සෙනසුරු ග‍්‍රහයාගේ චන්ද්‍රයෙක් වන ටයිටන් ග‍්‍රහයා වෙත නාසා ආයතනයේ මෙහෙයුමක් දියත් කරන බව ජුනි 28 වැනිදා නිල වශයෙන් නිවේදනය කළා. ඒ මෙහෙයුම අනුව ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි යන නමෙන් යුත් යානාවක් ටයිටන් ග‍්‍රහයා වෙත රැුගෙන යනවා.
ලංකාවේ ඇතැමුන්ගේ බුද්ධි මට්ටමට අනුව නම් ඉදිරියේදී නාසා ආයතනයට අපල කාලයක් උදාවෙනු ඇති. සෙනසුරු ග‍්‍රහයාගේ නිදහසට බාධා කරමින් තවත් යානයක් යවද්දී සෙනසුරු කෙසේ ඉවසන්නද? විෂ්ණු දෙවියන්ටත් බටකොළ කැවූ සෙනසුරුට කරදර කරන්නට ගොස් නාසා ආයතනය මොන අපල උපද්‍රව උදාවේදැයි කවුරුන් දන්නවාද?
නාසා ආයතනයට දැනටමත් ප‍්‍රශ්න රැුසක් තියෙනවා. විශේෂයෙන් ඇමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප්ගෙන් නාසා ආයතනයට ඉදිරිපත් වෙන විකාර යෝජනා ගොන්නම මහත් හිසරදයක්. ඩොනල්ඞ් ට‍්‍රම්ප් අභ්‍යවකාශ හමුදාවක් හදන්නටත් යෝජනා ඉදිරිපත් කර තිබුණා. අනෙක නාසා ආයතනයට දැන් වාර්ෂික ඇමෙරිකන් අයවැයෙන් වෙන්වෙන්නේ අඩු මුදලක්. දැන් ස්පේස් එක්ස් වැනි ආයතන නාසා ආයතනයටත් වඩා ඉදිරියට ගොස් අභ්‍යවකාශ ගමනේදී සාර්ථක වෙනවා. ඉතින්, ලංකාවේ කේන්දරකරුවකුට ඉදිරියට විත්, මේ හැම ප‍්‍රශ්නයටම මුල සෙනසුරු වෙත මීට කලින් නාසා ආයතනය යැවූ ‘කැසිනි‘ නම් අභ්‍යවකාශ යානය බව කිව හැකියි. වසර ගණනාවක් තිස්සේ සෙනසුරු වටා කරකැවුණු කැසිනි යානයේ ආයු කාලය අවසන් වීමෙන් පසුව, එය සෙනසුරු මතට කඩාවැටෙන්නට පටන්ගත්තේ මෑතකදී. ඒ කඩාවැටීම නිසා ඇමෙරිකාවට අපල කාලයක් උදා වූ බව ඕනෑ නම් නැකැත්කරුවෙකුට විග‍්‍රහ කළ හැකියි.
කොහොම වුණත් නැකැත්කාරයන්ගේ ලෝකයෙන් එළියට ඇවිත් සෙනසුරු ගැන කතාකළ යුතුයි. සෙනසුරු යනු සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයේ සිටින පෘථිවියට පමණක් දෙවැනි සුන්දරම ග‍්‍රහවස්තුවක් ලෙස හැඳන්විය හැකියි. සුන්දර හිම වළලූ ගොන්නක් සෙනසුරු වටා කරකැවෙනවා. සෙනසුරු යනු සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයේ සිටින දෙවැනි විශාලතම ග‍්‍රහයායි. සෙනසුරු යනු වාත යෝධයෙක්. එයින් අදහස් වෙන්නේ සෙනසුරු ග‍්‍රහයාට අඩිය තැබිය හැකි ඝන මතුපිට පෘෂ්ඨයක් නැති බව. ඒ නිසා සෙනසුරු මත අඩිය තැබිය නොහැකියි. කිසිම යානයකටවත් නුදුරු අනාගතයේ සෙනසුරු මතට ගොඩබසින්න බැහැ. බෘහස්පති වගේම තමයි. එය දැවැන්ත වායූන්ගෙන් සෙනසුරු සමන්විත වෙනවා.
දැවැන්ත සෙනසුරු වටා චන්ද්‍රයන් විශාල ප‍්‍රමාණයක් කරකැවෙනවා. පෘථිවිය වගේ එක් චන්ද්‍රයෙක් නෙවෙයි. සෙනසුරු වටා තිබෙන සුන්දර හිම-¥විලි වළල්ලේ තිබෙන මිලියන ගණනක් ග‍්‍රහවස්තු සැලකිය යුත්තේත් කුඩා චන්ද්‍රයන් ලෙසයි. ඒවා කෙසේවෙතත් ටයිටන් යනු ඒ චන්ද්‍රයන් අතර දැවැන්තයායි. ටයිටන් සෙනසුරුගේ අනෙකුත් චන්ද්‍රයන්ට වඩා අසාමාන්‍ය ලෙස විශාලයි. එය ප‍්‍රමාණයෙන් බැලූ කල සිකුරු ග‍්‍රහලෝකයට හා ප්ලූටෝ නම් වාමන ග‍්‍රහලෝකයටත් වඩා විශාලයි. එහෙත් ටයිටන් යනු මේ වෙද්දී අඟහරු හැරුණු කොට පෘථිවි අභ්‍යවකාශ විද්‍යාඥයන්ගේ කුතුහලය වැඩිපුරම යොමුවූ සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයේ ග‍්‍රහ සාමාජිකයායි. එයට හේතු ගණනාවක් තියෙනවා.
අපි නැකැත්කාරයන් ගැන උපහාසයෙන් සටහන් කරන අතරේ සෙනසුරු වෙත මීට පෙර යැවූ කැසිනි නම් යානයක් ගැන සටහන් කළා. කැසිනි කියන්නේ මීට පෙර නාසා ආයතනයෙන් සෙනසුරු වෙත යැවූ යානයයි. සෙනසුරු ගැනත් ටයිටන් ගැනත් වැදගත් තොරතුරු රැුසක් කැසිනි යානයෙන් සොයාගත්තා. 1997දී පිටත් වූ කැසිනි යානය 2004 දී පමණ සෙනසුරු වෙත ළඟාවුණා. කැසිනි යානයේ මෙහෙයුම වුණේ සෙනසුරු වටා කක්ෂගත වී හැකිතරම් සෙනසුරුගේ දත්ත එකතු කිරීමයි. ඉතා සාර්ථක ලෙස 2017 තෙක්ම කැසිනි යානය සෙනසුරුගේ දත්ත එක්රැුස් කළා. අප පෙර කී පරිදි ඉන්ධන අවසන් වීමෙන් පසුව 2017දී කැසිනි සෙනසුරුගේ වායූමය පෘෂ්ඨය මතට කඩාවැටෙන්නට පටන්ගත්තා.
කැසිනි යානය සෙනසුරු වෙත යද්දී තවත් වැදගත් දෙයක් රැුගෙන ගියා. ඒ යුරෝපීය හොයිගන් යානයයි. එය 2004දී කැසිනිගෙන් වෙන්ව ටයිටන් බලා ගමන් ගත්තා. ඉන්පසුව සාර්ථක ලෙස ටයිටන් මතට දෙසැම්බරයේදී ගොඩබැස්සා. හොයිගන් යානයෙන් ටයිටන්ගේ මතුපිට ඡුායාරූප එවන්නට පටන්ගත්තා. යුරෝපීය මෙහෙයුම් කුටියේ සිට ඡුායාරූප බලන්නට පටන්ගත් පෘථිවියේ විද්‍යාඥයන් පුදුමයෙන් කෑගසන්නට පටන්ගත් අයුරු තවමත් වීඩියෝ දර්ශන ලෙස පවතිනවා. පෘථිවියේ සිට ඈතින්ම පිහිටි ග‍්‍රහලෝකයක පෘෂ්ඨය මතට පෘථිවි යානයක් ගොඩබසින ලද අවස්ථාව ලෙස එය සැලකෙනවා.
මීදුම් මැද්දෙන් ගිය හොයිගන් යානය පෘථිවියට එවූ ඡුායාරූපවලින් පෘථිවි විද්‍යාඥයන් එතෙක් අනුමාන කළ කාරණා රැුසක් තහවුරු කළා. හොයිගන් පැය කිහිපයකින් ගල්ගැසුණා. එහෙත් එයින් වැදගත් දත්ත රැුසක් ලැබී තිබුණා. ටයිටන් ගැන පෘථිවි විද්‍යාඥයන්ගේ කුතුහලය දෙගුණ කරන්නට ඒ දත්තවලට හැකිවුණා.
හොයිගන් යානයත්, කැසිනි යානයත් එවූ ඡුායාරූප හා දත්ත අනුව මේ වෙද්දී ටයිටන් ග‍්‍රහයා ගැන අප සතුව දත්ත රැුසක් තියෙනවා. ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි මෙහෙයුමෙන් යන්නේ ඒ දත්තවලින් නැඟුණු ප‍්‍රශ්න රැුසකට පිළිතුරු සොයන්නයි. ඊට පෙර ටයිටන් ගැන දැනට තිබෙන දත්ත ගැන කතාකළ යුතුයි.
පෙර කී පරිදි ටයිටන් යනු සෙනසුුරු ග‍්‍රහයාගේ ඇති විශාලතම චන්ද්‍රයායි. පළවැනි පුදුමය තමයි ටයිටන් ග‍්‍රහයාට තමන්ගේම කියා වායුගෝලයක් තිබීම. දෙවැනි පුදුමය තමයි ටයිටන් මත මුහුදු පැවතීම. මුහුදු හෝ විල් යන නම් දෙකෙන් ඕනෑ එකක් ඒවාට යෙදිය හැකියි. එහෙත් සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයේ මතුපිට පෘෂ්ඨයෙහි ද්‍රව පවතින එකම තැන තමයි ටයිටන් ග‍්‍රහයා. ඊට අමතරව ටයිටන්හි කාන්තාර තියෙනවා. වායුගෝලයක් තිබෙන බව අපි කලින් කීවා. ඒ අනුව වළාකුළු තියෙනවා. වැහි වහිනවා. අකුණු ගහනවා. පෘථිවියට බොහෝදුරට සමාන ගංගා පද්ධති තියෙනවා. මඩ තියෙනවා. ගිනිකඳු තියෙනවා. ඒ අනුව ටයිටන් ග‍්‍රහයා මත සංකීර්ණ හා දියුණු රසායනික ගනුදෙනු සිද්ධවෙනවා. බැලූ බැල්මට ජීවය පැවතීමට අවශ්‍ය කොන්දේසි රැුසක් ඒ අනුව සම්පූර්ණයි. ටයිටන් ගැන කුතුහලය මේ තරම් වැඩිවෙන්නට හේතුවුණේ ඒ සමානකම්.
එහෙත් වෙනසක් තියෙනවා. ටයිටන්හි මුහුදුවලත් ගංගාවලත් තියෙන්නේ පෘථිවියේ ජලය හෙවත් සී ඕටූ නොවෙයි. ඒ වෙනුවට එහි තියෙන්නේ මෙතේන්. එහි වායුගෝලය තැනී ඇත්තේ ඔක්සිජන් හා කාබන්ඩයොක්සයිඞ්වලින් නෙවෙයි. එහි වැඩිපුරම තියෙන්නේ නයිට‍්‍රජන්. වළාකුළුත් එසේයි. ඒ නිසා පෘථිවියේදී මෙන් සුදුපැහැ වළාකුළු නොව, තැඹිලි පැහැ වළාකුළු දැකිය හැකියි. වර්ෂාව තිබුණත්, එහි තියෙන්නේ මෙතේන් වර්ෂා. පෘථිවිය මැද ලාවා තිබුණත්, ටයිටන් මැද තියෙන්නේ ජලය හා ඇමෝනියා. ඒ අනුව ටයිටන්හි තියෙන ගිනිකඳුවලින් ගලා එන්නේ සුදුපැහැ ලාවා. ජලය සහ ඇමෝනියා මිශ‍්‍රණය. පෘථිවියේ ලාවාවලට අත දැම්මොත් පිච්චෙනවා. ටයිටන්හි ලාවාවලට අත දැම්මොත් ගල්ගැහෙනවා.
ටයිටන් අධික ශීතලකින් යුක්තයි. පෘථිවියේදී කිලෝග‍්‍රෑම් 70ක් බර අයෙකුට ටයිටන්වලදී කිලෝග‍්‍රෑම් 10ක බරකින් යුක්ත වේවි. ටයිටන්වලට ලැබෙන්නේ පෘථිවියට ලැබෙන ඉර එළියෙන් සියයට එකක්් පමණයි. මේ සියලූ කාරණා අනුව පෘථිවි ජීවයට ටයිටන්හි පවතින්න බැහැ. එය අඟහරු තරම් පහසුවෙන් පෘථිවි ජීවයට ගැළපෙන ලෙස වෙනස් කරන්නටත් බැහැ. එසේනම් ටයිටන් වෙත යන්නට හේතුව කුමක්ද?
ටයිටන් මතුපිට ජීවය පිළිබඳ පෘථිවි විද්‍යාඥයන්ට තවමත් නොලැබුණු මහා පැන රැුසකට පිළිතුරු තිබිය හැකියි. කෙටියෙන් කීවොත් ටයිටන් මත ජීවය පවතිනවා විය හැකියි. නාසා ආයතනය ටයිටන් වෙත යන්නේ එහි ජීවය පවතිනවාදැයි සොයන්නට. එනම් ටයිටන්හි මුහුදුවල බැක්ටීරියා වර්ග හෝ වෙනත් ජීවී වර්ග සිටිනවාදැයි සොයන්නට. ජීවය ගැන මහා ප‍්‍රශ්න ගණනාවකට එයින් පිළිතුරු ලැබේවි. ටයිටන්හි මුහුදුවල ඇතැම්විට බැක්ටීරියා වර්ග පවතිනවා විය හැකියි.
පෘථිවියේ ජීවය බැක්ටීරියාවල සිට මුල්ම ජීවීන්ගේ සිට, නූතන සංකීර්ණ ජීවීන් දක්වා පරිණාමනය වූ අන්දම විද්‍යාඥයන් සොයාගෙන හමාරයි. ජීවය ගැන වැදගත් තොරතුරු රැුසක් අපට තියෙනවා. වසර මිලියන ගණනක් ඉතිහාසය අප දැක හමාරයි. එහෙත් එක් පැනයකට පිළිතුරු නැහැ. පෘථිවියට මුලින්ම ජීවය ආවේ කොහොමද? එය පෘථිවියේ රසායනික ක‍්‍රියාවලි තුළින්ම ජනිත වුණාද? නැත්නම් එය අභ්‍යවකාශයේ වෙනත් කොහේ හෝ සිට පැමිණි ග‍්‍රහවස්තුවකින් ආගන්තුක ලෙස පැමිණියාද? ඒ ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු නැහැ.
අනෙක් ප‍්‍රශ්නය ජීවය පැවතිය හැක්කේ පෘථිවියේ ඇති තත්වයන්ට සමාන තත්වයන්හි පමණක්ද? එසේ නැතිනම් ඊට වෙනස් තත්වයන් පවතින තැනක ජීවය පැවතිය හැකිද? යන්න. එනම්, ඔක්සිජන්, කාබන්ඩයොක්සයිඞ් හා ජලය මූලික කරගත් පරිසරයක් හැර වෙනස් පරිසරයක ජීවය පැවතිය හැකිද යන්න. වත්මන් පෘථිවි විද්‍යාඥයන් සෞරග‍්‍රහ මණ්ඩලයෙන් පිටත ග‍්‍රහලෝකවල ජීවය සොයද්දී, ඔවුන් ඇත්තෙන්ම සොයන්නේ පෘථිවියට සමාන මූලද්‍රව්‍ය තිබෙන ග‍්‍රහලෝකයි. ජීවය පවතින්නේ එවැනි ග‍්‍රහලෝකවල බවයි විද්‍යාත්මකව දැනට ඔප්පු වී ඇත්තේ.
අප නැවත මෙසේ කල්පනා කරමු. පෘථිවියේ ඔක්සිජන් මත පදනම් වූ වායුගෝලයක් තියෙනවා. ටයිටන්හි නයිට‍්‍රජන් මූලික වායුගෝලයක් තියෙනවා. අප දැනට දන්නා පරිදි ජීවය පවතින්නේ ඔක්සිජන් මුල් කරගෙනයි. එහෙත් නයිට‍්‍රජන් වැනි වෙනත් මූලද්‍රව්‍යයක් පදනම් කරගෙන ජිවය පවතින්නට බැරිද යන ප‍්‍රශ්නයට ටයිටන්වලින් පිළිතුරු ලැබෙන්නට ඉඩ තියෙනවා. ඒ අනුව ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි මෙහෙයුමෙහි මූලිකම අරමුණ ටයිටන්හි ජීවය පවතිනවාදැයි සොයා බැලීමයි.
ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි දියත් කරනු ඇත්තේ 2026දීයි. එය 2034දී ටයිටන් වෙත ගමන් කරනු ඇති. කැසිනි යානාව වසර 13ක් තිස්සේ එකතුකළ දත්ත රැුසක් ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි ගමනට උදව් වනු ඇති. ඒ දත්ත අනුව පෙර සැලසුම් කළ ස්ථාන ගණනාවකට ඩ‍්‍රැගන්ෆ්ලයි ගමන් කරනු ඇති. ඔවුන්ගේ මූලිකම අරමුණ ජීවය ගැන සෙවීම. ටයිටන් ග‍්‍රහයාගේ උපත, එහි ජීවය පවතිනවාද නැද්ද යන්න, එහි මතුපිට ස්වභාවය ආදියත් එයින් වැඩිදුර පරීක්ෂන කරනු ඇති.
ඇත්තෙන්ම ටයිටන් ග‍්‍රහයා යනු ජීව විද්‍යාව පිළිබඳ මනුෂ්‍ය වර්ගයාට සිදුකිරීමට තිබෙන අසමසම පරීක්ෂණයයි. ටයිටන්හි ජීවය පවතිනවා නම්, ජීවය ඕනෑම තැනක පැවතිය හැකියි.
අමිල රත්නායක
