සුනිල් කන්නන්ගර
කොළඹ, රත්නපුර අම්පාර හිටපු දිසා ලේකම්
සුනිල් කන්නන්ගර ස්වාභාවික අපදාවක් නිසා ඒක ප්රමාණාත්මකව අඩුකරගන්න ක්රමයක් නැහැ. එකවරම ලංකාවේ විශාල ප්රදේශයකට මේක පැතිරුණු නිසා සාමාන්ය ආපදාවක් කළමනාකරණය කරගන්න මට්ටමට මේක කළමනාකරණය කරන්නත් අමාරුයි. අපේ ධාරිතාව ඉක්මවා ආපදාව බලපෑවා.
මේ ආපදාව කළමනාකරණයේදී ඇතිවුණු ප්රධාන ප්රශ්න පහක් මම දකිනවා.
එකක් ප්රමාණාත්මකව විශාල නිසා ඒක කළමනාකරණයේ තියෙන අපහසුතාව. දෙවැනි එක, ආපදාවේ මුල් හරියේදීම සන්නිවේදනය බිඳවැටෙනවා, විදුලිය බිඳවැටෙනවා, මාර්ගවල බාධා ඇතිවෙනවා, සියලු දේවල් බ්ලොක් වෙනවා. තොරතුරු ලබාගැනීම පිළිබඳව ලොකු අවුලක් එනවා.
තුන්වැනි කාරණය, අපට යම් ආකාරයකවත් පූර්ව සූදානමක් තිබුණේ නැති එක. ආපදා වෙනුවෙන්ම කැපවුණු ආයතන පද්ධතියක් අපට තියෙනවා. 2004 සුනාමියෙන් පස්සේ ආපදා වෙනුවෙන්ම කැපවෙච්ච ආයතන පද්ධතියක් ස්ථාපනය කළා. ව්යසන කළමනාකරණ පනතක් ගෙනාවා, ඒ යටතේ ජාතික ව්යසන කළමනාකරණ සභාවක් ඇතිකළා, ඒ යටතේ ව්යසන කළමනාකරණ මධ්යස්ථානයක් ඇතිකළා. ආපදාවකට ජාතික මට්ටමෙන් සූදානම්වීම බලන්නේ ඒ ආයතනවලින්. ගංවතුර, නායයාම් වැනි ආපදා අපට සාමාන්යයෙන් හුරුයි. නමුත් මෙදා ඒවාට පූර්ව සූදානම ඉතාම අඩු මට්ටමේයි තිබිලා තියෙන්නේ.
උදාහරණයකට ජාතික ව්යසන කළමනාකරණ සභාව පනතේ තියෙන විදියට අවුරුද්දකට හතර සැරයක්වත්, අඩු ගණනේ මාස තුනකට වතාවක් වත්, රැස්විය යුතුයි. 2005 ඒක පිහිටුවූ දා සිට අවුරුදු විස්සක් තුළ ඒක රැස්වෙලා තියෙන්නේ දාහතරපාරයි. අසූවරක් රැස්වෙන්න ඕනෑ හරි නම්. ජනාධිපතිට වෙලාවක් නැත්නම් අගමැතිට මූලාසනය ගන්න පුළුවන්. ඒ දෙන්නාම නැතිනම් ඉන්න අයගෙන් සභාපති කෙනෙක් පත්කරගන්න පුළුවන්. නමුත් රැස් නොවුණු නිසා, ජාතික මට්ටමේ ආපදා කළමනාකරණ යාන්ත්රණය සම්පූර්ණයෙන්ම දුර්වල වෙලා තමයි තිබුණේ.
ආපදා කළමනාකරණය බිම් මට්ටමේ කරන්නේ දිස්ත්රික් ලේකම්වරු, ප්රාදේශීය ලේකම්වරු, ග්රාම නිලධාරීන් ප්රමුඛ දිස්ත්රික් පාලන පද්ධතිය. මෙවරත් ඒ අය දිවා රෑ නැතුව උපරිම ප්රමාණයෙන් වැඩ කළා. මේකට පණ ඇරගෙන බොක්කෙන්ම වැඩ කළා. කෑවා බිව්වාද, නිදාගත්තාද, දරුමල්ලෝ ගැන බැලුවාද දන්නේ නැහැ, හොඳටම වැඩේ කළා. ඒ නිසා අඩුපාඩුව තිබුණේ ඉහළ මට්ටමකින්. ඒ මට්ටමේ පූර්ව සූදානමක් නැතිනම්, මීට වඩා අඩු තීව්රතාවකින් ආපදාව ආවත් වෙන්නේ මේකමයි.
ආපදාවකදී උදව් ඕනෑ නම් 117ට කතාකරන්න කියලා ආපදා කළමනාකරණ මධ්යස්ථානය කියනවා. බදුල්ලේ ඈත ගමක කෙනෙකු 117ට කතාකළොත් ඒ ඇමතුම එන්නේ කොළඹ මධ්යස්ථානයට. එතැනින් කාටවත් යන්න බැහැනේ බදුල්ලට උදව් වෙන්න. ඒගොල්ලො කතාකරන්න ඕනෑ බදුල්ල දිස්ත්රික් ලේකම් කාර්යාලයේ තියෙන ආපදා කළමනාකරණ යුනිට් එකට. ඒගොල්ලෝ කතාකරන්න ඕනෑ, ප්රාදේශීය ලේකම්ට. ඒ නිසා මේ බොරු මධ්යගත කිරීමක්නේ කරලා තියෙන්නේ. හරි නම්, ඉස්සෙල්ලාම කතාකරන පහසුකම හදන්න ඕනෑ ආසන්නතම ස්ථානයටයි.
දිස්ත්රික් මට්ටමට ජාතික මට්ටමෙන් යම් යම් අවස්ථානුකූල උපදෙස් යන්න ඕනෑ. ආපදාවකදී නීති රීති චක්රලේඛ මතම අපට යන්න බැහැ. අවස්ථානුකූලව තීරණ ගන්න වෙනවා. අපි හදිසි තීරණ අරගෙන වැඩේ කරනවා. නමුත් ඒ තීරණ ජාතික මට්ටමේදී සාධාරණීකරණය කරගන්න පුළුවන් කියන විශ්වාසය අපට තියෙන්න ඕනෑ. ඒකට දිස්ත්රික් ලේකම්වරුන්ට කොළඹින් උපදෙස් ගන්න පුළුවන් පැහැදිලි සම්බන්ධතා ජාලයක් තියෙන්න ඕනෑ.
ඒ කාලේ ලොකු ආපදා එනකොට තොරතුරු ලැබුණු ගමන් ජනාධිපතිවරයාගෙන්ම කෙළින්ම ආරක්ෂක අමාත්යාංශයට දෙනවා උපදෙස්, අහවල් ඒරියා එකට ආපදාවක් එනවා, අවශ්ය සහාය දෙන්න කියලා. ජනාධිපතිතුමා ඒ උපදෙස් දුන්නාම හමුදාවල ඉහළ නිලධාරීන් අපට කතාකරලා මොනවාද වෙන්න ඕනෑ කියලා අහනකොට, කරන්න ඕනෑ වැඩේ කියන එක විතරයි අපිට තියෙන්නේ. ඒ කාලේ මුදල් ලේකම් අපට කතාකරලා කියනවා සල්ලි කොච්චර ඕනෑද, මම දාන්නම් මිලියන 50ක්, තව ඕනෑ නම් කියන්න කියලා. ඒක අපට ශක්තියක්. ජනාධිපති ලේකම්ම කතාකරලා අහනවා මොනවාද ඕනෑ කියලා.
නමුත් මේ අවස්ථාවේදී මේ සම්බන්ධතා ජාලය වැඩ කළේ නැහැ කියන එක පෙනෙන්නට තියෙනවා.
මට දැනුණු හැටියට හා මට කියපු හැටියට ගොඩක් අය මේ චක්රලේඛ පනින්න බයක් තියෙනවා. ඒකට විශේෂයෙන් බලපෑවා මේ දූෂණ විරෝධී කතාව. පොලිසිය රාජ්ය මුදල් අවභාවිත කිරීම් ගැන පොදු දේපළ පනත යටතේ විමර්ශන කරනවා. ඕක 2015න් පස්සේ තමයි පටන් ගත්තේ. ඉස්සර රාජ්ය තීරණ පොදු දේපළ පනතෙන් හෝ දණ්ඩ නීති සංග්රහය යටතේ විමර්ශනය කළේ නැහැ. ඉස්සෙල්ලා අභ්යන්තර විමර්ශනයක් කරලා චේතනාන්විතව අපරාධයක් කළ බවට පෙනෙනවා නම් දෙපාර්තමේන්තුවෙන්ම පොලිසියට පැමිණිලි කරනවා. අන්න එතකොටයි පොලිසිය විමර්ශනය කරලා අධිකරණයේ නඩු දාන්නේ.
දැන් එහෙම නෙවෙයි, දෙපාර්තමේන්තුවේ කිසිම සම්බන්ධයක් නැතිව කෙලින්ම පොලිසියට පෙත්සමක් ගියාම ඒ අය විමර්ශනය කරනවා. ඉන් පස්සේ උසාවියට දානවා.
රාජ්ය මුදල් අවභාවිත කළා කියලා චෝදනාවක් ආවාම මුදල් රෙගුලාසිවල තියෙනවා, ඒ ගැන අභ්යන්තර පරීක්ෂණ මණ්ඩලයකින් පරීක්ෂා කරලා අධිභාරයක් පනවන්න කියලා. ඒක නියම කරන්න පුළුවන් මුදල් නියම කිරීමේ බලධාරියා වෙච්ච ගණන් දීමේ නිලධාරියාට විරුද්ධව. උදාහරණයකට ජනාධිපති කාර්යාලයේ මුදල් අවභාවිත වුණා නම් ජනාධිපති ලේකම්ට අධිභාරයක් පනවන්න පුළුවන්. එහෙම නැතුව හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකුවම උසාවියට දැම්මාම කියන්නකෝ, කොයි රාජ්ය නිලධාරියාද බය නැතුව චක්රලේඛයක් පැනලා වැඩ කරන්න තීරණයක් ගන්නේ?
කලින්ම දැනගෙන නාය යන තැන්වලින් ඉවත් වෙන්න කිව්වත් එහෙමම මිනිස්සු ඉවත් වෙන්නේත් නැහැ. හැබැයි බය සැක මිනිස්සු ඉවත් වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. ඒකෙන් ජීවිත හානි අඩුකරගන්න පුළුවන්.
ඉදිරියේදී යටිතල පහසුකම් බිඳවැටුණු ඒවා යථාවත් කරගන්න වෙනවා. මිනිසුන්ගේ ජීවනෝපාය යථාවත් කරන්න විශේෂ වැඩසටහන් කරන්න වෙනවා. දුප්පතුන් විතරක් නෙවෙයි පෝසත්තුත් මේකෙන් වැටුණා. ඒවාට විසඳුම් හොයන්න ඕනෑ.
ඊළඟට රාජ්ය ප්රතිසංස්කරණය කළ යුතුයි. බිම් මට්ටමේ ගම් මට්ටමේ ඉඳලා ග්රාමසේවා වසම් 14022ක සිට ජාතික මට්ටම දක්වා බැඳුණු රාජ්ය ව්යුහයේ පාලන ජාලය අපට මහා ශක්තියක්. මෙතෙක් අපේ ආණ්ඩු- රජයන් විසින් මේක පුළුවන් තාක් දුරට දුර්වල කරන්න තමයි වැඩ කරලා තියෙන්නේ. හුඟක් දේවල් මධ්යගත කරගෙන තියෙනවා. ඒ වැරදි හදාගෙන රාජ්ය යාන්ත්රණය පුනරුත්ථාපනය කරන්න ඕනෑ. එක එක භේද අතෑරලා සමස්ත එක කණ්ඩායමක් හැටියට දේශපාලන නායකයොයි, නිලධාරීනුයි තමන්ගේ ශක්ති ප්රමාණයෙන් දායක වෙලා මේක කරන්න ඕනෑ.
මේ වගේ වෙලාවලට දේශපාලන නායකත්වය බොහොම පරිණත විදියට හැසිරෙන්න ඕනෑ. මේ මෙහෙයුම ක්රියාත්මක කරන රාජ්ය යන්ත්රයට පහසුකම් සැලසීම තමයි දේශපාලකයන් කරන්න ඕනෑ. ඔවුන්ට පුළුවන් තමන්ගේ ජනතාවගෙන් තමන්ට ලැබෙන තොරතුරු අපට දීලා මේ සහන නිවැරදිව සම්බන්ධීකරණය කරන්න සහාය වෙන්න. ඒ වගේම අඩුපාඩු වෙනවා නම් ඒවා පෙන්නලා දෙන එක.
මීට කලින් මේ වාගේ විස්තීරණ ආපදාවකට ආවේ, 2017 මාතර, ගාල්ල, කළුතර හා රත්නපුර දිස්ත්රික්ක හතරට බලපාපු දැවැන්ත ගංවතුර. 2016දී කෑගල්ල, ගම්පහ සහ කොළඹට ආවා. ඒ ආපදාවලට ගහපු චක්රලේඛ හා ප්රතිපත්ති අදට අදාළ නැහැ. මේ වගේ දේවල් හඳුනාගෙන ඉක්මනින් ඒවාට වෙනස්කම් කරන්න අවශ්ය ප්රතිපත්තිමය තීන්දු තීරණ ගන්න ඕනෑ දේශපාලන අංශවලින්. එහෙම නැතිව නිලධාරියාව පැත්තකට දාලා දේශපාලකයා ඇවිල්ලා වැඩේ කරන්න ගියොත් එතන වැඩේ අවුල්. මම දිසාපතිවරයෙක් හැටියට අවුරුදු දහතුනහමාරක් හිටියා දිස්ත්රික්ක තුනක. අපි පරිණත දේශපාලකයොත් එක්ක වැඩ කරලා තියෙනවා. ආපදා අවස්ථාවල ඒ දේශපාලකයෝ අපිට හරි හයියක් වුණා. සුසිල් ප්රේම්ජයන්ත, විජේදාස රාජපක්ෂ, එස්බී දිසානායක වැනි අය අපිත් එක්ක හොඳින් කටයුතු කළා. අපි ප්රශ්නයක් කීවාම ටක්ගාලා විසඳුම් දුන්නා.
මෙවැනි ආපදාවක් වුණාම විදේශීය ආධාර සංවිධාන එනවා. අපි ළඟ තියෙන්න ඕනෑ, ඒගොල්ලන්ව යොමු කරන්නෙ කොතනටද, ඒගොල්ලන්ගෙන් ගන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නේ මොකක්ද කියන එක ගැන පැහැදිලි වැඩපිළිවෙළක්. කොළඹ තැනක් තියෙන්න ඕනෑ විදේශීය ආධාර හරි තැන්වලට ඩිරෙක්ට් කරන්න. අපි මඟ පෙන්නුවේ නැතිනම් ඵලදායක නොවන ව්යාපෘතිවලට ඒ මුදල් නිස්සකාරණේ වැය වෙනවා.
