‘චමත්කාරය’ යැයි කියන්නේ සංස්කෘත පදයකට ය. මේ පදයේ නියම (නිවැරදි) අරුත, තිතට නූලට පෙන්වාදීම පහසු නැති බව පොදු පිළිගැනීමකි. ආසන්න වශයෙන් එය ‘විස්මය’, අද්භූතය’ වශයෙන් අර්ථ ගැන්විය හැකි යැයි පෙන්වා දී ඇත්තේ ඇතැම් විද්වතුන් ය.
භරතමුනි ආදි මුල්කාලීන විචාරකයන්ගේ අදහසට අනුව අද්භූත රසය හටගන්නේ ‘විස්මය’ නමැති භාවය – නැතහොත් ස්ථායිභාවය මුල්කොටගෙන ය. පසුකාලීන ඇතැම් විචාරකයන්ට අනුව චමත්කාරය යනු සියලු රසයන්ගේ සාරයකි. ‘චමත්කාරය’ යන්න ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් හඳුන්වන්නේ කෙසේ ද? මහාචාර්ය ඒ.වී. සුරවීරයන් වරක් පවසා ඇත්තේ මීට සමාන ඉංග්‍රීසි පදයක් දැක්වීම අපහසු වෙතත් ්ැිඑයැඑසජ ෘැකසටයඑ යන යෙදුම ඉදිරිපත් කළ හැකි වන බව ය.
විස්මය දනවනසුලු, චමත්කාරජනක වේදයිතයක් අවදි වූ සැණින්-එසැණින් ඕනෑම කෙනෙකුට නිරායාසයෙන් ම කියවෙන්නේ ‘ආහ්’ කියා ය. මේ ‘ආහ්’ යන්නට භාෂාත්මක තේරුමක් දිය නොහැකි ය. ජපන් හයිකු කවියේ එක් මූලධර්මයක් වන හයිකු මොහොත (ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන්) කියැවෙන්නේ ්ය-බැි ලෙසිනි. හයිකු කවියක් ගෙත්තම් වන්නේ ‘ආහ්’ යන එක හුස්මක වපසරිය තුළ වන අතර කවියා විසින් කරනු ලබන්නේ ඒ ‘ආහ්’ භාවය වදන් බවට පෙරළීම ය. කිවියර ආරියවංශ රණවීරයන් ‘හයිකු කවිය’ ගැන වරක් කියා ඇත්තේ මෙසේ ය.
‘වචන’ කවියාගේ ප්‍රකාශන මාධ්‍යය ලෙස පිළිගැනේ. එහෙත් හයිකු කවියා, අරුත් ගැන්වූ වචනවලින් බැහැර වෙයි. උපමා උපමේයවලින් ඉවත් වෙයි. රූපකාර්ථ, විශේෂණ පද හයිකු කවියේ නැත. කවිය නමැති මංජුසාවෙහි තිබිය යුතුම යැයි ගැනෙන මේ අඩුම කුඩුම නොමැතිව කවියාට පෑ හැක්කේ කවර නම් පෙළහරක් ද?
ඔයැ න්‍්ච්බැිැ ්‍ය්සනම නමින් මේ කාව්‍ය ක්‍රමය පිළිබඳව විද්‍යාත්මක ග්‍රන්ථයක් සම්පාදනය කළ කෙනත් යසුඩා ජපන් හයිකු කවිය චීන කටු චිත්‍රයකට සමාන කරයි.
හයිකු කවිය ගැන කෙටි හඳුන්වාදීමක් මේ ආකාරයට සිදුකෙරුණේ මහින්ද නාමල් ලියූ (කිතුසර කණ්ඩායමේ ප්‍රකාශනයක් වන) ‘ලුහු යැදුම්’ :ීයදරඑ ඡර්හැරි* ගැන කතාකරන්නට පොටක් පාදාගැනීම සඳහා ය. ‘ලුහු යැදුම්’ සඳහා යොදා ඇති උපශීර්ෂය වන්නේ කිතුනු ලකුණු ඇති හයිකු කියා ය. මේ කිතුනු ලකුණු තුළ මෙන් ම කිතුසර කණ්ඩායමේ විවිධ එළඹුම් ඔස්සේ ද පෙනීයන්නේ සර්වාගමික හා විශ්වීය ලක්ෂණ ම වන බව නම් නොකියාම බැරි ය. දාර්ශනික ක්‍රිස්තියානියේ සමකාලීන නිමේෂය මැයෙන් මංජුල වෙඩිවර්ධන පොතට ලබා දී ඇති පසුවදන ඒ පිළිබඳ අපූරු සාක්කියකි.
හයිකුව පැන නැගෙන්නේ ම බෞද්ධ භික්ෂූන්ගේ දාර්ශනික ජීවන ප්‍රකාශනයන් ලෙසින් ය. තමාගෙන් බාහිර අවකාශයේ චලනමය නිමේෂයන්ගේ හා අභ්‍යන්තර ධ්‍යානගත නිමේෂයන්ගේ ඒකාබද්ධතාව තුළ පැනෙන දාර්ශනික නිමේෂ හයිකු කවි ලෙස නම් කරන්නට මා කැමැති ය. හයිකුවකට අදාළ සාහිත්‍යයික තාක්ෂණික කාරණා රැසකි. ඒවා එසේ තිබියදී වුව හයිකුවක වරනැගෙනසුලු ගැඹුරුතම, සසලවීම පවතින්නේ කවර විචාර, විග්‍රහ, විනිශ්චයකට වුව අල්ලා ගත නොහෙන අයුරින් එහි වැතිරී පැතිරී පවත්නා මා පෙර කී දාර්ශනික නිමේෂය තුළ ය. එය හයිකු මොහොත නොවේ. දාර්ශනික මොහොත ය.
මේ පැහැදිලි කිරීම අපට බෞද්ධ ථෙරගාථා දක්වා, විශේෂයෙන් කා`ඵදායි ථෙරගාථා දක්වා ගමනක් යන්නට අවකාශයක් පාදයි. කා`ඵදායී ථෙරගාථා වූ කලී බුද්ධත්වයෙන් පසු බුදුන් වහන්සේ කිඹුල්වත් පුරයට, ශුද්ධෝදන රජමාලිගයට ගෙන්වා ගැනීම සඳහා සුදොවුන් රජු දැරූ ප්‍රයත්නයේ අතුරු ඵලයකි. සැබැවින්ම කිඹුල්වත් පුරයට වැඩම කිරීමේ අදහසක් බුදුන් වහන්සේ තුළ ජනිත කරන්නට ඇත්තේ කා`ඵදායි ථෙරගාථා යැයි ද, ඒ කෙටි ථෙරගාථා ත්‍රිත්වය භාරතීය සාහිත්‍යයෙන් හමුවන අපූර්ව සෞන්දර්ය වර්ණනාවකියි ද විචාරකයෝ පෙන්වා දෙති.
මේ ථෙරගාථාවලින් කා`ඵදායි බුදුන්ට පවසා සිටින්නේ එක්තරා පරිසර වැණුමකි. ඵල අපේක්ෂාවෙන් කොළ හළා දමා ඇති ඇතැම් ගස් ගිනි අඟුරු මෙන් ද, තවත් ගස් ගිනිසි`ඵ ලෙසින් ද ප්‍රභාවිහිදුවමින් ඇති ඍතුව වන්නේ එයයි. ඇතැම් තුරක මල් පිපිී තිබේ. මල් පිපෙනේනේ ඵල අපේක්ෂාවෙනි. ඒ වූ කලී කොළ හැළීයාමේ ද ප්‍රතිඵලයකි. හාත්පස සුගන්ධවත් ය. සියලු රස සංයෝග කෙරෙන කාලය වන්නේ මෙයයි. එහෙයින්…
‘වීරයාණන් වහන්ස! මින් නික්ම යාමට සුදුසු කාලය එළඹ තිබේ.’
ඒ වූ කලී කා`ඵදායි තෙරුන් වහන්සේ අත්දුටු හයිකු මොහොතයි. මේ කුඩා ගාථාත්‍රය අශ්වඝෝෂ පාදයන්ගේ ‘බුද්ධ චරිතය’ තුළ දීර්ඝ (මහා) කාව්‍යයක් බවට ද පත්ව තිබේ.
කවියෙක් හඳුනාගැනීමට ද කවිත්වයක් අවශ්‍ය ය. නාසරෙත්හි ජේසුස් කවියෙකු ලෙස හඳුනාගැනීම ම මහින්ද නාමල්ගේ කවිත්වයට සාක්ෂි සපයන්නකි. බොහෝ ආගමිකයන් (ආගම් අදහන්නන්) නොදුටු ඉතා සොඳුරු එමෙන් ම සෞන්දර්යාත්මක කලාපයක් වෙත සියලු ආගමිකයන්ගේ නෙත් සිත් යොමු කරවීම මේ කුඩා පොත්පිංචෙන් සිදුකෙරෙන කාලීන මෙහෙවරකි.
ජේසුස් වහන්සේ යැයි කියන්නේ සෙසු බොහෝ ශාස්තෘවරුන් මෙන් ම උසස් කවීත්වයක් හිමිකරගෙන තිබූවෙකුට බව මහින්ද නාමල් මීට ඉහතදී ද පෙන්වාදී තිබේ. ‘ලුහු යැදුම්’ පූර්විකාවෙන් ද ඔහු මෙසේ කියයි.
ත්‍රිපිටකය තුළ ද, බයිබලය තුළ ද, කුර්ආනය තුළ ද කාව්‍යමය බව ඉතා ප්‍රබලව සටහන්ව තිබේ. ආගමික ශාස්තෘන්ගේ ඉගැන්වීම් තුළ පැවැති ප්‍රබල සන්නිවේදන ගුණයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ඒ කවිත්වයයි.
බොහෝ චින්තකයන්ගේ, දාර්ශනිකයන්ගේ මෙන් ම ශාස්තෘවරුන්ගේ ද චින්තන අවකාශය තුළ සෞන්දර්ය කලාපයක් ද පැවැති අතර, ඒ ගැඹුරු හා සොඳුරු අවධාරණ, පිළිතුරු බොහොමයක සියුම් උත්ප්‍රාස රසයක් ද සැඟව තිබූ බව දැන හඳුනා සිටින්නේ යෝනිසෝමනසිකාරයෙන් යුතු නිරික්ෂකයෝ ය. ආගමක් තුළ ගාල් ව සිටින්නෝ බොහෝවිට අන්‍යාගමික පොත-පත, තොරතුරු පරිශීලනයේ නොයෙදෙති. තවත් පැත්තකින් අද දවසේ වෙසෙන බෞද්ධයන් ත්‍රිපිටකය කියවා ඇත්තේ ද, කිතුනුවන් බයිබලය පරිශීලනය කර ඇත්තේ ද ඉස්ලාම් ආගමිකයන් කුර්-ආනය කියවන්නේ ද යන්න පවා ප්‍රශ්නාර්ථයකි.
මිනිසුනට ආදරය (ප්‍රේම) කළ හැකි වන්නේ සොබාදහමට සෙනෙහස දක්වන පුද්ගලයනට ම වන බවට අප තුළ වන අදහස, විශ්වාසය වෙනුවෙන් කතුවරයා පෙනී සිටියි. ‘ලුහු යැදුම්’ හි 61 වන කවිය ඊට එක් නිදසුනක් පමණි.
වතළ තුරුපත්
ගිනි තබා
දේව නියමය නොබිඳින්න
ඉඩ දෙන්න,
අයිති වෙන්නට නැවත
තුරට ම. (79 පිටුව)
ගස බිම හෙළන තුරුපත් වියළී, දිරාගොස් ගසට ම පොහොර සම්පාදනය කරන මුත්, ගින්නෙන් සිදුවන්නේ ඒවා පිළිස්සී යාමයි. මීමැස්සාගේ හා මකු`ඵවාගේ පාර්ශ්වයෙන් කවියා නිර්මාණය කරන්නේ පොතේ 43 වන කවියයි.
මී වදයක
මකු`ඵ දැලක
කුඹල් ගෙයක මැවුම්කරු
(61 පිටුව)
පොතේ සෑම කවියක් ම සිංහල හා ඉංග්‍රීසි භාෂා ද්වයෙන් කියවාගත හැකි වෙතත් මෙතැනදී පමණක් ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනය ද යෙදෙන්නේ වඩාත් ප්‍රබල ලෙස කවිය අරුත් ගැන්වෙන්නේ ඉංග්‍රීසි බසිනියි සිතෙන නිසා ය.
පද්‍යමය ස්වරූපයෙන් සංස්කරණය වී ඇති (වර්තමාන) බයිබලයේ කෙටි ප්‍රකාශන කිහිපයක් වෙන් වෙන්ව සටහන් කරන්නට මහින්ද නාමල් යොමුවී ඇත්තේ ජේසුස් නම් වූ හයිකු කවියා අපට මුණගැස්වීමට ය.
බලන්න
අහසේ කුරුල්ලන් දෙස
වපුරන්නේ වත්
කපන්නේ වත්
රැස් කරන්නේ වත්
නැත උන්. (මතෙව් 5:26)
මෙය ප්‍රශ්නයක් ලෙස, උභතෝකෝටිකයක් ලෙස අපට හැඟුණේ යථොක්ත බයිබලීය අවධාරණය මුලින් කියවූ දවසේ ම ය; ඒ මොහොතේ ම ය. මිනිස් පවුලේ පියා (ගෘහමූලික) මියැදුණ විට දරුපවුලට කුමක් නම් සිදුවන්නේ දැයි අපි විස්සෝප වෙමු. ඉතිරිව සිටින සියල්ලන්ට ම කුසගින්නේ මියැදෙන්නට සිදුවනු ඇතැයි අප අනාවැකි පළකරන්නේ උපයන්නකු එහි නොසිටින නිසා ය. එහෙත් වනසතුන් ජීවත්වන්නේ ඉපයීමකින් තොරව ය. වැස්සට තෙමෙමින්, ඉඩෝරයේ ගැහැට විඳිමින් (හා සහනාධාර නොලබමින්) වසර දහස් ගණනක්, ලක්ෂ ගණනක් ඔවුන් පරපුරු ගණනාවක් මිහිමත ජනිත කර තිබේ.
…..
නොදමන්න
ඔබේ මුතු
ඌරන් ඉදිරියේ.
…..
ඔබ
ආලෝකය ය
ලෝකයේ. (මතෙව් 5:14)
(12-13 පිටු)
මහින්ද නාමල් කවියෙක් වන තරමට ම නවෝත්පාදකයකු ද වන බව අප හඳුනාගන්නේ මෙතෙක් බයිබලය පරිශීලනය කළ, එහි කොටස් යළි යළි උච්චාරණය කළ කිසිවකුට ඒවා කවි යැයි නොසිතුණ නිසා ය; ඒවා කවියකට හැරවීමේ අවශ්‍යතාවක් නොහැඟුණ නිසා ය; මතක් නොවූ නිසා ය.
කවුරුත්ම පහන් නොදැල්වූ
සොහොන මත
කදෝපැණියන්. (40 පිටුව)
මෙය ප්‍රකට කරන්නේ අපූරු දහමකි. එය ඉඟි කරන්නේ සොබාදහමේ මෙන් ම ලෝකයේ ද රඟසොබා පිළිබඳව ය.
කුමට නෙළාගෙන එමු ද
මල් කරන්නෙම
දෙවිඳුන් නැමැදුම. (20 පිටුව)
ගහේ වැලේ තිබියදීම බුදුන්ට මල් පූජා කරන්නැයි වරක් පැවසුවේ කුමාරතුංග මුනිදාසයෝ ය. ඒ, අතින් කරන පූජාවට වඩා පූජනීය වන්නේ සිතින් කරන පූජාව වන නිසා ය.
අසල්වැසි පන්සලෙන්
නික්ම එන
බෝපතක් සිපගනී, දෙව්මැදුර
‘ලුහු යැදුම් – කිතුනු ලකුණ ඇති හයිකු’ ලෙස නම් කෙරුණ ද එය ක්‍රිස්තියානි තරමට ම බෞද්ධ ය; ඉස්ලාමීය ය; හින්දු ය. ‘බෞද්ධ’, ‘ක්‍රිස්තියානි’, ‘ඉස්ලාම්’, ‘හින්දු’ ආදි වශයෙන් අප නාමකරණය කර ඇත්තේ ප්‍රඥප්ති ය. ප්‍රඥප්ති සමඟ ‘සත්‍යයට’, යථාවට ගනුදෙනුවක් ඇත්තේ නැත.
‘මනුෂ්‍යත්වයේ මුඛ්‍ය හා අවසාන ප්‍රීතිය, ප්‍රමෝදය රැඳී පවතින්නේ පුද්ගලයාගේ අභ්‍යන්තරය යහපත් හා සාමකාමී වන තරමට ය, යන්න බැහැර කළ නොහැකි සත්‍යයකි. ‘සාමය’ ආනයනය කළ නොහැකි ය. එහෙත් අභ්‍යන්තර සාමය කෙරෙහි උනන්දු සහගත වන්නකුට සාමය (එක්තරා ආකාරයකින්) අපනයනය කිරීමට බැරිකමක් ඇත්තේ ද නැත. ඒ නිර්මාණ සාහිත්‍යයට ප්‍රගල්භ දායකත්වයක් ලබාදීමෙනි.
21 වන සියවසේ නව යථාර්ථය හඳුනා ගැනීම හා ප්‍රකාශමාන වීම කෙරෙහි නිර්මාණකරුවන්ගේ, නවෝත්පාදකයන්ගේ මැදිහත්වීම අත්‍යවශ්‍ය වන යුගය මේ වන්නේ යැයි අපි සිතමු; ඒ, (අපට හැඟෙන දැනෙන ආකාරයට නම්) මේ වන විට පාසල් දරුවන්ගේ පටන් විශ්‍රාමිකයා දක්වාම (පොදුවේ සියල්ලන්ම) යෙදී සිටින්නේ දිනුම් කණුවක් නැති ධාවන තරගයක වන නිසා ය. නිවී සැනසිල්ලේ කෑමක් කන්නට ඔවුනට කාලයක් වේලාවක් නැත. ඔවුහු ‘නිදිසුව’ සුවයකැයි නොසිතති. විශ්ව ගම්මානය තුළ බොහෝ මිනිසුන් හුදෙකලා වී සිටින අතර, මින් පෙර කිසිදු යුගයක මෙතරම් ම තනිකමක් මිනිසාට හැඟී දැනී ඇත්තේ ද යන්න ප්‍රශ්නාර්ථයකි.
ජීවිතය සොයා යන්නට, ජීවිතය හඳුනාගන්නට, ජීවිතයේ මාවත පිළිබඳ සංඥා සපයන්නට ආගමික ශාස්තෘවරුන් කිසියම් වූ ප්‍රයත්නයක නිරත වූයේ වසර සිය දහස් ගණනකට පෙර ය. ඒ සියලු අවධාරණ ඒ ආකාරයෙන් ම, වචනයේ පරිසමාප්තාර්ථයෙන් ම ග්‍රහණය කරගැනීම, අවශෝෂණය කරගැනීම මේ යුගයේදී එතරම් පහසු නොවන්නේ භාෂාවේ ද සිදුවූ පරිණාමීය වෙනස්කම් හේතුවෙනි. ඒ අනුව මිනිසා නිරාවරණය කරන, ජීවිතය විවර කර දෙන ආගමික මෙහෙවර වෙනුවෙන් යම් මැදිහත්වීමක් කළ හැකි වන්නේ කලාවට, සාහිත්‍යයට වන බව අපගේ කල්පනාවකි. ‘ලුහු යැදුම්’ එහි එක් පියවරකි.
