වසර 30ක් තිස්සේ සුඩානය පාලනය කළ දරුණු ඒකාධිපති පාලකයා වන ජනාධිපති ඕමාර් අල් බෂීර් හේග් නුවර පිහිටි ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීමට එරට වත්මන් පාලකයන් තීරණය කර තිබෙනවා. එම තීරණය ගෙන ඇත්තේ දැන් සුඩානය පාලනය කරන මිලිටරි නායකයන් හා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නායකයන්ගෙන් සැදි කණ්ඩායම වන ‘පාලක කවුන්සිලය‘.
‘තීර් තීර් යා බෂීර්‘ යැයි කියමින් මීට වසරකට පෙර සුඩානයේ කාන්තාවන් පෙරටු කරගත් උද්ඝෝෂකයන් වීදි සටනක නිරත වුණා. එය ලොවම පුදුම කළ උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයක්. බෂීර් බලයෙන් පහකිරීම සඳහායි එම උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරය පැවතුණේ.
එම උද්ඝෝෂණවල විශේෂත්වයක් තිබුණා. එයට මතවාදීමය නායකත්වය දුන්නේ සුඩාන වෘත්තිකයන්ගේ සංවිධානය. වෛද්‍යවරුන් ප‍්‍රමුඛ වෘත්තිකයන් එහි සිටියා. සැබෑ වියතුන් මෙන් ඒකාධිපතිවාදයට එරෙහිව ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය වෙනුවෙන් රටෙහි ජනමතය නිර්මාණය කිරීමට ඔවුන් සමත්වුණා. ඇතැම් රටවල ‘වෘත්තිකයන්‘ ඒකාධිපතියන් ඉල්ලමින් කෑගසන සමයක සුඩාන වෘත්තිකයන්ගේ මැදිහත්වීම පුදුම සහගත තත්වයක් ලෙස සැලකුවා. ඉහළ ආදායමක් ලබා තමන්ගේ ජීවිතය පමණක් සුරක්ෂිත කරගන්නට සිතන, රටේ මිනිසුන්ගේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට කුමක් සිදුවුවත් කම් නැතැයි සිතන වෘත්තිකයන්ට වඩා සුඩාන වෘත්තිකයන් වෙනස්. ඊට අමතරව එම උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයේ මහමඟ නායකත්වය ගෙන තිබුණේ කාන්තාවන්. හැමවිටම සටන්පාඨ කියමින් මහමග සිටින මව්වරුන් හා දියණියන් දකින්නට ලැබුණා. මහමඟ සටනේ ඉතාම තරුණ අය සිටීමත් විශේෂත්වයක්. බෂීර්ගේ පාලන සමයෙහි ඉපිද, හැදී වැඩුණු තරුණයන් අලූත් ලෝකයක් ඉල්ලා සටන්වැදුණා.
වෙනත් රටවල ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සටන්වලට මෙන් සුඩානයේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සටන්වලට යුරෝපයේ සහ ඇමෙරිකාවේ විශාල සහයෝගයක් නොලැබීමත් නිරීක්ෂණය කළ යුතු කරුණක්. මැදපෙරදිග රටක් වන සුඩානයේ පිහිටීම ජාත්‍යන්තර බල දේශපාලනයේදී තීරණාත්මක තැනක් ලෙස සැලකුවා. ඒ නිසා සුඩානයේ බලයේ සිටින පාලකයන් සමග විශාල ගැටුම් ඇති කර නොගැනීමට ජාත්‍යන්තර බලවතුන් වගබලාගන්නා බවට චෝදනා එල්ලවුණා.
සුඩාන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී බලවේගවල උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයෙහි අරමුණු බොහොමයි. බෂීර් ගෙදර යැවීමට පමණක් එය සීමා වුණේ නැහැ. ඒකාධිපති පාලකයා ගෙදර යවා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩුවක් ඇතිකිරීම, සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීම, ඉස්ලාම් ෂරියා නීතිය මුල් කරගත් පීඩාකාරී නීතිරීති වෙනස් කිරීම, කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම් පැළඳුම්වලට පවා ඇති නීතිමය බාධක ඉවත් කොට කාන්තා නිදහස ශක්තිමත් කිරීම, ආර්ථිකය ශක්තිමත් කිරීම, යුක්තිය ඉටු ආදි ඉල්ලීම් ගණනාවක් තිබුණා.
මෙම උද්ඝෝෂණ වර්ධනය වෙද්දී 2019 අපේ‍්‍රල් මාසය වෙද්දී බෂීර්ට ඉල්ලා අස්වෙන ලෙස එහි මිලිටරි නායකයන් ප‍්‍රමුඛ කණ්ඩායමක් දැනුම් දී තිබුණා. එයින් පසුව මිලිටරි නායකයන් සුඩාන බලය අල්ලාගත්තා.
එහෙත් සාමාන්‍ය ජනතාව එම මිලිටරි නායකත්වයට එරෙහිවත් උද්ඝෝෂණවල නිරත වුණා. ඔවුන් ඉල්ලා සිටියේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය මිස මිලිටරි පාලනයක් නොවෙයි. මිලිටරි නායකයන්ට ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය ලබාදිය නොහැකි බව තමන්ගේ කලාපයේ රටවල් ගණනාවක අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ඔවුන් දැන සිටියා.
මිලිටරි නායකත්වයට එරෙහි උද්ඝෝෂකයන් දරුණු ලෙස මැඬපැවැත්වීම් 2019 වසර පුරාවට වාර්තා වුණා. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඇතුළු ජාත්‍යන්තර සමාජය එම මර්දනය පිළිබඳවත් අඩු අවධානයක් යොමු කිරීම ගැන චෝදනා එල්ලවුණා.
විවිධ අරගලවලින් පසුව මේ වනවිට සුඩානය පාලනය කරන්නේ වසර තුනක කාලසීමාවක් සඳහා පත්වූ අන්තර්කාලීන රජයක්. 11 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත කවුන්සිලයක් එම පාලකයන් අතර ඉන්නවා. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කණ්ඩායම්වල මෙන්ම මිලිටරි නායකයන්ගේ නියෝජනයක් එහි තිබෙනවා. අගමැතිවරයෙක් ඉන්නවා. වසර තුනකින් ඔවුන් මැතිවරණයක් පැවැත්විය යුතුයි. එහෙත් සුඩානයේ වැඩි බලය මිලිටරි නායකයන් සතුයි.
බෂීර් ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයට බාරදෙන බව පාලක කවුන්සිලය ප‍්‍රකාශයට පත්කළත්, සටහන ලියන මොහොත දක්වා එය කරන්නේ කෙසේදැයි දැනුම් දී නැහැ. මීට පෙර සුඩානයේ මිලිටරි නායකයන් බෂීර් ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට බාරදෙන්නට සූදානම් බව පෙනුණේ නැහැ. කෙසේ වෙතත් මීට පෙර උද්ඝෝෂකයන් හා මිලිටරි නායකයන් අතර පැවති සාකච්ඡුාවල ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස අල් බෂීර් ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට බාරදීමට තීන්දු කර තිබුණා.
ඒ අනුව එරට පුරවැසියන් දරුණු මර්දනයන්, පීඩාවන් මැදින් තමන් පීඩාවට පත්කළ ඒකාධිපතියා ගෙදර යවා, ඔහුට යුක්තිය හමුවට පමුණුවීමට සමත්වූ බව කිව හැකියි. තමන්ගේ පුරවැසියන් බලය යොදා පාලනය කරන්නට සිතන ලොව පුරා නායකයන්ට පුරවැසියන්ගේ බලය පෙන්වූ තවත් අවස්ථාවක් ලෙස මෙය ලෝක ඉතිහාසයේ ලියැවේවි.
මේ වනවිට අල් බෂීර්ට එරෙහි ¥ෂණ වංචා චෝදනා සුඩාන අධිකරණයේදී ඔප්පු වී ඔහු වසර දෙකක සිරදඬුවමක් ලබමින් ඉන්නවා.
තමන් ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට ගෙනයෑම ගැන පිළිතුරු දෙමින් අල් බෂීර් කියා තිබුණේ එම අධිකරණය දේශපාලනික අධිකරණයක් බව. ජාත්‍යන්තර අධිකරණය ඉදිරියේ ඇති චෝදනාවලින් තමා නිර්දෝෂී බව ඔහු කියා තිබුණා.
ජාත්‍යන්තර අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා බෂීර්ට ඇති චෝදනා වන්නේ යුද අපරාධ, මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ හා ජන සංහාරය. මෙම ඒකාධිපති පාලකයා තමන්ගේ එදිරිවාදීන් බුරුතු පිටින් ඝාතනය කිරීම පමණක් නොව, ස්ත‍්‍රී ¥ෂණය යුද උපක‍්‍රමයක් ලෙස පාවිච්චි කිරීම ගැනත් කුප‍්‍රකටයි. ඔහුගේ සමයේදී 200,000 – 400,000 අතර පිරිසක් ඝාතනය කර ඇති බව අනුමාන කෙරෙනවා. ජාත්‍යන්තර අධිකරණයේදී විභාගයට ගනු ඇත්තේ එම අපරාධ පිළිබඳවයි.
ජාත්‍යන්තර අධිකරණය ඉදිරියට බෂීර් ගෙනගියොත් එය එම අධිකරණය පැත්තෙන් ඉතා යහපත් අවස්ථාවක්. ජාත්‍යන්තර අධිකරණය කිසිදු වැදගම්මකට නැති ආයතනයක් බව කියන අදහස්වලට යහපත් ප‍්‍රතිචාරයක් දැක්වීමට මෙය අවස්ථාවක් කරගත හැකියි. 2002 දී පිහිටුවූ මෙම ආයතනයෙහි අරමුණ වන්නේ ජන සංහාර, මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ, යුද අපරාධ, ආක‍්‍රමණ, අධිකරණයට අපහාස කිරීම යන අපරාධ කොට, තමන්ගේ රටේදී යුක්තියට මුහුණ නොදෙන බලවතුන්ට එරෙහිව ජාත්‍යන්තර වශයෙන් යුක්තිය ඉටු කිරීම. එම අධිකරණය මෙතෙක් පුද්ගලයන් 45 දෙනෙකුට එරෙහිව අධිචෝදනා ගොනුකර තිබෙනවා. එහෙත් ඇතැම් අධිචූදිතයන් අධිකරණය ඉදිරියේ පෙනී නොසිට, එම අධිකරණය මඟහරිමින් ආරක්ෂිතව සිටීම නිසා ජාත්‍යන්තර අධිකරණයෙහි ඵලදායකත්වය ගැන විවේචන නැගෙනවා. බෂීර් එම අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීම විශේෂ අවස්ථාවක් වේවි. ලොව පුරා රාජ්‍යයන් ගණනාවක අධිකාරිවාදී පාලකයන්ටද එය අනතුරු හැඟවීමක් වේවි.
( බොක්ස් *
බෂීර්ගේ ගමන්මග
1994 ජනවාරි 01: ඕමාර් අල් බෂීර් සුඩානයේ අගනගරයට කිලෝමීටර් 100ක් පමණ ඈතින් ඇති ග‍්‍රාමීය පෙදෙසක උපත ලැබුවා.
1973 ඔක්තෝබර්: තරුණ වයසේදී සෙබළෙකු ලෙස ඊජිප්තු හමුදාව සමග යුද්ධයට එකතු වුණා.
1989 ජුනි 30: සේනාංකයක අණ දෙන නිලධාරියෙකුව සිටියදී ඉස්ලාම් ජන සහයෝගය ලබමින් කුමන්ත‍්‍රණයකින් සුඩානයේ බලය ඩැහැගත්තා.
2003 පෙබරවාරි: ඩාර්ෆූර් ප‍්‍රදේශයේ කැරලිකාර ජනතාව මැඬලීම සඳහා මිලිටරි බලය යෙදවූවා. ලක්ෂ 3ක පමණ සිවිල් ජනතාව සමූලඝාතනය කළ බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය කියනවා. එය නූතන ලෝක ඉතිහාසයේ දැවැන්තම සමූලඝාතනයක්.
2009 මාර්තු: බෂීර් ජනාධිපතිවරයා යුද අපරාධ හා මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ කර ඇති නිසා, ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයෙන් ඔහුට එරෙහිව වරෙන්තු නිකුත් කළා. පසුව ඔහුට ජන සංහාර චෝදනා මත වරෙන්තු නිකුත් කළා. එහෙත් සියලූ චෝදනා ඔහු ප‍්‍රතික්ෂේප කළා.
2010 අපේ‍්‍රල් 26: බෂීර් ජනාධිපතිවරයාගේ කාලසීමාවේදී මුල් වරට පක්ෂ කිහිපයක් ඉදිරිපත් වූ ජනාධිපතිවරණයක් පැවැත්වුවා. එය විපක්ෂය වර්ජනය කළා. බෂීර් එය ජයගත්තා.
2013 සැප්තැම්බර්: පෙට‍්‍රල් මිල ඉහළ යෑමකින් පසු උද්ඝෝෂණ මාලාවක් පටන්ගත්තා. එය මැඬලීමේදී ඝාතන සිදු වුණා.
2018 දෙසැම්බර්: පාන් මිල තුන් ගුණයකින් වැඩිවූ පසු බෂීර් ඉවත්විය යුතු බව කියමින් නගර ගණනාවක උද්ඝෝෂණ පටන්ගත්තා.
2019 අපේ‍්‍රල් 11: මිලිටරි නායකයන් ආණ්ඩුවේ බලය ඩැහැගනිමින්, බෂීර් බලයෙන් පහකළා. බෂීර් අත්අඩංගුවට ගත්තා.
අනුරංග ජයසිංහ
