථාව අනාගතයට ප්‍රක්ෂේපණය කරන්නකි. මේ මොහොතේ අප නොදකින ලෝක දේශපාලන යථාර්ථය අපට දැකගන්නට වන්නේ තවත් දශක කිහිපයක් ගිය පසු විය හැකිය. ශ්‍රව්‍ය-දෘශ්‍ය මාධ්‍යයන්හි ඓතිහාසික වටිනාකම ඇත්තේ මෙතැනය. මෙම වාර්තා චිත්‍රපටය නිපදවීමට සම්පූර්ණයෙන්ම දායක වී ඇත්තේ රුසියානුවන්ය. මෙය බටහිරයන්ගේ ප්‍රචාරක කුමන්ත්‍රණයක් නොවේ. ස්ටාලින්ගේ යුගයේ රූගත කළ සිනමා දර්ශන සහ ඡායාරූප මේ සඳහා යොදාගෙන ඇත.■
