සියවස් දහය පහළොවකට පමණ එපිට කාලයක ජීවත් වූ ෂාරියර් නම් පර්සියානු සුල්තාන්වරයා අරාබියත් චීනයත් අතර පිහිටි රාජධානියක නායකත්වය ඉසිලී ය. ස්ත‍්‍රීන් පිළිබඳ දැඩි වෛරයෙන් පසු වූ ඔහු සැම රැුයකම කිසියම් යුවතියක විවාහ කොටගෙන විවාහයට පසුදා උදෑසනම ඇය මරා දමන්නට පුරුදු වී සිටියේ ය. තෙවසරක ඇවෑමෙන් රාජධානියේ යුවතියන් දහසක් පමණ ඔහු අතින් මරණයට ගොදුරු වීමෙන් සහ, ඉතිරි යුවතියන් රාජධානිය හැර දමා පලා යෑමෙන් ඉක්බිති, සිය දියණිය ඔහුට සරණ පාවා දීමට සුල්තාන්වරයාට යුවතියන් සැපයූ අමාත්‍යවරයාට සිදු විය. සුල්තාන්වරයා හා විවාහ වන අමාත්‍යවරයාගේ දියණිය මරණයෙන් ගැලවීමට උපායක් යොදා විවාහය දින රාත‍්‍රියේ සිය නැඟණිය තමා අසල රඳවා ගැනීමට සුල්තාන්වරයාගේ අවසරය ලබා ගත්තා ය.
රැය පහන් වන යාමයේ අවදි වූ නැඟණිය උපායානුකූලව තමන්ට කතාන්දරයක් කියා දෙන්නැයි සිය සොයුරියට පැවසුවා ය. ඒ සඳහා සුල්තාන්වරයාගෙන් අවසර ගන්නා ඈ උදෑසන වන තුරු කතාන්දරය කිව්වා ය. හිමිදිරි පාන්දර වුවත් කතාන්දරය අවසන් නුවූ හෙයින් කතාවේ ඉතිරිය පිළිබඳ කුතුහලයෙන් ඊට ලොල් වූ සුල්තාන්වරයා කතාව අවසන් වන තුරු ඇයට ජීවත් වීමට ඉඩ හැරීමට තීරණය කළේ ය. එදින රැුයේ ඒ කතාව අවසන් කළ ඈ ඊටම ඈඳා තවත් කතාන්දරයක් කීමට පටන් ගත්තා ය. පසුදා උදෑසන ඇය කෙරේ පෙමින් බැඳී ඇගෙන් ලද දරුවන්ගේ පියා බවට ද පත්ව සිටියේ ය. මෙසේ සුල්තාන්වරයාගේ අමාත්‍යවරයාගේ දියණිය වූ ශෙහෙරසාඞ් කුමරිය සිය ජීවිතයත්, රාජධානියේ යුවතියන්ගේ ජීවිතත් බේරාගෙන, වන විට එහි ද අවසානය නොපැමිණ තිබුණෙන් එදින ද ජීවත් වීමට අවස්ථාව උදා කර ගත්තා ය. මේ අයුරින් ගෙවුණු රාත‍්‍රීන් එක්දහස් එකකට පසුව ඇගේ කතාන්දරවල නිමාව එළඹියේ ය. එහෙත් ඒ වන විට සුල්තාන්වරයා සුල්තාන්වරයාගේ ජීවිතය ද යහපත් අතට හරවන්නට සමත් වූවා ය.
ඈ රාත‍්‍රීන් එක්දහස් එකක් තිස්සේ කියූ, එකකට එකක් බැඳුණු මේ ජනකතා මාලාව ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ නමින් 1704 දී අරාබි බසින් ප‍්‍රංශ බසට නැඟුණේ ප‍්‍රංශ ජාතික ඇන්ටොයින් ගැලන්ඞ් අතිනි. ඉනික්බිතිව එඞ්වඞ් විලියම් ලේන්, ජෝන් පේන් සහ ශ‍්‍රීමත් රිචඞ් බර්ටන් අතින් එය වරින් වර ඉංග‍්‍රීසියට නැඟිණ. විවිධ පරිවර්තකයන් සහ සංස්කාරකයන් අතට පත් වූ ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ කතා මාලාවට මුල් කතා පෙළට අයත් නුවූ නවතම කතාන්දර ද මුසු විය.
ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ දහ වන සියවසට පමණ අයත් මේ කතාන්දර එක්දහස් එක අරාබියට පමණක් සීමා වූ ඒවා නොව, උතුරු අප‍්‍රිකාව, අරාබිය, තුර්කිය, පර්සියාව, ඉන්දියාව ආදී පෙරදිග ආසියානු සංස්කෘතීන් හා බැඳුණු ඒවා ය. ඒ අතරින් වඩාත්ම ජනප‍්‍රියව පාඨකයන් අතර පැතිරුණේ අලි බාබා සහ හොරු හතලිහ, ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන, සින්බෑඞ් නම් නැවියා ආදි කතා ය. ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ සිංහල පාඨකයන් අතරට පැමිණියේ ‘අරාබි නිසොල්ලාසය’ සහ ‘එක්දහස් එක් රැුය’ නමිනි. බෙන්තොට ඇල්බට් ද සිල්වා, ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වා සහ කේ. බී. සුගතදාස යන පරිවර්තකයන් අතින් කිහිප වරක දී මෙම කතා මාලාව සිංහලට පෙරළිණ.
‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ ආශ‍්‍රය කොටගෙන ප‍්‍රතිනිර්මාණය කෙරුණු නූතන කලාකෘති අතර වරින් වර නිෂ්පාදනය වූ අලි බාබා සහ හොරු හතලිහ, ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන, සින්බෑඞ් නම් නැවියා ඇතුළු අනෙකුත් කාටුන්මය සිනමා කෘති කැපී පෙනේ. මේ අතරින් අතිශය ජනාදරයට සහ වානිජමය අතින් සාර්ථකත්වයට පත් වූ නිර්මාණය වන්නේ අනූව දශකයේ දී වෝල්ට් ඩිස්නි සමාගම විසින් නිෂ්පාදනය කොට පේ‍්‍රක්ෂකයන් අතට පත් කෙරුණු ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන කාටුන් චිත‍්‍රපටයයි. පසුව ඒ ඇසුරින් රූපවාහිනී කාටුන් මාලා ද නිර්මාණය විය. වෝල්ට් ඩිස්නි සමාගම විසින් තමන් අතීතයේ දී නිෂ්පාදනය කළ කාටුන් චිත‍්‍රපට, නවීන තාක්ෂණය හා මුසු වූ ලයිව් ඇක්ෂන් චිත‍්‍රපට බවට පෙරළීමේ සුවිශාල ව්‍යාපෘතියක් අනූව දශකයේ පටන් දියත් කෙරෙයි. ජංගල් බුක්, ඇලිස් ඉන් වොන්ඩර්ලන්ඞ්, සින්ඩරෙල්ලා, බියුටි ඇන්ඞ් ද බීස්ට්, විනී ද පූ නැතහොත් ක‍්‍රිස්ටෝෆර් රොබින්, ඩම්බෝ ඇතුළු එම චිත‍්‍රපට පෙළේ ආසන්නතම ලයිව් ඇක්ෂන් චිත‍්‍රපට ද්විත්වය වූයේ පසුගිය දා නිකුත් වූ ඇලඩින් සහ ලයන් කිං සිනමා කෘති ය. අනූව දශකයේ තිරගත වූ ඩිස්නි කාටුන් නැරඹු දරුවන්, අද වැඩිහිටියන් ලෙස සිය දරුවන් ද සමග ඒවායෙහි ලයිව් ඇක්ෂන් අනුවර්තන රස විඳින්නේ අතිමහත් අභිරුචියෙනි.
ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ දහ වන සියවසට අයත් ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’හි සිට ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ විසි එක් වන සියවසට අයත් වෝල්ට් ඩිස්නි ලයිව් ඇක්ෂන් චිත‍්‍රපටය තෙක් ‘ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන’ පැමිණි ගමන් මඟ සියවස් එකොළහක් තරම් දිගු දුර විහිදි චාරිකාවකි.
මුල්කාලීන ඇලඩින් කතාන්දරය ප‍්‍රකාරව ඇලඩින් චීනයේ ජීවත් වූ ඇඳුම් මහන්නෙකුගේ පුතෙකි. පියා අහිමි ඔහු සිය මව සමග දිවි ගෙවයි. කාලානුරූපව විකාශනය වූ මේ කතාන්දරය පසුකාලීනව අරාබි සහ මැද පෙරදිග සම්භවයක් දෙසට නැඹුරු වී ඇත. ෆැන්ටසි, රෝමෑන්ස් ගණයට අයත් වන ඇලඩින් ලයිව් ඇක්ෂන් චිත‍්‍රපටය මුල් කතාන්දරයට නව හැඩයක් දෙමින් වඩා ආකර්ෂණීය සිනමාරූපී පෞරුෂයක් සහිත ඇලඩින් කෙනෙකු ප‍්‍රතිනිර්මාණය කරයි. ඒ අනුව චිත‍්‍රපටයේ දී ඔහු දෙමාපියන් අහිමි වීදි දරුවෙකු සහ සොරෙකු බවට රූපාන්තරණය කෙරේ. එහි දී ඔහු හඳුන්වන්නේ ‘ද ඩයමන්ඞ් ඉන් ද රෆ්’ ලෙසිනි. ගයි රිචී විසින් අධ්‍යක්ෂණය කෙරුණු ඇලඩින් 2019 චිත‍්‍රපටය, 1992 ඇලඩින් කාටුන් චිත‍්‍රපටයට හානි නොකොට එය අතික‍්‍රමණය කරන්නට සමත් වූ කලා කෘතියක් ලෙස පේ‍්‍රක්ෂක විචාරක සියල්ලන්ගේ ප‍්‍රසාදයට ලක් විය. නිර්මාණාත්මක මැදිරිවල සහ ජෝර්දානයේ කාන්තාර පෙදෙස්හි රූපගත කෙරුණු ඇලඩින්හි, ඇලඩින් ලෙස ඊජිප්තු, කැනඩා සම්භවයක් සහිත මේනා මසූඞ්, ජස්මින් කුමරිය ලෙස බි‍්‍රතාන්‍ය, ඉන්දීය සම්භවයක් සහිත නයෝමි ස්කොට් සහ ඇලඩින්ගේ පුදුම පහනේ භූතයා හෙවත් ජීනී ලෙස විල් ස්මිත් ප‍්‍රධාන චරිතවලට පණ පොවති. ප‍්‍රධාන යුවල ලෙස තරු ගුණය සහිත සුප‍්‍රකට බටහිර නළු නිළියන් යොදාගනු වෙනුවට ඔවුන් විසිරුණු විහිදුණු අනන්‍යතා සහිත නවක මුහුණු තෝරා ගැනීමේ දියුණු පියවරක් ඉදිරියට තබන්නේ, අපරදිග චිත‍්‍රපට සමාගමක් පෙරදිග කතාන්දරයක් ප‍්‍රතිනිර්මාණය කිරීමේ දුලබ මොහොත වර්ණවත් කරමිනි.
එසේම සිය කටහඬ ඇසුරින් කාටුන් චිත‍්‍රපටයේ ජීනීගේ චරිතය කාලාන්තරයක් තිස්සේ සහමුලින්ම තමන් සතු කරගෙන සිටි රොබින් විලියම්ස්ගේ තැන විල් ස්මිත් අතට පත් වන විට බොහෝ දෙනාගේ අදහස වූයේ විල් ස්මිත්ට රොබින් විලියම්ස්ගේ ජීනී ගුණය පරදවන්නට නොහැකි වනු ඇති බවයි. එහෙත් ඔහු මුල් චරිතයේ රස නුසුන් කොට නව ජීනී චරිතය ගොඩනඟන ආකාරය විස්මිත ය. ‘මා ජීනී චරිතය වෙත පිවිසුණේ චිත‍්‍රපටයේ සංගීතය මාර්ගය කොටගෙනයි.’ විල් ස්මිත් පවසයි.
මෙම සිනමා කෘතිය ඔපවත් කිරීමට එහි සංගීතය සුවිසල් දායකත්වයක් සපයයි. ඇලඩින් කාටුන් චිත‍්‍රපටයේ වූ සුප‍්‍රකට ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ ගීතය නව චිත‍්‍රපටය වෙනුවෙන් ගයන්නේ විල් ස්මිත් ය. මුලින් එය ගැයූ ඇලඩින් කාටුන් චිත‍්‍රපටයේ සංගීත නිර්මාපක ඇලන් මෙන්කින්ම වසර 27ක ඇවෑමෙන් ඇලඩින් ලයිව් ඇක්ෂන් චිත‍්‍රපටයේ ද සංගීත නිර්මාපකයා වීම සුවිශේෂී සිදුවීමකි. ඔහු ලිට්ල් මර්මේඞ්, බියුටි ඇන්ඞ් ද බීස්ට්, ටැන්ග්ල්ඞ් වැනි ඩිස්නි සිනමාපට රැුසක සංගීත නිර්මාපකයා ය.
මුල් ‘ඇරෙබියන් නයිට්ස්’ ගීතයේ ඇතැම් වචන, වඩා නූතන අදහසක් පිළිබිඹු වන පරිදි වෙනස් කොට සහ පදමාලාව දිගු කොට ප‍්‍රතිනිර්මාණය කිරීමට ඩිස්නි සමාගම නව නිර්මාණයේ දී කටයුතු කර ඇත. නිදසුනක් ලෙස මුල් ගීයේ තැනෙක එන ‘බාබේරික්’ යන වචනය වෙනුවට ඔවුහු ‘කෙයොටික්’ ලෙස වඩා ශිෂ්ට යෙදුමක් භාවිත කරති. කාටුන් චිත‍්‍රපටයේ එන ‘අ හෝල් නිව් වර්ල්ඞ්’ යුග ගීය ද නව චිත‍්‍රපටය වෙනුවෙන් නැවත නිමැවෙන්නේ දියුණු අදහසක් පරාවර්තනය වන අයුරිනි. ජස්මින් කුමරිය වෙනුවෙන් මේ චිත‍්‍රපටයේ දී මුල් නිර්මාණයේ නැති නව ගීතයක් නිමැවෙයි. ඇලන් අතින් නිර්මාණය වන අතිශය ජනප‍්‍රියත්වයට පත් ‘ස්පීච්ලස්’ නම් ඒ ගීතය රසිකාගාරය විසින් හැඳින්වෙන්නේ ‘පවර් ඇන්තම්’ එකක් වශයෙනි. තමා බිය ගන්වන රෞද්‍ර බලවේගවලට එරෙහිව නිහඬව නොසිට සටන් වදින්නේ කෙසේ දැයි හෙළි කරමින් එය ජව සම්පන්නව ගයන්නේ ද ජස්මින් කුමරිය ලෙස රඟන නයෝමි ස්කොට් ය. කතාව අවසන රජ කුමරෙකු නො වන සාමාන්‍ය තරුණයෙකු හා විවාහ වන ජස්මින් කුමරිය, කළ නොහැකි යැයි සම්මත දේ කළ හැක්කක් බවට හරවමින් සිය රාජධානියේ ප‍්‍රථම සුල්තාන්වරිය බවට පත් වෙයි. ‘මතක ඇතිව ඔබේ දියණියන්ට මේ චිත‍්‍රපටය පෙන්වන්න.’ යැයි විල් ස්මිත් සම්මුඛ සාකච්ඡුාවක දී පවසයි.
දෘෂ්ටිවාදයත් තාක්ෂණයත් සම තලයේ රඳවන මේ දියුණු සිනමාකරුවෝ භෞතික ලෝකයට දුරස් පරිකල්පිත ජීවීන් සහ ද්‍රව්‍යයන් පවා නවීනතම තාක්ෂණය උපයුක්ත කර ගනිමින් සජීවී බවට පත් කරති. මිනිත්තු 128ක් පුරා තිරය මත දිවෙන ඇලඩින්, පැතලි චරිත සහිත සුරංගනා කතාවලින් ද සංකීර්ණ හැඟීම් ඉපදවිය හැකි බව සක්සුදක් සේ පැහැදිලි කරන නිර්මාණයකි. බණ කතාවක මෙන් කතාන්දරයෙන් ආදර්ශ සැපයීම පසෙක තබා, දුෂ්ටයාට දඬුවම් පැමිණවීම දෙවැනි තැනෙහි ලා, කතාවේ රස තැන් උත්කර්ෂයට නැඟීම එහි විශේෂත්වයයි. සැම චරිතයකම අභ්‍යන්තර මනෝ භාවයන්හි සියුම් සංකීර්ණතා එවිට නිරායාසයෙන්ම ඉස්මතු වෙයි. අප ඩිස්නි සිනමා ලෝකයෙන් විතැන් වී මඳකට ලාංකේය සිනමා ලෝකයට ගොඩ බට විට විමතිය දනවන අහඹුවක් අභිමුඛ වේ. එනම්, අරාබි ජනකතා පෙළක් ප‍්‍රතිනිර්මාණය කොට ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වා පරිවර්තනය කළ එක්දහස් එක් රැුය කෘතියට අයත් ඇලඩින්ගේ පුදුම පහන අන්දරය සිනමාවට නැඟී එළිදකින්නේ ද, ලාංකේය ඉතිහාස කතාවක් ප‍්‍රතිනිර්මාණය කොට ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වා ලියූ විජයබා කොල්ලය අන්දරය සිනමාවට නැඟී එළිදකින්නේ ද එකම කාලයක ය. ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වා ශූරීන් ජීවත්ව සිටියේ නම් ඇලඩින් නරඹා, අවුරුදු එක්දහස් එකසීයක් පැරණි කතාන්දරයක් වුව දියුණු දෘෂ්ටිවාදයක පිහිටුවා නූතනවාදීව වර නඟන්නේ කෙසේ ද යන්න විජයබා කොල්ලය අධ්‍යක්ෂවරයාට කියා දෙනු ඇත.x
x චතුපමා අබේවික‍්‍රම
