කොමනසේ වුණේ මොකක්ද? – අරුණ ජයවර්ධන

කොළඹ මහ නගර සභාවේ නගරාධිපති තෝරාගැනීමේ ඡන්දය පිළිබඳවත්, ඉන් පසු තවත් පළාත් පාලන ආයතනවල සභාපතිවරුන් තෝරාගැනීම පිළිබඳවත් ඇතිවී තිබෙන ‘ඡන්ද විවාදය’ තවමත් අවසන් නැත. මේ ඡන්ද හුටපටය සම්බන්ධයෙන් අදහස් දක්වන බොහෝ දෙනකු අදහස් දක්වන්නේ අනෙක් ඕනෑම කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් මෙන්ම, තමන්ගේ දේශපාලන ළැදියාවන් අනුව බව පෙනේ. ඒ අනුව, සමහරුන්ට ඡන්දය දීමේ හොඳම ක්‍රමය රහස් ඡන්දයයි. හෘදය සාක්ෂිය ප්‍රකාශ කිරීමේ හොඳම ක්‍රමය රහස් ඡන්දයයි. පාරදෘශ්‍යභාවයේ ප්‍රකාශන ක්‍රමය රහස් ඡන්දයයි. තවත් සමහරුන්ට එහිම අනෙක් පැත්තයි. මුලින් කීවාක් මෙන්, මේ හැම අදහසක්ම ඒ අයගේ දේශපාලන ළැදියාව මත පදනම් වන බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත.
මේ ගැටලුවට ගැළපෙන පිළිතුරක් සොයාගැනීමට හැකිවන්නේ එම කරුණු පිළිබඳ නීතිමය තත්වයත්, සාමාන්‍ය පරිචයත් ගැන ටිකක් සොයාබැලීමෙන්ය.

අපේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට (93 ව්‍යවස්ථාව) අනුව, පරමාධිපත්‍යය හිමි ජනතාවගේ ඡන්දය දීම නිදහස්වද, සමානවද, රහසේද විය යුතුය.

ඒ අනුව යම් කෙනකුට තර්ක කළ හැක්කේ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සියලු නීතිවලට උඩින් පවතින නිසා, හැම ඡන්දය දීමක්ම රහසේ විය යුතු බවය. එහෙත්, සාමාන්‍යය එය නොවේ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දක්වා තිබෙන්නේ රටේ ඡන්දදායකයකුගේ ඡන්දය පිළිබඳවය. එනම් තනි පුද්ගලයකුගේ ඡන්දය පිළිබඳවය. තනි පුද්ගලයකුගේ ඡන්දය කාට දුන්නේදැයි දැනගන්නට බැරි තත්වයක් ඇතිකර තිබෙන්නේ ඡන්දදායකයාගේම ආරක්ෂාවටත්, ඔහුගේ තීරණය නිදහසේ ගැනීමට ඉඩ දීමටත්ය.
එහෙත්, මහජන නියෝජිතයෝ යනු සාමාන්‍ය පුරවැසියෝ හෝ ඡන්දදායකයෝ නොවෙති. ඔවුන් යම්කිසි මහජන කොට්ඨාසයක් නියෝජනය කිරීම සඳහා ඒ කොට්ඨාසයේ මහජනතාව විසින් තෝරා එවනු ලබන, ඔවුන්ගේ නියෝජිතයෙකි. එවැනි නියෝජිතයකු, අදාළ නියෝජිත ආයතනයේදී සාමාන්‍ය තත්වයන් යටතේ මෙන්ම, තීරණාත්මක අවස්ථාවන්හිදී ඡන්දය දෙන්නේ කාටදැයි, කුමකටදැයි, ඔහු හෝ ඇය පත්කර එවනු ලබන මහජන කොට්ඨාසය දැනගත යුතු වීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ලක්ෂණයකි.

වෙනත් විදියකට කිවහොත්, ඒ යම් නියෝජිතයා සිය මහජන ආයතනය තුළ නියෝජනය කරන්නේ තමන්ගේ පෞද්ගලික අදහස (හෘදය සාක්ෂිය?) නොව, තමන් එතැනට තෝරා එවා ඇති මහජන කොට්ඨාසයේ අදහසයි. හැම ලොකු කුඩා අවස්ථාවකදීම තමන් ඡන්දය දිය යුත්තේ කුමකටදැයි තීරණය කිරීමට පෙරාතුව තමා පත්කළ මහජනතාවගෙන් අසන්නට ප්‍රායෝගිකව ඉඩක් නැති බව ඇත්තය. ඒ නිසා, නියෝජිතයා හා මහජන කොට්ඨාසය අතර ඇති පූර්ව අවබෝධය වැදගත්වෙයි. ‘සමාජ ගිවිසුම’ යනුවෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේදී අදහස් කෙරෙන්නේ මහජනතාව හා නියෝජිතයා අතර ඇතිවන එම පූර්ව එකඟතාවයි. එනම්, තමන්ට වුවමනා දේ තම නියෝජිතයා ඉටු කරන බවට දෙපැත්තටම ඇතිවන විශ්වාසයයි. ගිවිසුමයි. දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමය තුළ මේ තත්වය තවත් තහවුරු කරනු ලැබේ. එනම්, මහජනතාව තමන්ට කැමති දේශපාලන පක්ෂයකට ඡන්දය දෙන විට, එහි නියෝජිතයා එම දේශපාලන පක්ෂයේ මූලික ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කරන්නට බැඳී සිටින බවට පූර්ව නිගමනයක් තිබේ. උදාහරණයක් හැටියට, මුළුමනින්ම පාහේ සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය වන අපේ වර්තමාන පළාත් පාලන ඡන්ද විමසීම්වලදී, ඡන්දදායකයා ඡන්දය දෙන්නේ කිසියම් දේශපාලන පක්ෂයකට පමණි.

මේ අනුව බලන කල, මහජනතාව හා නියෝජිතයා අතර එකඟතාව නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට, නියෝජිතයා විවෘතව ඡන්දය පාවිච්චි කිරීම අවශ්‍යය. මේ නිසා මහජන නියෝජිතායතනවලදී ඡන්දය විමසීමේ ‘රීතිය’ වන්නේ විවෘතව ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමයි. උදාහරණයකට, අපේ පාර්ලිමේන්තුවේ ඡන්ද විමසීම් සිදුවන්නේ විවෘතවය. නම අඬගැසීමේදී ‘පක්ෂයි, විපක්ෂයි’ කීමෙනි. රහස් ඡන්දය ව්‍යතිරේකය වෙයි. එනම් එය යොදාගත හැක්කේ, සීමිත අවස්ථාවලදී, සභාවේ යෝජනා සම්මතයක් අනුවය.

පළාත් පාලන ආයතනද මහජන සභා වන බැවින් එහි ඡන්දය පාවිච්චි කරන්නේ විවෘතවය. මතක තබාගත යුත්තේ එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වැදගත් අංගයක් බවයි.

මේ ප්‍රශ්නය සමාජගත වුණේ කොළඹ මහ නගර සභාවේ නගරාධිපති තෝරාගැනීම සම්බන්ධ ඡන්ද විමසීමේදීය. යම්කිසි පළාත් පාලන ආයතනයක, සභිකයන් සංඛ්‍යාවෙන් සියයට පනහකට වැඩි සංඛ්‍යාවක් කිසියම් පක්ෂයක් ලබාගෙන නැතිනම්, එහි සභාපතිවරයා- උපසභාපතිවරයා තෝරන්නේ පළාත් පාලන කොමසාරිස්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් බව දැන් කාටවත් අලුත් දැනුමක් නොවේ. එහිදී අදාළ වන්නේ 2012 අංක 22 දරන, පළාත් පාලන ආයතන ඡන්ද විමසීම් (සංශෝධන) පන්තේ විධිවිධානය. පනතේ මෙසේ දැක්වෙයි. ‘සභිකයන් දෙදෙනකුගේ හෝ වැඩි දෙනකුගේ නම් යෝජනා වී ඇති වෙලාවක, විවෘත හෝ රහස් ඡන්දයක් මගින් තෝරා පත්කර ගත යුතුය. ඒ දෙකෙන් කුමන ක්‍රමයට තෝරාගන්නවාද යන්න තීරණය කෙරෙන්නේ පැමිණ සිටින සාමාජිකයන්ගේ යෝජනා සම්මතයක් මගිනි.’

පනත අනුව, ‘විවෘත ඡන්ද විමසීමක් කෙරෙන විට, එක් එක් සභිකයාගේ නම අඬගැසීමෙන් ඡන්දය දීම පිළිබඳ ඔහුගේ කැමැත්ත විමසා එම කැමැත්ත වාර්තා කිරීමෙන් ඡන්දය ලබාගත යුතුය. රහස් ඡන්දයක් නම්, තෝරා පත්කර ගැනීම ඡන්ද පත්‍රිකා මගින් විය යුතුය.’

මේ විධිවිධාන මගින් පැහැදිලි වන්නේ, එක; ඡන්ද ක්‍රමය කුමක් විය යුතුද යන්න ගැන මුලසුන දරන පළාත් පාලන කොමසාරිස්ට ‘අභිමතයක්’ හෙවත් ‘තමන්ගේ කැමැත්ත මත තීරණය කිරීමේ තනි අයිතියක්’ නැති බවයි. එවැනි දෙයක් ගැන මෙහි කිසි තැනක සඳහන් නොවේ. දෙක, ඡන්ද ක්‍රමය කුමක්ද යන්න තීරණය කළ යුත්තේ සභාවේ යෝජනා ස්ථිරත්වයෙන් පමණකි. අවශ්‍ය විට ඡන්දයක් විමසීමෙනි. ඒ සමගම වැදගත් කාරණය වන්නේ ඡන්ද ක්‍රමය විවෘතද, රහස්ද යන්න තීරණය කිරීමටත් රහස් ඡන්දයක් පැවැත්වීම සිදු නොවිය යුතු බවයි. තවත් වැදගත් කාරණයක් වන්නේ, ඡන්ද පත්‍රිකාවක් යොදාගත හැකි වන්නේ රහස් ඡන්දයකදී පමණක් වන බවයි.

එහෙත් පනතේ මේ විධිවිධානවල අඩුවක් තිබේ. එනම් ඡන්ද ක්‍රමය කුමක්දැයි තෝරන ඡන්දය පවත්වන්නේ කොහොමද යන්න ගැන පනතේ හිස්තැනක් තිබීමයි. සභිකයන්ගේ යෝජනා සම්මතයන් දෙකක් ඉදිරිපත් වූ විට ඉන් එකක් නිශ්චය කරගන්නේ කෙසේද?

මේ හිස්තැන පිරවීමට, රාජ්‍ය පරිපාලන, පළාත් සභා හා පළාත් පාලන අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයා විසින් මේ වසරේ නිකුත් කර ඇති මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහයක් තිබේ. සියලු පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරුන් කැඳවා ත්‍රිකුණාමලයේ හෝටලයක, ආසියානු පදනමේ තාක්ෂණික හා මූල්‍යමය අනුග්‍රහයෙන් පවත්වන ලද දෙදින වැඩමුළුවකදී මේ මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහය නිකුත් කර තිබේ. එය සකසා තිබෙන්නේ අමාත්‍යාංශයේ නීති අංශය විසිනි.

‘පළාත් පාලන ආයතනයක සමස්ත සභික සංඛ්‍යාවෙන් 50%කට වැඩි සභික සංඛ්‍යාවක් කිසිදු දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ ස්වාධීන කණ්ඩායමක් විසින් ලබා නොමැති අවස්ථාවලදී නගරාධිපති/සභාපති තෝරා පත්කිරීම සම්බන්ධ මාර්ගෝපදේශය’ යනුවෙන් එය හඳුන්වා තිබේ.

‘පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරුන්ට පැවරී ඇති මෙම භාරධුර කාර්යය අවබෝධ කරගැනීමට හා ඒ සඳහා මග පෙන්වීමට මෙම අමාත්‍යාංශය විසින් පසුගියදා ත්‍රිකුණාමලයේදී දිවයින පුරා සියලු පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරුන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් ප්‍රායෝගික හා න්‍යායාත්මක වැඩමුළුවක් පවත්වන ලදි. එකී වැඩමුළුවේදී අනාවරණය වූ පරිදි පෙර කී ව්‍යවස්ථාපිත වගකීම ඉටුකිරීම සඳහා පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරුන්ට මග පෙන්වන මාර්ගෝපදේශයක අවශ්‍යතාව සැලකිල්ලට ගෙන මෙම සංග්‍රහය නිකුත් කිරීමට තීරණය කරන ලදි.’ යනුවෙන් සඳහන් කරමින් මෙම සංග්‍රහයට පණිවුඩයක් නිකුත් කරන්නේ රාජ්‍ය පරිපාලන, පළාත් සභා හා පළාත් පාලන අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් එස්. ආලෝක බණ්ඩාරය.

එහි පෙරවදනෙහි සඳහන් වන පරිදි, එය නිකුත් කොට ඇත්තේ 2025 පළාත් පාලන ඡන්ද විමසීම් සම්බන්ධයෙන් බව තවදුරටත් පැහැදිලි වෙයි.

සභාපති තෝරාගැනීම පිළිබඳව එම මාර්ගෝපදේශයේ සඳහන්වන කරුණු මෙසේය.

‘අපේක්ෂකයන් දෙදෙනෙකුගේ හෝ ඊට වැඩි ගණනකගේ නම් යෝජනා කර ස්ථිර කර ඇත්නම්, කොමසාරිස් සභාවේ සභිකයන් අතර ඡන්ද විමසීමක් පවත්වා සභාපති කෝරා පත් කළ යුතුය. ආඥා පනතේ මෙම තරගය සඳහා පියවරෙන් පියවර ක්‍රියාවලියක් දක්වා ඇත.

මුලින්ම, සභාවේ සභිකයන් විසින් ඡන්ද විමසීමේ ක්‍රමය තීරණය කරනු ලැබේ. එනම් තේරීම විවෘත ඡන්ද විමසීමකින් කළ යුතුද, රහස් ඡන්ද විමසීමකින් කළ යුතුද යන්නයි. එහි දක්වා ඇත්තේ තෝරා පත්කර ගැනීමේ ක්‍රමය පිළිබඳව සභිකයන් අතර මතභේදයක් ඇතිවුවහොත් (උදා; එක් පිරිසක් රහස් ඡන්දයක් ඉල්ලා සිටින අතර, අනෙක් පිරිස විවෘත ඡන්දයක් කැමති වන්නේ නම්) ඒ සඳහා එක් එක් සභිකයාගේ නම අඬගසා, ඒ සම්බන්ධයෙන් ඡන්ද විමසීමක් කර බහුතරයේ එකඟතාව මත ඡන්ද විමසීමේ ක්‍රමය තීරණය කළ යුතු බවයි.’

එම මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහයේ 9 වැනි පිටුවේ, ‘ප්‍රායෝගික ගැටලු හා පිළිතුරු’ යන මාතෘකාව යටතේ මෙවැනි විටෙක පැනනැගිය හැකි ගැටලුවලට පිළිතුරු දී තිබේ.

එහි ෂෂ වැනි ප්‍රශ්නය මෙසේය;
‘ඡන්ද විමසීම රහසිගතව සිදුකළ යුතුද?

පිළිතුර; පනතේ නෛතික ප්‍රතිපාදන අනුව, තෝරා පත්කර ගැනීමේ ක්‍රමය පැමිණ සිටින සාමාජිකයන් විසින් යෝජනා සම්මතයක් මගින් තීරණය කරනු ලබන විවෘත හෝ රහස්‍ය ඡන්දයක් මගින් පැවැත්විය යුතුය.’

පිටු 28කින් සමන්විත මෙම මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහය පරීක්ෂා කර බලන්නකුට පෙනෙනු ඇත්තේ, පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරුන්ගේ කාර්යය නීතියට හැම අතින්ම අනුකූලව හා විධිමත්ව කිරීම සඳහා අවශ්‍ය සියලු ආකාරයේ මාර්ගෝපදේශ එහි ඇතුළත් වන බවයි. පළාත් පාලන සභිකයන්ට කරන දැන්වීමේ සිට ඡන්ද පත්‍රිකාවක ආකෘතිය, ප්‍රතිඵල ලේඛනගත කළ යුතු ආකාරය ආදි හැම විස්තරයක්ම ‘චෙක්ලිස්ට්’ එකක ආකාරයෙන් එහි දැක්වෙයි.

දැන් තත්වය කෙටියෙන් මෙසේය. ‘පළාත් පාලන පනතෙහි හිස්තැනක් ඇත. ඒ හිස්තැන පිරවීම සඳහා මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහයක් ඇත.’

පළාත් පාලන කොමසාරිස්ගේ වගකීම වන්නේ, පනතේ සහ මාර්ගෝපදේශවල සඳහන් ආකාරයට වැඩේ කිරීමයි.
එහෙත්, කොළඹ මහ නගර සභාවේදී පළාත් පාලන කොමසාරිස්වරිය කීවේ, මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහයක් ඇති නමුත් තමා එය නොසලකා පනත අනුව ක්‍රියාකරන බවයි. එම මාර්ගෝපදේශ සම්බන්ධයෙන් කොමසාරිස්වරිය කීවේ මෙසේය.
‘මට දීලා තිබෙන උපදෙස් තමයි මන්ත්‍රීවරුන්ගේ රහස්‍යභාවය ආරක්ෂා කරන්න ඕනෑ. මාර්ගෝපදේශ නෙවෙයි පනත අනුව කටයුතු කරන්න කියලා. ..විටින් විට රාජ්‍ය පරිපාලන ලේකම්ගෙන් උපදෙස් ලැබිලා තියෙනවා’.

ඇගේ මේ ප්‍රකාශය තහවුරු කිරීමට කිසිම ලියවිල්ලක් ඉදිරිපත් නොවිණ. තම අමාත්‍යාංශය මගින්ම නිකුත් කරන ලද මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහයට අමතරව, ‘විටින් විට රාජ්‍ය පරිපාලන ලේකම් මන්ත්‍රීවරුන්ගේ රහස්‍යභාවය ආරක්ෂා කළ යුතුයැ’යි දුන් උපදෙස කුමක්ද? අනිත් අතට, මන්ත්‍රීවරුන්ගේ රහස්‍යභාවය ආරක්ෂා කිරීම ඇගේ වගකීමක් වන්නේ කෙසේද? එය තීරණය කළ යුත්තේ මන්ත්‍රීවරුන් විසින් නොවේද?

කොමසාරිස්වරිය මේ ගැන තවදුරටත් පැහැදිලි නොකළත්, (එය ඇගේ කාර්යයෙහි විනිවිදභාවය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයකි. අවාසනාවකට සභාවේ කිසිම සභිකයකු එම ‘විටින් විට උපදෙස්’ ගැන ප්‍රශ්න කළේද, එය තහවුරු කරන ලෙස ඇගෙන් ඉල්ලා සිටියේද නැත.)

මේ ගැන අදහසක් ගැනීමට පුළුවන් වන්නේ, ජුනි 16 වැනිදා රාත්‍රියේ දෙරණ රූපවාහිනි නාලිකාවේ පැවැත්වුණු ‘වාදපිටිය’ වැඩසටහනේදී නියෝජ්‍ය ඇමති සුනිල් වටගල ඉදිරිපත් කළ ලේඛනයකිනි. ඊට සහභාගි වී සිටි අජිත් පෙරේරා පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයා, පරිපාලන ලේකම්ගේ මාර්ගෝපදේශය ගැන පැහැදිලි කළ විට, වටගල මහතා කියා සිටියේ, එම මාර්ගෝපදේශවලට පසු නිකුත් කළ ලිපියක් තමා අත තිබෙන බවයි. මේ ඔහුගේ වචනය;

‘එස් ආලෝක බණ්ඩාර 2025 06 14 චක්‍රලේඛයක් ගහනවා… (අජිත් පෙරේරා පෙන්වා දුන් විදියට එය සෙනසුරාදා දිනයකි.).. (ලිපිය කියවයි.) පළාත් පාලන කොමසාරිස්, බස්නාහිර පළාත.. පළාත් පාලන ආයතන ඡන්ද විමසීම් ආඥා පනත ප්‍රකාරව කිසිදු දේශපාලන පක්ෂයක් හෝ ස්වාධීන කණ්ඩායමක් විසින් 50%ට වැඩි ආසන ලබාගෙන නොමැති අවස්ථාවකදී නගරාධිපති තෝරාපත්කර ගැනීම පිළිබඳ මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහය.. උක්ත කරුණ සම්බන්ධයෙන් මා වෙත එවා ඇති 2025 06 13 (සිකුරාදා) දිනැති ලිපිය හා බැඳේ. මගේ 2025 05 09 දිනැති ලිපිය සමග ඔබ වෙත එවා ඇති මාර්ගෝපදේශ සංග්‍රහය පළාත් පාලන කොමසාරිස් ලෙස (..) පනතෙන් ඔබ වෙත පැවරී ඇති ව්‍යවස්ථාපිත කාර්යභාරය පහසු කරවීම සඳහා වන උපදෙස් මාලාවක් වන අතර, ඔබ වෙත පැවරී ඇති ව්‍යවස්ථාපිත කාර්යභාරය යථොක්ත පනතේ විධිවිධාන අනුව ඉටු කළ යුතුව ඇත.

ඒ අනුව ඡන්ද ක්‍රමය තෝරාගැනීමේදී යොදාගත යුතු කාර්ය පටිපාටිය සම්බන්ධයෙන් අදාළ පනත යටතේ පළාත් පාලන කොමසාරිස් වෙත පැවරී ඇති බලතල හා වගකීම් ප්‍රකාරව කටයුතු කළ යුතු අතර, ඒ සම්බන්ධව තීරණ ගැනීමේ වගකීමද එකී නීතිය ප්‍රකාරව පළාත් පාලන කොමසාරිස් විසින් ඉටු කළ යුතුය.’

බස්නාහිර පළාත් පාලන කොමසාරිස් කියන ‘විටින් විට උපදෙස්’ යනු, වටගල මහතා ඉහත උපුටා දක්වන ලිපිය නම්, (මන්ද යත්, එම ලිපිය යවා ඇත්තේ කොළඹ රැස්වීමට දින දෙකකට පෙර, 14 වැනි සෙනසුරාදා නිසාය.) ඒ ලිපියේ කොතැනකවත්, රහස් ඡන්දයක් පැවැත්වීමට තනි තීරණයක් ගන්නට කොමසාරිස්වරියට බලයක් දී නැත.

මේ දෙරණ සාකච්ඡාවේදී වටගල මහතා එම ලිපියෙන් ‘අභිමතානුසාරි බලයක් කොමසාරිස්ට පවරා ඇතැයි’ කීවත්, සාමාන්‍ය සිහිබුද්ධියක් ඇති ඕනෑම කෙනකුට අභිමතානුසාරි බලයක් ගැන එහි කිසි සඳහනක් නැති බව පැහැදිලි වනු ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම එහිද කියා ඇත්තේ මුල් මාර්ගෝපදේශ අනුගමනය කරන ලෙස මිස වෙනත් දෙයක් නොවේ.

ඒ අනුව කොමසාරිස්වරිය, ‘මාර්ගෝපදේශ නෙවෙයි පනත අනුව කටයුතු කරන්න කියලා විටින් විට ලේකම්ගෙන් උපදෙස් ලැබිලා තියෙනවා’ කියන ප්‍රකාශය ගැන සාධාරණ ප්‍රශ්නාර්ථයක් මතුවෙයි. අනෙක් අතට, මාර්ගෝපදේශවලින් හැරෙන්නට මුල් පනතෙන් මේ අවස්ථාවේදී කල යුතු දේ කුමක්ද යන්න ගැන පැහැදිලි විස්තරයක් ලැබෙන්නේ නැත. මාර්ගෝපදේශ නොසලකා පනත අනුව කටයුතු කිරීම සාධාරණය කළ හැකි තර්කයක් නම්, ‘මාර්ගෝපදේශ පනතට පටහැණිය’ යන්නයි. බැලූ බැල්මටම ඒ දෙක පටහැණි නොවේ. කර ඇත්තේ, පනතෙන් ඇතිවන හිස්තැන මාර්ගෝපදේශවලින් පුරවා තිබීම පමණකි. ඒ අනුව මාර්ගෝපදේශ අනුගමනය කිරීම, පනත අනුවම ක්‍රියාකිරීමක් වෙයි.

ඉන්පසු වටගල මහතා තවත් කරුණක් අවධාරණය කළේය. (වටගල මහතා මෙහිදී වැදගත් වන්නේ, තමා කොළඹ මහ නගර සභාවේ සියලු කටයුතු බලාකියා ගෙන කටයුතු කරන බව ඔහුම මේ සාකච්ඡාවේදී කියන නිසාය.)

ඔහු ඉදිරිපත් කරන ඊළඟ තර්කය වන්නේ, ‘කොළඹ නගර සභාවේ මැතිවරණය ඇතුළේ ඒගොල්ලොම එකඟ වෙච්ච රහස් ඡන්දය තමයි මේ පැවැත්වුවේ.’ යන්නයි.

වටගල මහතා මේ කියන කතාව ඇත්තකි. සභා රැස්වීමේ යම් අවස්ථාවක සමගි ජන බලවේගයේ සභික රෝයි බෝගහවත්ත නැගිට නගරාධිපති තෝරන ඡන්දය රහසේ පවත්වන ලෙස කොමසාරිස්වරියට කියනු ඇසිණ. ඒ අනුව, සමගි ජන බලවේගයේ කැමැත්ත ද රහස් ඡන්දයට ලැබී තිබේ.

මේ කියන රෝයි බෝගහවත්ත, ජුනි 17 වැනිදා කොළඹ විපක්ෂ නායක කාර්යාලය ඉදිරිපිටදී මාධ්‍ය අමතමින් කීවේ, කොමසාරිස්වරිය නගරාධිපති තෝරන ඡන්දය කුමක් විය යුතුද යන්න තීරණය කිරීමට රහස් ඡන්දයක් පැවැත්වීමට තනි තීරණයක් ගත් බවත්, ඒ අනුව, සභිකයන් දෙදෙනකුගේ නම් කියා ඔවුන්ට පැමිණ රහස් ඡන්දය දෙන ලෙස කී බවත්ය. ඉන් එක් සභිකයකු වන්නේ චමින්ද අලුත්ගෙදර බවත් ඔහු කීවේය. මේ වෙලාවේ තමන් ඇතුළු ජ්‍යෙෂ්ඨයන් කිහිප දෙනකු කතාකළ බවත්, රහස් ඡන්ද දෙකක් පැවැත්වීම අනවශ්‍ය කාලය කාදැමීමක් නිසා එකවරම නගරාධිපති තෝරන රහස් ඡන්දය පවත්වන ලෙස තමන් කී බවත්ය. ඔහු කීප වරක් අවධාරණය කරන්නේ, තමා එසේ කීවේ, කොමසාරිස්වරිය පළමු රහස් ඡන්දය පැවැත්වීමට තීරණය කොට සභිකයන් දෙදෙනකුගේ නම්ද අඬගැසුවාට පසුව බවයි.

කෙසේ වෙතත්, පැය එකහමාරක් තිස්සේ. කරන ලද විවාදයකින් පසු ‘කාලය කාදැමීම නිසා’ රහස් ඡන්දය පවත්වන ලෙස බෝගහවත්ත මහතා නැගිට කීම සැලකිය යුත්තේ දේශපාලන මුග්ධකමක් ලෙසය. මේ සභිකයන් නිසි එකඟතාවකින් පාලනය කරන්නට නායකත්වයක් විපක්ෂයට නොතිබුණා පමණක් නොව, තමන්ගේ අය මාලිමාවට පක්ෂව ඡන්දය දුන්නාද කියා දැනගන්නටවත් සජබ ඇතුළු විපක්ෂයට හැකියාවක් නැත. එහෙත් බෝගහවත්ත කියන පරිදි, ඔහු කතාකරන විටත් කොමසාරිස්වරිය රහස් ඡන්දයේ වැඩ පටන්ගෙන අවසන්ය. මේ සිදුවීම් විඩියෝගත කිරීමට මාර්ගෝපදේශවලින්ම නියම කර ඇති නිසා, එය පරීක්ෂා කිරීමෙන් ඇත්ත කුමක්දැයි පැහැදිලි වනු ඇත.

රෝයි බෝගහවත්ත එකඟ වූ නිසා, ඒකමතිකව රහස් ඡන්දයක් පැවැත්වුණු බැවින්, මේ තත්වය නීතිමය වශයෙන් අභියෝග කිරීමට අවස්ථාවක් නැති බව සමහරු කියති. එහෙත්, කිව යුත්තේ, මේ කොමසාරිස්වරියගේ ක්‍රියාකලාපය සම්බන්ධයෙන් නීතිමය පියවර ගැනීමට කිසිම බාධාවක් නැති බවයි.