මහනුවර මහියංගණය මාර්ගයේ තෙල්දෙණිය නගරය මඳ දුරක් ගිය තැන වික්ටෝරියා හන්දිය දෙසට හැරෙන මාර්ගය ඇති මොරගහමුල හන්දිය හමුවෙයි. එතැන පිහිටි එම්.ඒ. අස්මි ස්ටෝර්ස් නම් වෙළඳසැල ඉදිරිපිට අපි සිටියෙමු. දැන් එතැන වෙළඳසැලක් නැත. ගරාවැටුණු ගොඩනැඟිල්ලක් ඇත. පසෙකින් ඇත්තේ අසීරුවෙන් ගොඩනැගෙන්නට උත්සාහ කරන පුංචි ගොඩනැඟිල්ලකි. අප එහි ගිය දිනයේ වෙළඳසැල් හිමිකරුවා වූ අස්මි මහතා සිටියේ නැත. එහෙත් වෙළඳසැලේ අස්මි මහතා සමඟ සේවය කළ සේවකයෝ දෙදෙනා සිටියෝය.
අස්මි මහතාගේ වෙළඳසැල වැසී ගියත් අස්මි මහතා අත්හැර යන්නට දෙදෙනාටම හිත දී තිබුණේ නැත. දැන් ඔවුන්ට වෙළඳසැල පැවති කාලයේ ලැබුණු තරම් වැටුපක් නැතිව, සුළු දීමනාවක් පමණක් ලැබුණත් ඔවුහු දෙදෙනා යළි කඩය ගොඩනඟන්නට උත්සාහ ගනිමින් එතැන සිටින්නෝය. මේ වෙද්දී අස්මි මහතා ණයතුරුස් වෙමින් කඩයෙහි කොටසක් ගොඩනඟන්නට උත්සාහ කරමින් සිටියි.
සේවකයන් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙක් සිංහල ජාතිකයෙකි. ඒ කාරණය සඳහන් කළේ ජාතිවාදී ප‍්‍රහාරයක් වුව පීඩාවට පත්වුණේ එක් ජාතියක් නොවන බව කියන්නටය.
අස්මි මහතාගේ කිසිදු වරදක් නොමැතිව, කිසිම හේතුවක් නැතිව ඔහුගේ වෙළඳසැල ජාතිවාදී කණ්ඩායමක් විසින් ගිනි තැබුවේ පසුගිය මාර්තු 04 වැනි ඉරිදාය. කඩය තිබුණු මොරගහමුල හන්දියෙන් හැරී යා යුතු ප‍්‍රදේශයක් වන අම්බාල නම් ප‍්‍රදේශයේ පදිංචි පුද්ගලයෙකුට පහරදීමෙන් පසුව ඒ පුද්ගලයා මියයෑම කඩය ගිනි තැබීමට හේතුවූවායැයි කියන ආසන්න හේතුව විය. එහෙත් අස්මි මහතාගේ වෙළඳසැල ඒ සිදුවීම සමඟ සම්බන්ධයක් නොතිබුණි.
මරණකරුගේ නිවස තිබුණු අම්බාල ප‍්‍රදේශයේද මුස්ලිම් වෙළඳසැල්, පල්ලි ආදිය තිබුණි. මරණකරුගේ පවුලේ අයගේ කේන්තිය පිටවුණා නම් එය අම්බාලේදි පිටවෙන්නට ඉඩ තිබුණි. එය එසේ නොවීය. ගම්වාසීන් දැන් කියන අන්දමට මේ වෙළඳසැල ගිනි තැබීම සම්පූර්ණයෙන්ම වෙළඳාම මුල් කරගත් අවස්ථාවාදී ප‍්‍රහාරයක් වී තිබුණි. දැන් ගිනිගෙන බිමට සමතලා වී ඇති එම්.කේ.එම්. අස්මි වෙළඳසැල ගිනි ගැනීමට පෙර ගම් රැුසකට තොග බඩු අලෙවි කළ වෙළඳසැලක් විය. ගෑස් අලෙවි කළ ගෑස් අලෙවි නියෝජිතයෙක් විය.
වන්දි
අප සමඟ වෙළඳසැලෙහි සේවය කළ සේවකයෝ දෙදෙනා මෙලෙස කතාබහට එක්වූහ.
‘සිද්ධිය වුණ වෙලාවේ මුදලාලියි, අපියි මෙතැන හිටියෙ නැහැ. අපි හවස ගියා. ඒ වෙද්දීත් හන්දියේ කට්ටිය අම්බාලේ මරණය ගැන විරෝධය දක්වන්න එකතුවෙලා හිටියා. ඒ විරෝධය එක්ක ජාතිවාදී කතා කියැවෙන්න ගත්තා.’
ඔවුන් පවසන ආකාරයට නොසරුප් වදන් සමඟ මුස්ලිම් අයට එරෙහි හිංසනය මුසුවූ සටන්පාඨ හන්දියේ විරෝධතාවයෙහි තිබී ඇත. එහෙත් වෙළඳසැලට අනතුරක් වේයැයි කිසිවෙක් අනුමාන කර තිබුණේ නැත. එහෙත් පහුවදා වෙද්දී ඔවුන්ට ආරංචි වී ඇත්තේ සිදුව ඇති බරපතළ විනාශයයි. මාර්තු පස්වැනිදා වූ පසු දිනයේ ඔවුනට කඩයට ළංවෙන්නට හැකියාවක් තිබී නැත්තේ තත්වය දරුණු වෙමින් කලබල වැඩිවී තිබුණු නිසාය. නැවත පැමිණෙන ඔවුන්ට දකින්නට ලැබී ඇත්තේ සම්පූර්ණයෙන්ම අළුව තිබුණු වෙළඳසැලයි.
‘රාක්ක, ෂෝකේස් උණුවෙලා හොයාගන්න බැරි විදියට දියවෙලා වැටිලා තිබුණා.‘ වෙළඳසැලේ සේවකයන් කියයි.
සම්පූර්ණ ගොඩනැඟිල්ලේ තිබුණු ලී, ප්ලාස්ටික්, ආහාර ද්‍රව්‍ය ඇතුළු බොහෝදේ උණුව දියව ගොස් තිබුණි. එය සැලසුම් සහගතව පූර්ණ විනාශයක් වෙනුවෙන් කළ ගිනිතැබීමක් විය.
‘කෝටි තුනහමාරකට වැඩි ප‍්‍රමාණයක පාඩුවක් වුණා. ඒ මතක්වුණ භාණ්ඩවල දළ ඇස්තමේන්තුව විතරයි. එහෙත් රුපියලකවත් වන්දියක් දීලා නැහැ.’
වෙළඳසැලේ පාඩුව එබඳුය. යළි ගොඩනැඟීමට යළි ණය වෙන්නට සිදුව ඇත.
‘ටිපර් තුනකින් විතර අළු අයින් කරන්න සිද්ධවුණා. ගොඩක් දේවල් පොළොවට යට කළේ ගඳ නිසා. පරණ කඩය තිබුණු ගොඩනැඟිල්ල සම්පූර්ණයෙන්ම අත්හරින්න සිදුවුණා. දැන් අලූ‍තෙන් පොඩි ගොඩනැඟිල්ලක් ඉදිකරනවා. කඩය ආයෙමත් පටන්ගන්න.’ වෙළඳසැලේ සේවකයෝ කියති.
මෙලෙස අසීරුවෙන් වෙළඳාම් යළි ආරම්භ කරමින් සිටින බොහෝ දෙනෙකි. දිගන නගරයේ විනාශ වූ වෙළඳසැල් සියල්ලට පාහේ යළි වන්දි ලැබී නොතිබුණි. දිගන පල්ලියටද වන්දි ලැබී තිබුණේ නැත. කෙංගල්ල නිවාසවලටත් වන්දි නැත. සියලූ‍දෙනාට ලක්ෂය හෝ ඊට අඩු වන්දි පමණක් ලැබී තිබුණි. එහෙත් බොහෝතැන්වල පාඩුව කෝටියට අධිකය.
කෙසේ වෙතත් අතැති මුදල් යොදවා, ණයතුරුස් වෙමින් යළි ව්‍යාපාර ගොඩගැනීමට තරම් අසීමිත ශක්තියක් බොහෝ දෙනෙකුට තිබී ඇති බව දිගන නගරයේ ගිනිගත් වෙළඳසැල් වෙත යද්දී අපට පෙනීගියේය. දිගන පල්ලියේද මේ වෙද්දී ඇත්තේ කාඞ්බෝඞ් ගසා ( වීදුරු වෙනුවට ) ජනෙල් සියල්ල ආවරණය කළ හිස් ගොඩනැඟිල්ලකි. දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනයට තිබුණු සියලූ දෑ විනාශ කර ඇත. කාර්යාලයීය උපකරණ, පරිගණක විනාශ කර ඇත. තවමත් ඒ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කර නැත. මේ වෙද්දී ආධාර එක් කිරීමේ ව්‍යාපෘතියක් ක්රියාත්මක කරමින් සිටින්නේ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරන්නටයි.
දිගන නගරයේ එක් රෙදි වෙළඳසැලක් මේ වෙද්දී යළි නිර්මාණය වෙමින් තිබුණි.
අපි වෙළඳසැලේ පිළිසකර කළ කොටසට සහ පිළිසකර කිරීමට නොහැකි වූ කොටසට ගියෙමු. සම්පූර්ණයෙන්ම උණු වී විනාශ වී ගිය බිත්ති සහිතව විනාශ වූ කොටස ඇත. එහෙත් වෙළඳසැල් හිමියාගේ හිතේ වෛරයක් නැත. සිංහල ජාතිකයන් අප බලා සිටිනාතරතුර පවා ඔහුගේ වෙළඳසැලට බඩු ගැනීමට ආවේය.
‘ආ මාමා, කාලෙකින් ආවෙ.’
සුපුරුදු සිනාවකින් ඒ වෙළෙන්දා එවැනි පාරිභෝගිකයෙකුගේ දුක සැප විමසීම අරඹන අයුරු අපට දකින්නට ලැබුණි.
නීතිය
වන්දි ලැබීමෙන් එහා ගොස් නීතිය ක්රියාත්මක නොවීමේ පීඩනය වින්දිතයන්ගේ වේදනාව බරපතළම ලෙස වැඩි කර ඇත.
ගම්මානයේ වෙසෙන්නන්ගේ අදහස අනුව හන්දියේ වෙළඳසැල් කිහිපයක වෙළෙන්දන් ගිනිතැබීමට මැදිහත්වී තිබුණි.
‘ගිනිතියපු අය ගමේ ඉන්නවා. අපි උදේ හවස දකිනවා. පොලීසියත් එයාලා දන්නවා. ඒත් නීතිය ක්රියාත්මක වෙන්නෙ නෑ.’ ගම්වාසීහු එසේ කියති. ඒ ගම්වාසීහු මුස්ලිම් ජාතිකයන් නොව මධ්‍යස්ථ සිංහල ජනතාවම වෙති.
‘ගිනි තියද්දි පොලීසිය මේ බස් හෝල්ට් එකේ හිටියා.’
එක් ගම්වාසියෙක් තදින්ම එසේ කියයි. ඒ කියන බස් හෝල්ට් එක ගිනි තබන ලද වෙළඳසැලට මාර්ගයෙන් එහා පැත්තේ ඇති බස් හෝල්ට් එකකි.
‘ඔය ත‍්‍රීවීල් පාක් එකෙයි, කඩමණ්ඩියේයි අය තමයි කළේ.’
තවත් අයෙක් හඬ පහත්කොට රහසින් කියයි. එහෙත් ගම්වාසීන්ගෙන් බහුතර පිරිස කළේ කවුදැයි නොකියා සිටින්නට හැකි තරම් උත්සාහ කරති. තවත් පිරිසක් එවැනි වෙළඳසැලක් ගැන නොදන්නා බව හඟවන්නට පවා උත්සාහ කරති.
‘අස්මි මහත්තයාගේ කඬේ කොහේද?’
හන්දියේ තිබුණු වෙළඳසැල් කිහිපයකින්ම අපි අහද්දී ‘දන්නේ නැහැ.’ කියා සැඟවෙන්නට උත්සාහ ගත් කිහිපදෙනෙක්ම වූහ.
‘ඔය මිනිස්සු සද්ද නැතිව හිටියාට හැමෝම ඔතැනින් ණය පොතට කාපු මිනිස්සු.’
එසේ අස්මි මහතාගේ වෙළඳසැල ගැන නොදන්නා බව හැඟවීම ගැන කී විට තවත් අයෙක් කියයි. කෙසේ වුව අවිනිශ්චිතභාවය, බිය, සැකය සිදුවීම්වලින් පසුව ප‍්‍රදේශයෙහි වර්ධනය වී ඇත. නීතිය ක්රියාත්මක නොවන බව සියල්ලන්ට රහසක් නොවේ. ඒ නිසා ආණ්ඩුව මේවාට සහාය දෙන බවද ගම්වාසීන්ගේ අදහසයි.
‘ආණ්ඩුවෙන් සපෝට් එක තියෙන බව ගහපු අය හොඳට දැනගෙන හිටියා. ඒක තමයි වැඬේ බය නැතිව කළේ.’
එක් ගම්වැසියෙක් කියයි.
ආණ්ඩුවේ සහතිකය පහරදුන් අයට කෙසේ හෝ ලැබී තිබුණි. ඒ සහතිකය අද වන තෙක් ආණ්ඩුව රකියි.
‘හැබැයි මේක බිස්නස් වලට කරපු පහරදීමක්’
ඒ පුද්ගලයා වැඩිදුර කියයි.
ගමේ වෙසෙන මධ්‍යස්ථ ගම්වාසියෙකු විසින් පොලිස්පතිවරයා අමතමින් පෙත්සමක් පොලිසියට යවා තිබුණි. ඒ සිදුවීමට සම්බන්ධ වූ පුද්ගලයන්ගේ නම් සඳහන් කරමින්ය. (පෙත්සමෙහි පිටපතක් සොයාගැනීමට අප ගත් උත්සාහය අසාර්ථක විය. )
එහෙත් ඒ සම්බන්ධයෙන්ද ප‍්‍රතිචාරයක් නැත. ටී.අයි.ඞී.ය පරීක්ෂණ කරන බව කියයි. ඒ ගැන කී පසුව එක් ගම්වාසියෙක් විමසුවේ ‘කොහෙද? කොළඹද?’ කියාය.
සිදුවීම වී තිබුනේ තෙල්දෙණියේය. තෙල්දෙණියේ නම් සිදුවන පරීක්ෂණයක් නැත.
දිගන පල්ලියට එල්ලවූ පෙට‍්‍රල් බෝම්බය මෙන්ම පල්ලියට පහරදුන් අය පිළිබඳවද ඇසින් දුටු සාක්ෂි රැුසක් ඇත. එහෙත් නීතිය තවම ක්රියාත්මක වෙන්නේ නැත.
‘එස්.ටී.එෆ්. එක බලාගෙන ඉද්දී ගැහුවේ.’
පල්ලියට එල්ලවූ ප‍්‍රහාරය දුටු අයෙක් කියන්නේය.
‘මල්ලි දැන් ඇති නේද? දැන් නැවැත්තුවා නම් හරි නේද?’
‘පොලීසිය ගහපු අයට ඔහොම කියලා තමයි නවත්වන්න හැදුවේ. අපි දැකලා තියෙනවානේ පොලීසියට නවත්වන්න ඕනෑ නම් කරන දේවල්. විශ්වවිද්‍යාල ළමයින්ට සලකන්නෙ කොහොමද? විශ්වවිද්‍යාලවල හාමුදුරුවන්ට පවා පොලීසියෙන් ගහනවානේ.’ ඔහු කියයි.
‘අපට ගහනවාට පොලීසිය කැමැත්තෙන් හිටියෙ නැහැ. ඒක අපි හොඳට දන්නවා. හැබැයි පොලීසියට ඉහළින් උපදෙස් ලැබිලා තිබුණා සද්ද නැතිව ඉන්න කියලා.’
දිගනේ සහ කෙංගල්ලේ ප‍්‍රහාරවල වින්දිතයන් වූ මුස්ලිම් ජනතාව අතර මතය එබඳුය.
‘මොන ආණ්ඩුව ආවත් අපට ගහනවා.’ ඔවුහු කියතිි.
සිදුවීම්වලට මුහුණ දුන් බොහෝ දෙනෙක් මාධ්‍ය වෙත අදහස් පළ කිරීමට කැමැත්ත දැක්වුවේ නැත.
‘සිද්ධිය වුණ වෙලාවේ ආවා නම් ලොකු ඉන්ටවීව් එකක් දෙනවා. හැබැයි දැන් කතාකරන්න බැහැ. එහෙම වුණොත් අපට ලැබෙන්න තියෙන වන්දි නැතිවේවි.’
දැඩිව අසරණ වූ අයෙක් තමන්ට ගැලවීමට ඇති එකම මඟ වූ වන්දි අහිමිවේයැයි බියෙන් එසේ කීය. එහෙත් වැඩි පිරිසක් අදහස් දැක්වීමට මැලිවන්නේ එය කිසි ප‍්‍රයෝජනයක් නැති හුළෙඟ් යෑමක් නිසාය.
‘තරහවෙන්න එපා. අපි සිංහල මාධ්‍යවල කිව්ව දේවල් මොනාවත් පළවෙලා තිබුණෙ නැහැ. එයාලා ලිව්වෙ දෙපැත්තක් ගහගත්තා කතාවක්. ඒ වෙන කොහේ හරි වෙන්න ඇති. මෙතැන නම් දෙපැත්තක් හිටියෙ නැහැ. අපි ගුටිකෑවා විතරයි.’
කෙනෙකු එසේ කීවේ වේදනාවෙන්ය.
‘දැන් අපට ගමේ සිංහල මිනිස්සු එක්කවත් හරියට කතාකරන්න බැහැ. මොකද කවුරු අපට ගහන්න බලාගෙන ඉන්නවාද, කවුරු අපි එක්ක හිතවත්ව ඉන්නවාද කියලා අපි දන්නෙ නැහැ.’
එවැන්නෙක් වැඩිදුරටත් කියයි.
අදහස් දැක්වීම සඳහා දීර්ඝ පෙළඹවීම් සමඟ කැමති කරවාගැනීමට අපට හැකිවිය. එහෙත් බොහෝදෙනෙකු තමන්ගේ අනන්‍යතාව හෙලි කිරීම ගැන කැමැත්තක් දැක්වුවේ නැත. කැමැති වූ අයගේද අනන්‍යතාව හෙළි නොකර සිටීමට අප තීරණය කළේ එය සාමකාමීත්වයට බාධාවක් විය හැකි නිසාය.
අම්බාලේ පුද්ගලයෙකු මියයෑම සහ මුස්ලිම් ජනතාවට පහරදීම අතර සම්බන්ධය එක් සිදුවීමකින් පසුව අනෙක සිදුවීම පමණි. ඒ හැරුණුකොට කුමාරසිංහට පහරදුන් අය සමඟ කිසිම සම්බන්ධයක් පහර කෑ මුස්ලිම් අයට තිබුණේ නැත. ජාතිවාදී හුයකින් එකිනෙකා සම්බන්ධ කර තිබුණි. කෙසේ වුව ඒ සියල්ල මාධ්‍ය වාර්තා කළේ ‘දෙපිරිසක් අතර ගැටුම්’ යන යෙදුම සහිතවය. විශේෂයෙන් දිවයින පුවත්පත ඒ සිදුවීම්වලදි නරුම වාර්තාකරණයක යෙදුණේය.
‘මරණය සම්බන්ධයෙන් උරණ වූ පිරිසක් උඩිස්පත්තුව ප‍්‍රදේශයේ වෙළඳසැල් දෙකක් 04 වැනිදා රාත‍්‍රියේ ගිනිතබා ඇති බව පොලීසිය පවසයි. කුමාරසිංහ මහතාගේ අවසන් කටයුතු සිදුකළ 05 වැනිදා සිද්ධියට අදාල දෙපිරිස අතර යළි ගැටුම්කාරී තත්වයක් ඇතිවූ අතර එය සමනය කිරීමට ඊයේ රාත‍්‍රී පොලිස් විශේෂ කාර්ය බලකා සෙබළු යොදවා තැබීමටද කටයුතු යොදා තිබිණි.’
සිදුවීමට අදාල දිවයින වාර්තාවක් එබඳු විය.
එවන් පසුබිමක බිය, සැකය, අවිශ්වාසයෙන් පුරවා දැමුණු ඔවුන්ගේ අදහස් විමසීම ඉතා අසීරු විය. ඒ බිය විසින්ම තෙල්දෙණිය – දිගන පහරදීම් කාලයේ වැලිතලාවෙන් යටව යනු ඇත.
පරීක්ෂණ සිදුවන ආකාරය පිළිබඳ විමසීම සඳහා පොලිස් මාධ්‍ය ප්රකාශක රුවන් ගුණසේකර සම්බන්ධ කරගැනීමට දැඩි උත්සාහයක් ගත්තද ඔහු දුරකථනයෙන් සම්බන්ධ කරගත නොහැකි විය. කෙසේ වෙතත් ත‍්‍රස්ත විමර්ශන ඒකකයෙන් සිදුකරන පරීක්ෂණ ප‍්‍රදේශයේ පහරදීමට සම්බන්ධ පුද්ගලයන්ව ප‍්‍රශ්න කිරීම තෙක් දියුණුව ලැබීමටවත් සමත් වී නොමැති බව අප විසින් කළ විමසීම්වලදී හෙළිවිය.
