හෙළ බොජුන් ව්‍යාපෘතිය ගැන බොහෝ අය දන්නවා. එය මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව සමයේ ආරම්භ වූ ව්‍යාපෘතියක්. කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය ආරම්භ කළ මේ ව්‍යාපෘතිය උතුරු නැගෙනහිර හැර අනෙක් පළාත් සභාවල කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශවලින් ක්රියාත්මක කරනවා. හෙළ බොජුන් යන තේමා පාඨය සිංහලයන් වැඩිපුර උත්කර්ෂයට නංවන එකක් බව ඇත්ත. එහෙත් දැන් රට පුරා ඇති හෙළ බොජුන්හල්වලට බොහෝ අය ප‍්‍රිය කරනවා. හෙළ බොජුන්හලකට ගියොත් දැකගන්න පුළුවන් කාන්තාවන් කෑම තබාගෙන සිටින අන්දම. පිට්ටු, ඉඳිආප්ප ආදි විවිධාකාර කෑම වර්ග තිබෙනවා. දේශීය කෑම වර්ග රැුසක් තියෙනවා. පලා වර්ග, හොදි වර්ග තියෙනවා. මේ කෑම වර්ග සෞඛ්‍යයටත් හිතකර බව හිතන්න පුළුවන්. රජයේ අනුග‍්‍රහයෙන් මෙවැනි කෑම වර්ග සඳහා අවකාශයක් විවර කරදීම යහපත්.
ඒත් හෙළ බොජුන්හලකට මුලින්ම ගිය දවසේ කාරණා කිහිපයක් ගැන නම් අපට සිනහා නැඟුණා.
හෙළ බොජුන්හල් නිර්මාංශිකයි. හෙළයන් නිර්මාංශික බව මේ ව්‍යාපෘතියේ නියමුවන් සිතන්නට ඇති. පුදුමය වන්නේ මේ ව්‍යාපෘතියේ නියමුවන් සිංහල සංස්කෘතිය, දේශීයත්වය, ජාතිකත්වය ගැන ඉහළින්ම කතාකරන උදවිය. හෙළ බොජුන්හල්වල උළුඳු වඬේ, පැටිස් වගේ කෑම වර්ගත් තියෙනවා. එහෙත් මස් මාළු නැහැ. පැරණි ශ‍්‍රී ලාංකිකයන් නිර්මාංශික බව නිගමනයකට මේ අය ආවේ කොහොමද? සිංහලකම ගැන කෑගසන මේ උදවිය පැරණි සිංහල පොතක් පතක්වත් කියවා නැති බව තමයි එයින් පැහැදිලි වෙන්නේ. ඔවුන් ආදි ශ‍්‍රී ලාංකිකයන්ගේ ආහාර සංස්කෘතිය ගැන නොදන්නා බවයි එයින් පැහැදිලි වෙන්නේ.
අපේ සංස්කෘතිය නොදන්නා නිකමුන් අපේ සංස්කෘතිය යැයි කියමින් යුරෝපීයන්ගේ හෝ ඉන්දියානුවන්ගේ සංස්කෘතිය රකින්නට උත්සාහ කිරීම සිනහ උපදවන විහිළුවක්. මේ සංස්කෘතික මුරභටයන් කියවා නැතැයි සිතිය හැකි බණපොතකින් පාඨ කිහිපයක් උපුටා දක්වමින් මේ කතාව ආරම්භ කළ හැකියි.
‘මේ තෙරුන් වහන්සේට ඇම දවස්ම
සුවඳගිතෙල් මුසු මොනරමස් හා සමඟ රත්හැල්සාලේ බත උපදෙන්නේය යි බොහෝ දෙනම කියති.’ – පුවපබ්බතවාසි තිස්සස්ථවීර වස්තුව
‘මුවමස් ඇර ගෙන අඟුරු මස පෙණ මස දුරුමිරිස් ආදි වූ කටුක භාණ්ඩයන් බහා පිසින ලද සම්භාර සංයුක්ත මාංසයයිත මෙසේ නොයෙක් ආකාරයෙන් මාංස පිස සුවඳ ඇල්සාල් සපයාගෙන බත් පිසවා මාංස රස හා නොයෙක් සුපව්‍යාංජනයෙන් යුක්ත වූ ආහාරය සාදර සිතින් විරෝචන නම් වූ එක් රහත් කෙනෙකුන් වහන්සේ වැළඳවූහ.’ – නන්දිමිත‍්‍ර වස්තුව
‘මාංස පිසින්නාහු තෙල්මස, මධුමස, පෙණමස, අඟුරු මස, දුරුමිරිස් ආදිය බහන ලද සම්භාර සංයුක්තකය යයි මෙසේ පස් ප‍්‍රකාරයකින් මාංස පිස අලූත් වළඳෙක බහා සුදු කඩෙකින් සැලමුව වසා බැඳ’ – සාලිරාජ වස්තුව
හෙළ බොජුන් ව්‍යාපෘතියේ නියමුවන් නොදන්නා දේශීය ආහාර සංස්කෘතිය ගැන කතාකරන්නට අප ගියේ ‘දේශද්‍රෝහියෙකු‘ ලෙස ප‍්‍රසිද්ධ පුද්ගලයෙකු සොයාගෙනයි. ලංකාවේ ‘දේශපේ‍්‍රමී‘ ලේබලය කරට ගත් උදවියගේ ප‍්‍රහාරයට නිතර ලක්වෙන සිංහල ගුරුවරයෙක් වන උපුල් ශාන්ත සන්නස්ගල නමැති ඔහු දේශීය ආහාර සංස්කෘතිය ගැන උනන්දු වූ ගුරුවරයෙක්.
ඔහු පැරණි සිංහල සාහිත්‍යය ඉගැන්වුවේ අද සිටින බොහෝ සිංහල ගුරුවරුන් මෙන් විෂය නිර්දේශයෙන් නියම කළ කවි කිහිපයත්, පැරණි බණකතා කිහිපයත් කියවා ඒවායේ ගැටපද නිරාකරණය කිරීමෙන් නොවෙයි. ඔහු යම් පුරාණ සාහිත්‍ය කෘතියක් ගැන උගන්වද්දී ඒ කෘතිය අයත් යුගයේ අනෙකුත් සියලූ සාහිත්‍ය කෘති ගැන කතාකළා. නිර්දිෂ්ට කෘතියේ තිබුණු අනෙකුත් කතා ගැන කතාකළා. ඒ වාගේම ඒ කෘතිවලින් හෙළිවන සමාජ සිරිත් විරිත්, ආගමික සංකල්ප, විශ්වාසයන් ආදි දේවල් ගැනත් කතාකළා. ඒ වෙනුවෙන් වෙහෙස වී අමතර කියැවීම් කෘති රචනා කළා. සද්ධර්මරත්නාවලිය කෘතිය හැදෑරීමට පෙර කියවීම, ගිරා සංදේශය කෘතිය හැදෑරීමට පෙර කියවීම, සද්ධර්මාලංකාරය කෘතිය හැදෑරීමට පෙර කියවීම වැනි නම්වලින් ඔහු අමතර පොත්පත් රචනා කළා.
අප ඔහු මුණගැසුණේ ඒ පොත්පත් අතරින් එකක් සොයන්නටයි. ‘සද්ධර්මාලංකාරය කෘතිය හැදෑරීමට පෙර කියැවීම’ එම කෘතියයි. ඒ අතරේදී ඔහු දේශීය ආහාර සංස්කෘතිය ගැන දීර්ඝ වශයෙන් කතාකළා. ඒ කතාව ඉදිරියටත් ඇදී යා යුතු එකක්.
‘ඇත්තටම අපට දියුණු ආහාර සංස්කෘතියක් තිබුණා. ඒ වගේම අපේම කියා කෑම වට්ටෝරුත් තිබුණා. ලංකාවේම ආහාර වර්ග, වෑංජන වර්ගවලට වට්ටෝරු පොතක් නූතනයේදී ලීවේ පබිලිස් මහත්තයා. අද අපට තිබෙන දේශීය ආහාර වට්ටෝරු පොත් ඔහු ලියූ ඒවා. එහෙත් ඇත්තෙන්ම ඊට පෙර සිටම දේශීය ආහාර වට්ටෝරු තිබුණා. සද්ධර්මාලංකාරයේ එවැනි වට්ටෝරු කිහිපයක්ම එනවා. මහනුවර යුගයේ ආහාර වට්ටෝරු ගැන පුංචි බණ්ඩාර සන්නස්ගල මහතා ලියූ කෘතියක්ද තියෙනවා. මේ පැරණි වට්ටෝරු බලද්දී දියුණු ආහාර කල් තබා ගැනීමේ ක‍්‍රම පවා දකින්න පුළුවන්. අනෙක් කාරණය තමයි ලංකාවේ දියුණු ආහාර ගැනීමේ පුරුදු රටාවකුත් තිබුණා. ආහාර සංස්කෘතියක්. ඒ සංස්කෘතියේ කොටස් විදියට තමයි අදටත් අපි හඬ නඟා කෑම නොකන්න, ඇඟිලි කරුවලින් උඩට කෑම නොකන්න, පිඟානේ කෙළවරක සිට කෑම කන්න, ආහාර ගන්න කලින් අග‍්‍ර පිඬක් වෙන්කරලා තබාගන්න වගේ යෙදුම් පාවිච්චි කරන්නේ.
රේරුකානේ චන්දවිමල හිමියන් ලියා තිබෙනවා මේ පුරුදු සියල්ලම පාහේ මිහිඳු හිමියන්ගේ ආගමනයෙන් පසුව බෞද්ධ සාමණේර හිමිවරුන්ට දුන් උපදෙස්වලින් විකාශනය වූ ඒවා බව. ‘සාමණේර ශික්ෂාපදය’ නම් කෘතියේ තියෙනවා ඉහතින් කී පුරුදු වගේම සාමණේර හිමිවරුන්ට එකල දුන් උපදෙස් රැුසක්. ඒ සියල්ලම පාහේ සාමාන්‍ය මිනිස්සුත් තමන්ගේ සංස්කෘතික පුරුදු විදියට වැළඳගෙන තිබෙන බව පැහැදිලියි.’ ඔහු විස්තර කළා.
සද්ධර්මාලංකාරය
දෙවැනි ධර්මකීර්ති හිමියන් සද්ධර්මාලංකාරය ලීවේ 14 සියවසේ අග හෝ 15 වැනි සියවසේදීයි. එනම් ගම්පොල යුගයේදීයි. එහිමියන් ඊට පෙර ධර්මසේන හිමියන් ලියූ සද්ධර්මරත්නාවලියෙන් ආභාසය ගෙන සිංහලයෙන් බණකතා පොතක් ලිවීමේ අරමුණෙන් මේ අනගි කෘතිය ලියා තිබුණා. මේ බණකතා පොතෙහි අරමුණ සරලයි. වත්මන් ලෝකයෙහි ඉංග‍්‍රීසි භාෂාවට මහා වැදගත්කමක් ලැබුණා වගේම එකල පාලි, සංස්කෘත භාෂාවලට වැදගත්කමක් ලැබී තිබුණා. උගත් පඬිවරුන් පාවිච්චි කළේ ඒ භාෂාවන්. එහෙත් හේනක කුඹුරක සිටින ගොවියෙකුට පාලි භාෂාව ඉගෙනගන්නට වෙලාවක් කොයින්ද? ඔවුනට කතා රසයක් විඳින්නට නම් සිංහලයෙන් බණකතාවක් ලිවිය යුතු වුණා. හේනක කුඹුරක සිටින ගොවියෙකුට මේ පොත්පත් කියවන්නට වෙලාවක් නැහැ. ඒ නිසා මේ බණකතා පොත ලීවේ පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට පෝය දිනෙක පන්සලට සැදැහවතුන්ට ඇහෙන්නට කියැවීමට ඉඩ සැලසීම වගේ අරමුණක් ඇතිවයි.
ඒ වගේම දෙවැනි දම්කිත් හිමියන් සද්ධර්මාලංකාරයට එකතු කළේ ඊට පෙර තිබුණු බණකතා පොත්වල මෙන් බුද්ධකාලීන ඉන්දියාවට යන්නේ නැතිව ලංකාවේ කතාවක් කීමට උත්සාහයක්.
දඩමස්
දේශීය දඩයක්කාරයන් මෙන්ම දඩමස් ගැනද සද්ධර්මාලංකාරයේ තැන් කිහිපයක තියෙනවා. ‘පුවපබ්බතවාසී තිස්සස්ථවීර වස්තුව’ නම් කොටසෙහි මොනර මස් ගැන සඳහන් වෙනවා. ‘සාලිරාජ වස්තුවෙහි ’ දඩයක්කරුවෙක් ග‍්‍රාමීය ධනවතෙකුට ඌරුමස් ගෙන ආ අන්දම සඳහන් වෙනවා. ‘නන්දිමිත‍්‍ර වස්තුවෙහි’ මුවමස් ගැන සඳහන් වෙනවා. වඩා රසවත්ම තැන සාලිරාජ වස්තුවෙහි සඳහන් වෙන ඌරුමස් ක‍්‍රම පහකට උයාගත් අන්දම සඳහන් වෙන කොටසයි.
‘මාංස පිසින්නාහු තෙල්මස, මධුමස, පෙණමස, අඟුරු මස, දුරුමිරිස් ආදිය බහන ලද සම්භාර සංයුක්තකය යයි මෙසේ පස් ප‍්‍රකාරයකින් මාංස පිස අලූත් වළඳෙක බහා සුදු කඩෙකින් සැලමුව වසා බැඳ’ යැයි සාලිරාජ වස්තුවෙහි සඳහන් වෙනවා.
මෙහි සඳහන් වෙන තෙල්මස යන්නෙන් තෙල් සහිත මස් වෑංජනයක් මවාගත හැකියි. අඟුරුමස යන්නෙන් අප අද කතාකරන බාබකියු ගැන සිහියට නඟාගත හැකියි. දුරුමිරිස් බහාතැබූ සම්භාර සංයුක්තකය යන්නද අපූරු මාංශ වෑංජනයක් සිහියට නඟනවා. එකම මස් වර්ගයක් පස් ආකාරයට පිසීමට තරම් දියුණු වට්ටෝරු ඥානයක් එකල දේශීය කෑම පිසින්නාට තිබුණු බව ඒ යෙදුම්වලින් පැහැදිලි වෙනවා. අනෙක් රසවත් කාරණය වන්නේ ආහාර කල් තබාගැනීමයි.
අද පවා අප අච්චාරුවක්, මාලූ ඇඹුල් තියල්, ජාඩි, වේලන ලද මස් වර්ග ආදිය කල් තබා ගැනීමට මැටි වළං පාවිච්චි කරනවා. එය එකල සිට ආහාර කල් තබා ගැනීමට පාවිච්චි කළ බව ‘අලූත් වළඳක තබා සුදු කඩෙකින් සැළමුව වසා බැඳීම’ යනුවෙන් සඳහන් කිරීමෙන් වැටහෙනවා. අද අප කෑම කල් තබාගන්නට ශීතකරණයෙහි තබනවා. ඒත් ඇතැම් විට මාළු ඇඹුල් තියල්වල නැවුම් ගතිය මැටි හට්ටියක තැබීමෙන් මිස ශීතකරණයක තැබීමෙන් එන්නේ නැහැ.
මස්මාංශ දන්දීම
එමෙන්ම සාලිරාජ වස්තුව, පුවපබ්බතවාසී තිස්සස්ථවිර වස්තුව, නන්දිමිත‍්‍ර වස්තුව ආදි කතාවලින් බෞද්ධ හිමිවරුන්ට දානය ලබාදීමේදී මස්මාංශ ලබාදුන් ආකාරයද සඳහන් වෙනවා. අද බෞද්ධ හිමිවරුන් තබා ගිහියන්ද මස්මාංශ කෑම පවක් යැයි විශ්වාස කරන නිසා එම ආහාර ගන්නේ නැහැ. එහෙත් එකල සමාජය මස්මාංශ ආහාරයට ගැනීම ගැන ලිහිල් අයුරින් කල්පනා කළ බව දෙවැනි ධර්මකීර්ති හිමියන් ලියූ සද්ධර්මාලංකාරයෙන් පැහැදිලි වෙනවා.
එපමණක් නොව එකල තිබුණු සහල් වර්ග ගැනත් එහි සඳහන් වෙනවා. රත්හැල්සාලේ බත්, නිමුඩු සහල් ආදී සහල් වර්ග රැුසක් මෙන්ම තණ, වරා ආදි නොයෙකුත් ධාන්‍ය වර්ග රැුසක් ගැනද එහි කතා කරනවා. එමෙන්ම පළාමාලූවක්, කාඩි ඇඹුල් ආදි වෑංජන රැුසක නම් සඳහන් වෙනවා.
‘උඳු මුං තල ලාලූ අතිරස, අත්ගලා, ඇඹිටි, පූ පුලූබදරා’ ආදි නොයකුත් කැවිලි වර්ග ගැනත් එහි සඳහන් වෙනවා. ඊට අමතරව ‘ක්ෂීර පායාස’ ගැන දාඨාසේන වස්තුවෙහි සඳහන් වෙනවා. ක්ෂීරපායාස යනු අදටත් දෙමළ ජනතාව අතර ප‍්‍රසිද්ධ පායාසම් නම් කිරි මිශ‍්‍ර කැඳවලට සමාන බත් වර්ගය බව පැහැදිලිියි. ඒ අනුව බත් හා කිරිබත්වලට එහා ගිය ආහාර වර්ග රැුසක් එකල ධාන්‍යවලින් තනාගත් බවද පෙනෙනවා. ආහාරවලට කිරි යොදද්දී පොල්කිරි නොව එළකිරි යෙ¥ බව පෙනෙනවා. තෙල් ගැන සඳහන් කරද්දී පොල්තෙල් නොව ගිතෙල් ආහාරවලට මුසු කළ බවත් පැහැදිලියි. අද ශ‍්‍රී ලාංකිකයන් ආහාරවලට පොල් යෙදුවද එකල එළකිරිවලට වැඩි වටිනාකමක් ලැබී තිබෙනවා.
අප මේ කතාකළේ සද්ධර්මාලංකාරය ගැන පමණයි. පුරාණ සාහිත්‍යයෙහි අවස්ථා ගණනාවක එකල ආහාර සංස්කෘතිය ගැන තොරතුරු රැුසක් තිබෙනවා. සංස්කෘතියට සැබැවින්ම ආදරය කරන බුද්ධිමතුන් නම් කළ යුත්තේ එවැනි කාරණා ගැන සොයායෑමයි. එහෙත් ඒ වෙනුවට වික්ටෝරියානු සදාචාරය හා වෙනත් දේවල් සංස්කෘතිය ලෙස සඳහන් කරමින් ඒවා රකින්නට උත්සාහ කිරීම විහිළුවක් පමණයි. ඇත්තෙන්ම කීවොත් හෙළ බොජුන්හල්වල මස්මාංශ නැතිවීම අපේ මුතුන්මිත්තන්ටත් අපහාසයක්. x
x රේඛා නිලූක්ෂි හේරත් /තරිඳු උඩුවරගෙදර
