බොරැල්ල නගරයේ සංඥා එළි සහිත ප්‍රධාන හතරමං හන්දිය පසුකර කනත්ත දෙසට ඉතා කෙටි දුරක් ගමන් කරන විට ඔබගේ දකුණු පසින් දිස්වන වෘත්තාකාර ජනෙල් සහිත මහල් දෙකක පමණ උස කොළ පැහැ ගොඩනැගිල්ල ඔබගේ ඇස ගැටී ඇතිවාට සැකයක් නැත. නගරයෙහි පවතින අනෙකුත් ගොඩනැගිලිවල පෙනුමට වඩා වෙනස් පෙනුමකින් යුත් මේ ගොඩනැගිල්ල කුමක්ද යන්න එය දුටුවා නම් ඔබ සිතනු නොඅනුමානය. බැලූ බැල්මට එසේ නොපෙනුණත් එය මොන්ටිසෝරි ගොඩනැගිල්ලකි. බොරැල්ලේ ශාන්ත අන්තෝනි මොන්ටිසෝරිය එයයි.
වාස්තු විද්‍යාව ගැන දන්නා කියන අයට ඇරෙන්නට, වැලන්ටයින් ගුණසේකර යන නම එතරම් හුරුපුරුදු නමක් නොවනු ඇත. ඔබ බොහෝ විට ජෙෆ්රි බාවා සහ මිනෙට් ද සිල්වා වැනි ශ්‍රී ලාංකික විශිෂ්ට වාස්තු විද්‍යාඥයන් ගැන එක වරක් හෝ අසා තිබිය යුතුය. ඔවුන් හා සම සමවම ඔබ දැනගත යුතු ඉතා වැදගත් වාස්තු විද්‍යාඥයෙක්, වැලන්ටයින් ගුණසේකර. ජෙෆ්රි බාවා සහ මිනෙට් ද සිල්වා දෙපලටම වඩා වෙනස්ම වාස්තුවිද්‍යා භාෂාවක් ගොඩනගමින් සිටි වැලන්ටයින් ගුණසේකර ශාන්ත අන්තෝනි දේවස්ථානය සඳහා මෙම මොන්ටිසෝරි ගොඩනැගිල්ල නිර්මාණය කළේ 1973-74 වසරවලදීය.
ජෙෆ්රි බාවා නූතනවාදී වාස්තු විද්‍යා සම්ප්‍රදායක් ඉගෙන යළි සිය රට බලා පැමිණ කෙටි කාලයක් තුළදී සිය වාස්තු විද්‍යා සම්ප්‍රදාය නව මානයකට ගෙන ගියේය. ඒ ලාංකික පැරණි ගෘහනිර්මාණ සම්ප්‍රදාය තුළින් ඔහු උකහාගත් ලක්ෂණ යුරෝපීය දැනුම හා මුසුකර සමකාලීන වාස්තු විද්‍යා භාෂාවක් නිර්මාණය කරමිනි. මිනෙට් ද සිල්වාත්, යුරෝපීය හුරුව සහ නූතනවාදය වෙනත් මානයකට රැගෙන ගියේ, ඇගේ නිර්මාණ තුළට කලාපීය ලක්ෂණ, කලාපීය සංස්කෘතික ආභාසය මෙන්ම අපටම ආවේණික අමුද්‍රව්‍ය සහ කලා නිර්මාණ මුසු කිරීම හරහාය. එහෙත්, වැලන්ටයින් ගුණසේකරට එල්ල වුණු විශාල විවේචනය නම්, පෙර දෙදෙනා මෙන් ඔහුගේ වාස්තු විද්‍යා භාෂාව තුළට බාහිරින් හඳුනාගත හැකි සාම්ප්‍රදායික සහ පැරණි ලාංකික වාස්තු විද්‍යා ආභාසය මුසු නොකිරීමයි. වැලන්ටයින් නිර්මාණය කළ ගොඩනැගිලිවල පෙනුම බටහිර වාස්තුවිද්‍යා සම්ප්‍රදායන්ට සමීපය. එහෙත් ඔහුගේ අරමුණ වී තිබුණේ ගොඩනැගිල්ලක අවකාශයන් මගින් එය භාවිත කරන්නන්ට ආමන්ත්‍රණය කිරීමය. එම අභ්‍යන්තර අත්දැකීම ඉතාම සිත්ගන්නාසුලු වන අතරේම එම අවකාශය තුළින් හැඟීම් උත්තේජනයක් සිදුකිරීමටත් ඔහු උත්සාහ ගත්තා විය යුතුය.
බාහිරින් බලන විට ඉතා සරල ඝනකයක පෙනුම තිබුණත් බොරැල්ලේ මෙම ශාන්ත අන්තෝනි මොන්ටිසෝරි ගොඩනැගිල්ලේ විස්මය තිබෙන්නේ එහි ඇතුළත අවකාශ තුළය. මෙම ගොඩනැගිල්ලෙහි ඇති සුවිශේෂම ලක්ෂණය වන්නේ ජ්‍යාමිතික රටාවකට සිටුවා ඇති හතු හැඩයේ කණු පන්තියයි. කොන්ක්‍රීට්වලින් සැදි හතරැස් කණු උසවල් දෙකකින් ඉහළට එසවී හතරැස් පුනීල හැඩයකින් යුතුව ගොඩනැගිල්ලෙහි වහලය හා සම්බන්ධවෙයි. එම පුනීල හැඩති කොටස් අතරේ ඇතිවන ඉඩ යාකරමින් පිරමිඩාකාර වීදුරු වහල නිර්මාණය වෙයි. ඒ අතරින් ඇතුළත අවකාශයට ගලා එන ස්වාභාවික ආලෝකය එහි ඇතුළත ඉතා අලංකාර ලෙස ආලෝකවත් කරයි.
ආලෝකය ගලා එනවාත් සමගම පහළ සිට ඉහළ බලන දරුවෙකුට එම වහලය වලාකුළු පිරි අහසක් මෙන් දැනෙනු ඇත. වැලන්ටයින් ඔහුගේ සෑම නිර්මාණයකම මෙන් ස්වාභාවික ආලෝකය ඉතාම නිර්මාණාත්මක ලෙස අභ්‍යන්තර අවකාශ වෙත ලබා දීම මෙහිදීත් අපූරු ලෙස සිදුකර තිබෙන බව එම ගොඩනැගිල්ලට ඇතුළුවෙන ඕනෑම කෙනෙකු අත්දකිනු නොඅනුමානය.
විශේෂිත පුනීලාකාර කණු මුදුනත වාස්තු විද්‍යාත්මක ස්ථාපනයක් ලෙස යොදාගන්නා අතරේම ඒ තුළට එකතුවන වැහි ජලය එම කණු ඇතුළත පිහිටුවා ඇති වැසි ජලනළ මගින් පහළට ගෙන ඒමටත් ඔහු කටයුතු කර තිබෙන්නේ සිය නිර්මාණාත්මක තාක්ෂණික අවබෝධය ප්‍රකට කරමිනි. ගොඩනැගිල්ල නිර්මාණය කිරීමේදී ඔහුට ව්‍යුහමය ඉංජිනේරු සහාය ලබා දී තිබෙන්නේ ජයති වීරකූන් නමැති ව්‍යුහමය ඉංජිනේරුවෙකු බවත් මෙහි ලියා තැබිය යුතුය.
වීදුරු පියැසි හරහා ආලෝකය ලබා ගන්නා අතරේම දකුණු පසින් ඇති මිදුල තීරය ඉහළින් කොන්ක්‍රීට් පෙර්ගෝලා භාවිත කර ඒ හරහාද ස්වාභාවික ආලෝකය සහ මනා වාතාශ්‍රයක් ඇතුළත අවකාශය තුළට ලබා ගෙන තිබීම මෙහි තවත් වැදගත් ලක්ෂණයකි.
ඉහල මාලය හරහා දිවෙන කවාකාර කොරිඩෝව පාලමක් ලෙස නිර්මාණය කර තිබෙන්නේ ඒ මතින් ඇවිද යන විට පහළ අවකාශය ඉතා ආස්වාදජනක ලෙස අත්දැකීමේ අවස්ථාව කුඩා දරුවන්ට ලබාදෙමිනි. එය සිඟිත්තන් සඳහා නිර්මාණය වුණු ගොඩනැගිල්ලක් නිසා ඊට ගැළපෙන වර්ණ සංයෝජනයක් භාවිත කිරීමේ අවස්ථාව ඔහුට ලැබී ඇති අතර, ගොඩනැගිල්ල පිටුපස විවෘත මිදුල කුඩා ළමුන්ට සෙල්ලම් කළ හැකි අවකාශයක් ලෙස නිර්මාණය කිරීම මගින් ඒ පිටත අවකාශය ගොඩනැගිල්ල තුළට රැගෙන ඒමට වැලන්ටයින් දරා ඇති නිර්මාණාත්මක උත්සාහයත් අගය කළ යුතුය.
වැලන්ටයින් ගුණසේකර පසු කලෙක පවසා තිබුණේ මෙම ගොඩනැගිල්ල නිර්මාණය කිරීම ඉතාමත් ආස්වාදජනක අත්දැකීමක් වුණා සේම, තමා මුලින් කළ නිර්මාණාත්මක සැලැස්ම එලෙසින්ම ගොඩනැගීමට ලැබෙන විරල ආකාරයේ නිර්මාණාත්මක අත්දැකීමක් වූ බවය. මොන්ටිසෝරි ගොඩනැගිල්ලක් ලෙස මෙම නිර්මාණය අගයකළ යුත්තේ ඒ අවකාශ තුළ කුඩා ළමුන්ගේ මනසෙහි මැවිය හැකි වෙනස්ම ආකාරයේ සිහිනමය පරිකල්පනයන්ට ඉතාම ගැළපෙන ආකාරයට නිර්මාණය කර තිබීමයි. වැලන්ටයින් තම නිර්මාණ හරහා බොහෝවිට අත්හදා බලන ආකාරයේ අපූරු හැඩතල, ආකෘති මෙන්ම ඔහුටම ආවේණික සම්පිණ්ඩන රීති මෙහිදීත් යොදාගෙන තිබෙන අතර, ඒ සියල්ලෙහි මුසුව තුළින් නිමවෙන අවකාශයට එයටම අනන්‍ය සුන්දරත්වයක් එකතු වීම අත්විඳීමට නම් ඔබ ඒ අවකාශ තුළට ඇතුළු විය යුතු බව මගේ හැඟීමයි.
පරිශීලන: Pieris, 2007, Imagining Modernity, The Architecture of Valentine Gunasekara, Stamford Lake (Pvt) Ltd. and Social Scientist’s Association
